Музыка сауатын үйретуде “Мантисори “ әдісін қолдану.

1 слайд
БҚО әкімдігі білім басқармасының Ақжайық ауданы білім бе ру бөлімінің «Балалар музыка мектебі» МКҚК. Аудандық тамыз кеңе сінің «Қосымша білім бе ру пе дагогтерінің кәсіби қызметі жә не заманауи тәсілдері» тақырыбы секциясына арналған баяндама. Тақырыбы: Музыка с ауатын үйретуде “Мантисори “ әдісін қолдану . Виолончель клас оқытушысы: Суйеуға лиев Сәт жан Айдарұлы.

2 слайд
 Музыканы оқыту білім беру мазмұны мен мақсатын дұрыс анықтаумен ғана шектелмейді. Оқыту мақсаттарына қандай амал, жолдармен жету керектігі музыкалық білім беру дидактикасындағы ең маңызды мәселе болып табылады. Себебі білім берудің тиімділігі әрдайым оқыту әдістерін дұрыс таңдауға тікелей байланысты болады.        «Әдіс» термині гректің «metodos», яғни ақиқатқа, күтілетін нәтижеге қол жеткізудің жолы, амалы деген ұғымды білдіреді. Педагогикалық әдебиеттерде әдіс ұғымына берілген көптеген анықтамаларды кездестіруге болады. Жалпы алғанда оқыту әдістері білім берудің мақсаттары мен міндеттерін шешуге бағытталған жолдар және амалдар жиынтығы болып табылады.  Музыкалық білім беру жетістіктеріне қол жеткізу оқыту әдістерін қолайлы етіп таңдап алуға байланысты. Ол үшін келесі өлшемдерді негізге алуға болады:

3 слайд
 -         оқу материалының мазмұны мен жалпы мақсаттары;  -         оқу пәнінің ерекшелігі;  -         дидактикалық талаптар;  -         оқушының жас ерекшелігі;  -         оқушылардың музыкалық білім саласындағы теориялық, практикалық даярлық деңгейі;   -         оқушылардың музыкалық тәрбиелік деңгейі;  -         оқушылардың жеке дара ерекшеліктері;  -         мектептің әлеуметтік ортасы, материалдық- техникалық базасы;  -         педагогтың кәсіби шеберлік және тәжірибе деңгейі.  Мен Балалар музыка мектебінің виолончель класының оқытушысы ретінде оқушыларға өз таңдаған аспабын және музыка теориясын тез әрі ұғымды түсіндіру үшін Монтессори әдісін таңдадым.

4 слайд
 Виолончель (итал. v і oloncello) – ысқышпен тартылатын скрипка тектес 4 ішекті музыкалық аспап.  Құлақ күйі квинта бұрауымен келтіріледі. Виолончель халық аспаптарын жетілдіру негізінде 15 ғ-дың аяғы мен 16 ғ-дың басында пайда болды. 17-18 ғ-ларда итальян шеберлері Антонио Страдивари және Николо Амати классикалық үлгісін жасады.

5 слайд
 Виолончельге арнап көптеген муз. шығармалар жазылған. Мысалы, Л.Бетховен, Ф.Шуберт, Ф.Шопен, И.Брамс, Э.Григ, К.Дебюсси, С.Рахманинов, Т.Базарбаев, М.Сағатов, т.б-лардың Виолончельмен фортепианоға арналған сонаталары, Ғ.Жұбанова,К.Күмісбековтің Виолончельме н фортепианоға арналған поэмалары, Қ.Қожамияровтың "Элегиясы", Н.Меңдіғалиевтің "Романсы", М.Сағатовтың "Импровизациясы" мен "Экспромты", т.б. атауға болады.

6 слайд
 М.Монтессоридің педагогикалық жүйесі және оның маңызы.  М.Монтессори педагогикасы немесе Монтессори жүйесі ХХ – ғасырдың бірінші жартысында итальяндық педагог, ғалым әрі ойшыл Мария Монтессори тарапынан ұсынылған тәрбиелеу жүйесі. Монтессори әдістемесі әрбір тәрбиеленушіге деген даралы тәсілдемеге негізделген. Бұған сәйкес , дидактикалық материалдармен сабақ ұзақтығын өздері таңдай отырып, балаларға өздігінен жұмыс жасауға жағдай жасаған . Мария Монтессори (1870-1952) 31 тамыз айында Италияда дүниеге келген, сол елдегі  медицина докторы дәрежесін алған алғашқы әйел адам болды.

7 слайд
 Бұл жүйені 100 жыл бұрын М.Монтессори ойлап тапқандықтан, соның атымен аталып кеткен. Өз ісінің бастапқы негізінде ол жүйке - психикалық дамуы бұзылған балаларды емдеумен айналысады. Қазіргі кезде Монтессори жүйесін дүние жүзіндегі көптеген балалар мекемелері қолданады. Сонымен қатар М.Монтессори жүйесі 146 мемлекетте қолданыла т ын. Монтессоридің ілімі мен жүйесі әр түрлі балалар мекемелерінде: балалар үйі, мектептер, балабақшалар, балалар оңалту орталықтарында кеңінен қолданыла бастады.

8 слайд
 Бұл Монтессори - педагогиканың негізгі ұстанымдарының бірі. Баланың еркіндігі мен өзіндік ойлау дағдысының дамуына қысым көрсетпеу  керек, яғни балаға бостандық беру. Бала дамуының сензитивті кезеңдері келген кезде, өзін жеке тұлға ретінде қалыптастыра  бастайды, бірақ қалай, қай бағытта жүзеге асатыныны оны қоршаған ортаға байланысты. Үлкендер баланың дамуына жағдай жасайтын арнайы ортаны дайындап, оған бағыт – бағдар беріп отыруы керек.

9 слайд
 Педагогикалық көзқарас тұрғысынан алғанда музыкалық білім беру тәрбиелеу арқылы қалыптастыру үрдісі - тұлғаға эстетикалық, этикалық әсер ету. Музыкалық білім беру әр уақытта да ең танымал және жалпы көпшілік қол жеткізе аларлық құбылыс . Оқытудың білімділік, тәрбиелік, дамытушы – мақсаттарын біртұтас қарай отырып, әрбір оқушының қызығушылығын арттыру мақсатында шығармашылықпен жұмыстанып келемін. Әйгілі ғалым В. А. Сухомлинский тәрбиелеудің теориямен әдістемесі «Жүрегімді балаларға арнадым» еңбегінде жазған: сөзбен жеткізілмейтін нәзік сезімдерді әуен арқылы жеткізуге болады. Жан жақты гармониялық тұлғаны қалыптастырамын қажетті негіз балалардың елестету қабілетін оятатын жарық бейнелерді туғызатын, әр - түрлі көңіл - күйлерді сезінетін музыкаға балаларды баулу.

10 слайд
 Балалардың музыкалық тәрбиесін бастаған кезде, музыкалық дыбыс әлемінің ерекше құбылыс екенін есте сақтай отырып, баланы оған күшпен итергіштемей, сездірмей қуаныш сезімін оята енгізу қажет. Әр бір балаға оның дарындылығын деңгейіне қарамай музыка әлеміне кіргізетін кілт табуға болады. Біз баланы қалай ана тілін сүюді, сұлулық пен поэзияны сезінуді үйретеміз, тап солай музыканы сүюді үйрету керек. Кішкентай балалармен дайындалған кезде, ең басты құпиясы, балалардың жасына сәйкес келетін байқатпай енгізіп, олардың музыкаға деген сүйіспеншілігін ояту болып саналады. Кішкентай оқушылармен сабақ өткізетін мұғалім сабақ үстінде балалардың көңіл - күйін көтере отырып ой - өрісін кеңейте қостап, мәжбүрсіз қызықты жағдай құрып бағыттау керек. Әр - бір мұғалімде оқыту барысында кейбір қиыншылықтар туындайды.

11 слайд
 Оқу үрдісінде менің байқағаным, балалар, алғашқы дайындықтарға келгенде қызығушылық көрсетіп виолончельде тезірек ойнағылары келеді. Ал енді нота сауаттылығын жаттаған кезде (ноталар скрипка кілтінде, бас кілтінде, қайда жазылатының, ноталардың ұзақтығы қандай болатының) кейбір, соның ішінде (тынымсыз, шыдамсыз) балаларда сабаққа қызығушылығы бәсеңдейді. Балаға стаккато - қысқа үзіліп, легато – байланысты ойналатынын бала стаккато ойнаған кезде – қолын өте тез тартып алады, легато орындаған кезде – ойнаған дыбысты жібермей келесі дыбысты ойнайды .

12 слайд
 Ішекті аспапта басты екі штрих бар олар: с таккато және легато , штрихтарды орындау үшін «доп» және «жұлдыз құрт» ойындарын ойлап шығардық. Мысалы: «Доп» - стаккатоны қысқа, үзіп ойнап, ішектің үстінде секіріп жүрген доп сияқты елестету керек , «жұлдыз құрт» - легато байланысты ойналады , ж ұлдыз құрттың ішектермен тиер – тимес жорғалап өткеніндей. Балалар нота сауаттылығын тезірек игеру үшін түрлі - түсті гамманы қолдандым. Ноталарды әртүрлі түспен жаздым. Бұл «ойынды» біз «кемпірқосақ» деп атадық. Нота сауаттылығын үйренерде «Кемпір - қосақтың» жеті түрлі түстерін қолдануға болады , о ны «xylophone» аспабы арқылы көрсетемін. Ноталардың орналасуын түрлі түспен жазамыз. До – қызылмен, Ре – сарғыш қызылмен, Ми – сарымен, Фа – жасылмен, Соль – көгілдірмен, Ля – көкпен, Си – күлгін , До – қызыл (екінші октава) түспен жазылады. Осылай түрлі – түстерді қолданып басқа октавадағыда ноталардың орналасуын үйренуге болады. Ырғақты сезінуге балаға алдымен тыңдатылған әуен көмектеседі. Әуеннің ең алғашқы көңіл - күй көрініс балаларға қимыл арқылы түсіндіру маңызды екені белгілі.

13 слайд
 Бала өз бетімен жаңа естілген әуендерді, олардың ырғақтарын тезірек оқып үйреніп, танып, есте сақтауы үшін, біз балаларға әуендегі ырғақты көріністерде олардың жиі қолданатын аттарын мінездемелерін қайталап тұруымыз керек. Ең қарапайым бейнелі, салыстырмалы сөздермен түсіндіру қажет. Мысалы нота ұзақтығы.

14 слайд
Ноталардың ұзақтылығы былай түсіндірдім: көз алдыңа елестет, әжең сенің қолыңа алма берді. Бұл бүтін алманы – бүтін нота деп аламыз ол 4 ке саналады яғни 1 ге, 2ге, 3ке және 4ке.

15 слайд
 Жартылық нота пайда болады саналуы 1ге, 2ге яғни алманың жарты бөлігі 1ге, 2ге саналса, келесі жартысы 3ке, 4ке саналады.Бұл алманы екіге бөлсек

16 слайд
 Төрттік нота пайда болады саналуы 1 ге. Нақтырақ алманың әр бөлігі 1 ге саналады.Енді алманы төртке бөлсек

17 слайд
 Сегіздік нота пайда болады әр штугі 1 немесе ге болып саналады. Осылайша балаға жеңілдетілге н әрі түсінікті түрде түсіндіріледі. Алманы сегізге бөлсек

18 слайд
 Музыканттың болашақ тағдырында, алғашқы оқу кезеңі шешуші болып саналады. Бұл болашақта үлкен тал болып өсетін, дәнді отырғызғандай, Г. Г. Нейгауз атқандай «Дарынды жасап шығаруға болмайды, бірақта оны жауып өсуіне ыңғайлы ортаны туғызуға болады және қажет» - деген екен. Алғашқы негізгі виолончель және музыкалық әдеттің іргетасы үйрету кезеңінен бастап қаланады, сондықтан баланың есту қабілетінің сезуін бірінші дыбыстан бастап үйрету және сонымен қатар оның виолончельдік бостандығын баптап қолының барлық буындарын өз ара байланыстыру қажет.

19 слайд
 Аспаптың үлкендігіне қарамай кішкентай балалар да оқығысы келіп қызығып келеді. Сондықтан балалардың дене бітімін қарап және жазу білу білмеуіне қарап барлығына түсінікті етіп осылай жұмыстанамын. Нәтижесінде балаға қызықты және тез шаршап немесе жалығып кетудің алдын алады. Қорытындылай келе, балаға музыка сауаттылығын ойын арқылы үйрету, үлкен қызығушылық туғызуға мүмкіндік береді. Буын элементтерін қолданғанда оқушылар музыка сауаттылығына виолончельде ойнауды ң еркін жолдармен үйренеді, олардың ой қиялдары, көз алдына елестету қабілеттері дамиды.

20 слайд
Оқушыларым осындай жетістіктерге жетуде: