Мектеп оқушыларының психологиялық ерекшеліктері

1 слайд
Бастауыш мектеп оқушыларының психологиялық ерекшеліктері

1 слайд

2 слайд
 КІШІ МЕКТЕП БАЛАЛЫҚ КЕЗЕҢІ-  БҰЛ 7-11 ЖАС АРАСЫНДАҒЫ ЖЕКЕ ТҰЛҒАНЫҢ ӘРІ ҚАРАЙ ДАРА- ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ДАМУЫ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК-АДАМГЕРШІЛІК САПАЛАРЫНЫҢ ҚАЛЫПТАСУ ПРОЦЕСІ. 1 .Бастауыш мектеп шақ психологиясына түсінік

2 слайд

3 слайд
Бұл кезеңге тән: - баланың материалдық, коммуникативтік, эмоционалдық мұқтаждарын қанағаттандыруда отбасы жетекші (доминация) роль атқарады; - әлеуметтік-танымдық қызығушылығын дамыту және қалыптастыруда мектеп жетекші рольді мектеп атқарады; - отбасы мен мектептің басты қорғаушы қызметі сақтала отырып, балада ортаның жағымсыз ықпалына қарсы тұра алу қабілеті арта түседі. Әлеуметтік статустың өзгеруі: оқушыға айналуы.

3 слайд

4 слайд
Бұл жаста оқу іс-әрекетін меңгереді, психикалық функцияның еріктілігі құрылады, рефлексия туындайды, өзін- өзі бақылауы ерекшеленеді, ал әрекет ішкі жоспарға ара-қатынаста болуды бастайды. Бастауыш мектептің оқу жұмысының әр саласына бейімделу балада бірден қалыптаспайды, оған біраз мерзім үйренуі керек.

4 слайд

5 слайд
Бастауыш сынып оқушылары көпке дейін тапсырманы қалай орындаудың тәсілін жақсы білмейді. Олар берілген тапсырманы жаттап алғысы келіп тұрады. Осылай болуы олардың жаттауға икемділігінің молдығынан емес, оқуға әлі төселмегендігінен, қалай жұмыс істеуге ешкім оны үйретпегендігінен кездеседі.

5 слайд

6 слайд
М . М . М ұ қ а н ов ө з і н і ң « Жа с ж ә н е п ед а го г и ка л ы қ п с и хол о г и я » е ң бе г і н д е бастауыш мектепте тапсырманың балаларға екі түрлі жолмен берілітінін көрсетті: біріншіден, берілген тапсырманы орындау үшін жауапты бала өздігінен іздестіреді. Екіншіден , тапсырма жауап іздестіру ретінде берілмейді. Оны орындау үшін соның үлгісі беріледі, мысалы, тақпақты жаттау үшін соның тексті беріледі.

6 слайд

7 слайд
 Мақсат және мотив іс-әрекеті бірдей орындалмайды. Оны мысалы И.Кулагина «Жас ерекшелігі психологиясында» былай деп келтірілген: «Оқушының үй тапсырмасында математикадан есеп шығарып орындау. Оның мақсаты-осы есепті шығару. Оған негізгі мотив әр түрлі болады, біреулері шешесін ренжітпеуге тырысады, екіншілері «бестік» баға алу үшін немесе тезірек тапсырманы орындар достарымен ойнауға кету үшін». Осы үш жағдайда да баланың математикалық тапсырманы шешуі үшін мағына әр түрлі қалыптасады.

7 слайд

8 слайд
Қазіргі балалар психологияс ының негізгі мәселелерін ің бірі – бастауыш оқушылары ның психикасын дамыту мәселесі. Бала психикасын ың дамуын зерттейтін констатаци ялық серияның міндеттері:1. Проблемалы жағдайларды шешуді талап ететін тапсырмалар ды жасау. 2. Оқытуға дейінгі сақталу принципінің деңгейін анықтау. 3. Көрнекті көріністің алдында заттарды бағалау мен сөздік ой- пікірлердің байланысын зерттеу.

8 слайд

9 слайд
Бірақ мұғалім де, ата-ан а лар да баланың мүмкіндігін ұмытпаулары керек. Мектепке түсу танымдық іс-әрекеттердің ішінде зейін ні ң дамуына күшті әсер етеді. Бала үлкендерден «сен мүлдем тырыспайсың?» деген сөз естиді. Бірақ ол «тырысу» деген сөздің мағынасын түсінбейді. Сол үшінде өзінің күшін қай бағытқа бұру керек екендігін білмейді. Бастауыш мектеп жасы адамзат қауымының әлі толығымен қалыптаспаған мүшесі.

9 слайд

10 слайд
Г.А. Цукерманның айтуынша: ―Егер мұғалім баланы, оқуға үйреткісі келсе, ол оларға тек ғана білім беріп қоймай, шеберлік пен дағды да қалыптастыру керек.

10 слайд

11 слайд
1 . С ө й л е у д і ң д а м у д ә р е ж е с і , с ө з қ о р ы , б е л с е н д і ж ә н е п а с с и в т і с ө з д і г і қ а ж е т ; 4 . І с к е р л і к к е ө з і н ж е г е б і л у ү с т і н д е к ө р і н е т і н б а л а е р к і н і ң д а м у ы , к ү р д е л і г і н е қ а р а м а с т а н б е р і л г е н т а п с ы р м а л а р д ы ы н т а л а н а о р ы н д а у ы , м ұ ғ а л і м қ о я т ы н т а л а п т а р ғ а б а ғ ы н у ы т ә н 2 . Қ о р ш а ғ а н д ү н и е ж а й л ы ү ғ ы м д а р қ а ж е т ; 3 . Қ а ж е т т і і с - ә р е к е т ж а й л ы и к е м д і л і г і м е н д а ғ д ы л ы р ы н ы ң ( қ а р ы н д а ш т ы ұ с т а й б і л у , ж е л і м д е у , к е с у , с у р е т с а л у ) д а м у ы ;Бала дүниеге келгеннен бастап, оның танымдық әрекетінің қалыптасуы үздіксіз жүріп отырады. Мектепке дейінгі шақтың соңында баланың психикасы мектепте оқи бастауға қажетті және жеткілікті даму дәрежесіне жетеді. Мәселен, жеті жастағы балаға:

11 слайд

12 слайд
Мектепке келген кезінен-ақ, балада ақыл-ой әрекеті сияқты аса маңызды қабілет қалыптасады. Бұл қабілет оқи білуге үйрену ынтасынан көрінеді. Окытудың алғашқы қадамдарынан бастап мектеп осы қабілетті жан-жақты дамытып, әрі жаттықтырып отыруға тиіс. Бастауыш мектепте баланың бүкіл психикалық әрекетін: зейін, қабылдау, есте сақтау мен есте қалдыру, ойлау, бақылау әрекеттерін реттеп отыру арқылы танымдық әрекеті қалыптасады .

12 слайд

13 слайд
Бастауыш білім алу үрдісінде оқушылар дұрыс, еркін, тез әрі түсінікті оқуға, өз ойларын ауызша, жазбаша дұрыс қорытуға, мазмұндауға, арифметикалық есептер шығаруға бауланады, оларға табиғат жөнінде кейбір түсініктер беріледі. Оқу барысында балалардың көркем өнерге деген ынтасы, өнерге деген ықылысы, сүйіспеншілігі артады, шығармашылық қабілеті, музыкалық сезімі, эстетиканы (көркемдікті) сезіне білу қабілеті дамиды.

13 слайд

14 слайд
Бастауыш сынып оқушыларының анатомиялық-физиологиялық ерекшеліктері. Бұл жаста дененің барлық органдары мен тканьдарында елеулі өзгерістер болады. Мысалы, омыртканың барлық мойын, арқа бел бүгілістері дамиды. Әйтсе де скелеттің қатаюы әлі де аяқталмайды, оның аса иілгіштігі мен ширақты-лығы да осыдан, бул дұрыс дене тәрбиесін беру және спорттың көптеген түрімен айналысу үшін елеулі мүмкіндіктер де ашады, сондай-ақ теріс зардаптарға да (дене дамуының қалыпты жағдайлары болмаса) әкеліп соғуы мүмкін.

14 слайд

15 слайд
Бастауыш сынып оқушыларының психологиялық ерекшеліктері. Оқушыларға әлемдік деңгейде білім, тәрбие беру – қазіргі заман талабы. Бұл заңды да, өйткені біздің қоғам өмірінде адамгершілік бастамаларының ролі барған сайын артып, моральдық факторлардың ықпал аясы кеңейе түсуде.

15 слайд

16 слайд
 Бастауыш сынып – қиын да күрделі. Оқушылар жас, оның үстіне ой-өрісі тар, тіл байлығы кем. Сабақтан бұрын ойнағанды жақсы көреді. Жылауы да, жұбануы да оңай. Ұрсуды, кеюді көтермейді. Олармен тіл табыса білу үшін үлкендер өз жасын шегеріп, былайша айтқанда, «баламен бала болуға тура келеді. Бұл бізге бұрынан белгілі нәрсе «Мың рет айтып түсіндіргеннен, бір рет көзбен көрген абзал» деген ұлағатты сөз бар. Бұл жастағы балалар көп сөзділікті ұнатпайды, ауызша айтқанға сене бермейді. Не нәрсе болса да, көзбен көргені мақұл.

16 слайд

17 слайд
 Бірінші класс оқушыларының бастан кешіретін қиыншылықтары негізгі екі тиіпке бөлінеді. Олардың біріншісі жаңа мектеп режимі ерекшеліктеріне байланысты (дер кезінде ояну және тұру керек,сабақты жіберуге болмайды барлық сабақтарда тыныш отыру талап етіледі, үй тапсырмаларын орындау қажет және т.б.). Тиісті дағдылар болмаса, бала да әдеттен тыс шаршау оқу жұмысын бұзу, режимдік сәттерді жіберіп қою пайда болады. Жеті жастағы балалардың көпшілігі психологиялық – физиологиялық жағынан қажетті дағдыларды қалыптастыруға даяр болады. Тек қана мұғалім мен ат-аналар бала өміріне қойылатын жаңа талаптарды түсініктіде айқын жеткізуі,олар дың орындалуын әрдайым тексеріп балалардың жеке-дара ерекшеліктерін есепке ала отырып, мадақтау мен жазалау шараларын қолданып отыруы қажет.

17 слайд

18 слайд
Бірінші класс оқушылары бастан кешіретін қиыншылықтардың екінші типі мұғаліммен, кластағы жолдастарымен, отбасында болатын қарым-қатынастардың сипатынан туындайды. Балаларға мүмкіндігінше жылы шырай таныта және мейірбан бола отырып, мұғалім қайткенмен беделді де қатал тәлімгер болып табылады,ол белгілі бір мінез – құлық ережелерін ұсынып, одан ауытқудың қандайын болса да тоқтатып отырады. Ол үнемі балалардың еңбегіне баға береді

18 слайд

19 слайд
 Танымдық даярлық , мазмұнына баланың сөздік қоры, көзқарас деңгейі, арнайы іскерліктерінен қоса, танымдық процестерінің даму деңгейі, олардың ”жақын арадағы даму аймағына” бағытталуы, көрнекі-бейнелік ойлаудың жоғары деңгейлері,оқу міндетін ерекшелеп бөле алуы мен оны әрекеттің дербес мақсатына айналдыра алу іскерлігі жатады.     Еріктік даярлық -бала алдана мақсат қойып, шешім қабылдап, іс-әрекетін жоспарлап, оны жүзеге асыруға күш жұмсамай алса, осы жолда кездескен кедергілерді жеңсе- қалыптасқан деп есептеледі.     Көңіл-күй даярлығына “оқушының ішкі жағдайы”- деп аталатын жаңа әлеуметтік қатынастың; оқу әрекеті үшін қажетті адамгершілік қасиетгер тобының сондай-ақ баланың құрдастарымен, үлкендермен қарым-қатынас сапасының қалыптасуы жатады.

19 слайд

20 слайд
2. Бастауыш мектеп оқушыларының оқуға қызығушылығын ың ерекшеліктері

20 слайд

21 слайд
 Қызығу-шындықтағы заттар мен құбылыстарды белсенділікпен танып, бағытталған адамның біршама тұрақты жеке ерекшілігінің бір көрінісі.Сонымен қатар,қызуғуда бір нәрсені ерекше тандап, соған зейін қойылады. Адамды еліктіріп, өзіне тартқан нәрсенің бәрі қызығудың обьектісі болып табылады.

21 слайд

22 слайд
Қызығу балаларда алғашқы кезде онша ажыратылмайды. Дегенмен бөбектерде де қызығу элементтерінің барын байқауға болады. Қызығудың жақсы көрінетін жері- мектеп. Мектеп жасындағы балаларда қарапайым тану қызығулары көріне бастайды. Мектеп өмірі балаларға көптеген қызығулардың түрлерін туғызады. Біртіндеп оқу қызығуларымен қатар спорттық,оқырмандық қызығулар қалыптасады.Қызығу көбіне баланың бір нәрсеге бейімділігіне қарай көрінеді. Мәселен, шахматқа қызығу баланың осы ойынмен айналысуға бейімділігінен туады. Бірақ, қызығушылардың бейімдіктен бөлек те пайда болатын кездері кездеседі. Мәселен, футболға қызығатындардың футбол ойынына жөнді бейімділігі болмаса да, қызығуы өте күшті келеді.

22 слайд

23 слайд
 Оқушылардың қызығушылығын арттыру жақсы ұйымдастырылған сабаққа байланысты. Сондықтан, әрбір сабақта бұрыннан белгілі мәліметтерді қайталай бермей, оқытудың жаңа әдіс- тәсілдерін іздестіру қажет.Қазіргі сабақтың түрлері сайыс, жарыс сабағы, концерт, аукцион,кіріктіру сабағы т.б. өз нәтижесін беріп жүр. Әсіресе, халықтық, педагогиканы пайдаланып, ата- бабаларымыздың жақсы дәстүрін шәкірттердің бойына дарыту мақсатында халық ауыз әдебиетін пайдалануға болады.Қазақ халқының мейірімділігі, кеңпейілдігі, сыпайылығы,көпшілдігі, сөзге беріктігі туралы әңгімелеу арқылы осы қасиеттерді шәкірт бойына сіңіру, үлкенді сыйлау, кішіге қамқор болу,әдептілікті бйік ұстаусияқты әдет- ғұрыпты үйретуге болады.

23 слайд

24 слайд
 Оқушылардың сабақтағы қызығушылығы мен белсенділігін қалыптастырудың жолдары сан-алуан. Бұл пікір педагогикалық әдебиеттерде көрсетіліп, нақтыланған әрі бірнеше ғалымдар пікірлеріне үндесіп отырады. Сондықтан қандай да бір пән болмасын, сол пәнге оқушының қызығушылығын, белсенділігін қалыптастыруды тудыру жолдары, шарттары мен қолданылатын жұмыс түрлерін жинақтап көрсетуге болады.

24 слайд

25 слайд
 1. Берілетін білім мазмұны мен оқушының жас ерекшелік ақыл-ой даму деңгейінің сәйкестігі.   2.Берілетін білім мазмұнының қызықты болуы.    3. Оқу әрекеті мотивінің,міндет мақсатының, айқындылығы   4 .Мұғалімнің кәсіби және мәдени құзырлығының жоғары деңгейлігі.    5. Оқушылардың міне-құлық, қабілет ерекшелігінің ескерілуі.   6.Оқушылардың өз бетінше және шығармашылық жұмысының тиімді ұйымдастырылуы.  7.Оқытудың көрнекілікке, бақылау әрекетіне негізделе жүргізілуі.   8. Оқушының оқу мүмкіндігін, денсаулығын есепке ала оқыту  9.Проблемалық ситуация тудыра оқыту тиімділігі.    10. Ерік – жігері, жауапкершілік, борыштық сезімін тәрбиелеу.

25 слайд