Мәшһүр Жүсіп шығармаларындағы кейіпкер

1 слайд
Мәшһүр Жүсіп Көпеев –Қазақ халқынан шыққан данышпан да талантты тұлғаның бірі, әйгілі ақын, фольклортанушы ғалым, шежіреші, ойшыл ғұлама, діни қайраткер, елге беделді де ықпалды тұлға, этнограф, публицист. Ол араб және парсы тілдерін жетік білгенімен қоймай, көп тілді білген ғұлама.Ол өлең жазумен қатар, ауыз әдебиеті үлгілерін жинап бастырумен де айналысты. Шежірелер мен айтыстарды, көптеген тарихи жырларды хатқа түсіріп, кейінгі ұрпаққа аманаттады.

2 слайд
* Мұса Шорманұлының Мәшһүр Жүсіптің өміріндегі орны « Мұсаны жоқтау» еңбегі

3 слайд
Мұса Шорманов бірде ел ішінде аты естіле бастаған Жүсіпті шақырып алып, оның өнерін сынайды. Жас Жүсіп ел ағасы Мұса мырзаның алдында өлең оқып, жыр толғап, сұрақтарына жауап беріп, сыннан сүрінбей өтеді. Осыдан кейін ол рухани, қаржылық қолдауға ие болып, игі-жақсылардың санатына қосылады. Жүсіп те Мұса Шорманов бастаған ел-жұрттың сенімін ақтауға бар күш-жігерін салып, білімін, өнерін жетілдіре бастайды.

4 слайд

5 слайд

6 слайд
Мұса мырза қазақтың қара өлеңін ойға түйген, қара сөзін жанға тоқыған ақын жанды жан- жақты дарынды тұлға болыпты. Сөзімен де, ісімен де баурап алып, білімімен білігін айқындай білген зерделі жан екен. Ол қазақ тарихында Мұса мырза ақылды, абыройлы, тапқыр шешен би, ел басқарушы ретінде қалды. Сонымен қатар аға сұлтан бола жүріп, қазақ халқының тұрмыс- тіршілігін арттыруда, мәдениетін дамытуда аса зор елеулі өзгерістер енгізген. Ол қазақ халқының мінез-құлқын, салт-санасын, шаруашылығын, заңын өте жетік білген.

7 слайд
Мәшһүр Жүсіп: “ Көз, көңіл құлын жастан нұрға тойған, Таусылмас көл, теңіз қып құдай қойған. Қазіреттен сабақ алып, оқысын деп, Күттіріп Мұса мырза бір қыс қойған”,-деп жазады . Шорманов Мұса 1819 жылы, қазіргі Павлодар облысы, Баянауыл ауданы, Баянауыл ауылында дүниеге келеді. Баянауыл сыртқы округінің аға сұлтаны, би, шешен. Шорманов өз заманы үшін жеткілікті білімді, көпке танымал және беделді адам болған.

8 слайд
Мұсан ы жоқтау ы«Боздағым» кітабында жарық көрді 1885 жылы 66 жасында Омбы қаласында қайтыс болды 345 жолдан тұрады «Сарыарқа самалы» газетінде басылды Қолжазба күйінде Ленинград қаласы Березин архивінде сақталған

9 слайд
* Мәшһүр -Жүсіп жоқтауда:Мұса бала атанып он үште орын сайлаған,Бас қосылған жиында бұлбұлдай болып сайраған- деп, Мұсаның халқына жасаған бар жақсылығын паш етеді, қатты егіледі. Зиялы Еуропаша оқығаны бар Мұса, М.Ж. Көпейұлының өлең өнері жолында тұсауын кесіп, Мәшһүр деген айдар таққан: С. Мұқанов бірде былай: «Оның өз аты – Жүсіп, «Мәшһүр» арабтың «Белгілі» деген сөзі. Ол өз жазғандарының кейбірі жарияланып, елге атағы жайылған шақта, Жүсіп өз атына «мәшһүрді» қосып алған да «Мәшһүр Жүсіп» лақабымен кеткен» - дейді. Расында солай ма? Ақынның өзіне жүгінсек: -Қаққай,-деп құдай мұнан көз бен тілді,-Мынау Мәшһүр болатын бала екен-деп,Ер назары тиюмен нәпсі қылды (120 - бет)Немесе: …Аяумен мейірі түсіп, бұлайша айтты:-Балаңа мұнан былай үкі тақ – деп.М-Ж.Көпейұлы өлең жолдарында осылай есіне алады

10 слайд
А қ ы л о й л а ғ а н , қ ы л м а ғ а н ө н е р қ а л м а ғ а н . Ж а қ с ы л а р б а с қ о с қ а н д а а л д ы -а р т ы н а н т о с с а д а , ш ы л б ы р ы н а н ш а л д ы р м а й , қ ұ б ы л ы п г ү л -г ү л ж а й н а ғ а н . Ө т іп к е т к е н м ы р за н ы ң ж е р ж о қ -т ы д а ң қ ы б а р м а ғ а н ! Д ү н и е , а қ ы р е т іс ін е н қ ы л м а ғ а н ө н е р қ а л м а ғ а н . Б ұ х а р а , Т а ш к е н т, С а м а р қ а н д , У р ім м е н е н Р е с е й д е а с ы л ы б а р м а а л м а ғ а н ? ! Д ү н и е б а қ ы т ы н б а й қ а с а ң , т а й ы қ ы с ы р қ а л м а ғ а н , Т а й л а ғ ы б о т а с а л м а ғ а н » .

11 слайд
* Жыраулық өнердің дүлдүлі Мәшһүр Жүсіптің «Мұса Шорманұлы» деген жоқтауында тарихи деректер де жарқын көрініс тапқан. 1855 жылы жасауылдық шен алғаны, екі медаль және бриллиант жүзік салғаны, Аққошқар, Бегалы, Шыңғыс, Тәттімбет, Ыбырай, Секербай, Тоқтамыстармен патшаға барғаны, медресе, мешіт салғаны, 29 жасында аға сұлтан болғаны, елді оқытқаны, аңшылық пен ұсталыққа үйреткені, «асыл туған шаһбаздың» жұртының «жел жағындағы панасы, ел жағындағы қаласы» екендігі құштарлықпен кестеленеді. Мәшһүр Жүсіп «қазақ тілінен асыл, қазақ тілінен бай тіл жоқ» дейді. Және де «адамның көңілі ұшы жоқ ұзын, түбі жоқ терең дария» дегені бар. Демек, М.Ж. ақындық даналығы мен дүниетаным даналығы, ой-парасаты, қиял, түйсік қуаты, рухани қабылет-қарымы, көркемдік тәжірибесі бір-бірімен қисынды үйлесім тауып, берекелендіріп Мұса Шорманұлының сұлулық пен ізгіліктен құйылған қайталанбас образын жасаған. Жоқтаудың қолжазба нұсқасы Санкт- Петербургтағы Березин архивінде сақталған. «Ағашсыз жапырақ» - сақилық пен сарандықты, адалдық пен арамзалықты, жақсылық пен жамандықты, елгезектік пен еріншектікті, уайымшылдық пен ойсыздықты, естілік пен қысыр кеңестісалыстыра сипаттаған терең мазмұнды ғибратты жыр

12 слайд
Назарларыңызға рахмет