Оқшау сөздер

1 слайд
1 Сабақтың тақырыбы: Оқшау сөздер Сабақтың мақсаты: Оқшау сөздер, олардың түрлерін, тыныс белгісін еске түсіру, талдау, білімді жинақтау

2 слайд
2Оқшау сөздер  қызметіне  қарай  үш  түрге бөлінеді: 1)  қаратпа  сөздер; 2)  қыстырма  сөздер; 3)  одағай  сөздер. Сөйлеуші тыңдаушының назарын өзіне аудару үшін қолданылатын  сөздер  қаратпа сөздер  деп аталады.  Көркем әдебиетте , әсіресе,  поэзиялық  шығармаларда  қаратпа сөз жансыз заттарға  қаратылып та айтыла береді. Қаратпа сөз  сөйлем ішіндегі басқа сөздерден  үтір  арқылы ажыратылады. Қаратпа сөз  сөйлемнің басында  келсе, одан  кейін   үтір  қойылады. Мысалы,  Балалар , бұл жол басы даналыққа.  Аягөз , қайда барасың?  Туған жер , тауыңда туып, тасыңда өстім!

3 слайд
3Қаратпа сөз сөйлемнің ортасында  келсе,  екі жағынан үтір  қойылады. Мысалы,  Атқа қонайық,  жігіттер,  аттанатын да уақыт болыпты. Қаратпа сөз сөйлемнің соңында  келсе,  алдынан үтір  қойылады. Мысалы,  Түнде жыламас болар,  қарағым . Қаратпа сөз  сөйлем басында келіп,  көтеріңкі дауыспен айтылса , одан  кейін леп белгісі  қойылады. Мысалы,  Шығыс ұлы!  Өткен жылы бастан кешірген ауыр күндерді есіңе алшы. Көтеріңкі дауыс ырғағымен  айтылған қаратпа сөз  сөйлем соңында  келсе,  одан кейін леп белгісі  қойылады. Мысалы,  Сонау туған өлкең Арқаны есіңе түсірші,  Шығыс ұлы !

4 слайд
4Сөйлеушінің  түрлі көзқарасына байланысты  қолданылатын сөздер не сөз тіркестері  қыстырма сөздер  деп аталады. Қыстырма сөздер мағынасына қарай төмендегідей топталады: 1. Сөйлемдегі ойға  сендіру мақсатындағы  қыстырма сөздер:  әрине, әлбетте, рас, шынында, шынын айту керек, жасыратыны жоқ, турасын айтқанда, әділіне келгенде,  т.б. 2. Сөйлемдегі ойға  күмән келтіру мағынасындағы  қыстырма сөздер:  сірә, мүмкін, шамасы, меніңше, қалай екені белгісіз , т.б. 3. Алдыңғы айтылған ойға  қорытынды жасау мақсатындағы  қыстырма сөздер:  қысқасы, тоқ етері, демек, түйіп айтқанда, сайып келгенде, жалпы алғанда,  т.б. 4.  Көңіл күйге байланысты қыстырма  сөздер:  бәсе, бақытымызға қарай, амал не, өкінішке орай, сәті түсіп,  т.б. 5. Ойды санамалап айту үшін қолданылатын қыстырма сөздер:  ең алдымен, екінші жағынан, біріншіден,  т.б.  

5 слайд
5Қыстырма сөздің  тыныс белгісі – үтір . Қыстырма сөз: – сөйлем  басында  келсе, одан  кейін; – сөйлем  ортасында  келсе,  екі жағынан; – сөйлем соңында келсе,  алдынан үтір  қойылады. Мысалы, Әрине , еңбексіз ер де, жер де көгермейді. Қорыққандықтан ба,   әйтеуір , екі аяғы дірілдеп кетті. Менің айтқандарымды ұмытып кеттің-ау,  сірә. Айтылған ойға  сөйлеушінің  немесе  жазушының  түрлі  сезімін, көңіл күйін білдіру мақсатында  айтылған сөздің түрі  одағай сөздер  деп аталады. Одағай сөздердің тыныс белгісі –  үтір . Мысалы,  Па, шіркін!   Керемет екен! Ертерек білмегенімді қарашы,  әттеген-ай! Логикалық көтеріңкі екпінмен  айтылған одағай сөз  үтірмен  ажыратылып,  сөйлем соңына леп белгісі  қойылады.

6 слайд
6Кітаппен жұмыс

7 слайд
7Рефлексия «3 – 2 – 1» әдісі  Сабақтан алған 3 маңызды ақпарат.  Қиындық тудырған 2 аспект.  Сабақ барысында туындаған 1 сұрақ.

8 слайд
8Үйге тапсырма Көркем шығармадан оқшау сөздерге сөйлемдер жазып, морфологиялық, синтаксистік талдау жасау

9 слайд
Назарларыңызға рақмет! 9