Оқушыларды әлеуметтік бейімдеу

1 слайд
Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министірлігі Сәрсен Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан университеті       Қазақбаева М.М   Оқушылардың экологиялық мәдениетін қалыптастырудың әлeумeттiк аспектері     ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС       5В012300- «Әлеуметтік педагогика және өзін-өзі тану» білім беру бағдарламасы

1 слайд

2 слайд
К іріспе   3 1 Оқу процесіндегі экологиялық тәрбиені қалыптастырудың териялық-әдіснамалық негіздері 9 1.1 Жеке тұлғада экологиялық тәрбиені қалыптастырудың философиялық аспектісі 9 1.2 Оқушылардың экологиялық тәрбиені қалыптастырудағы әлеуметтік мәдени аспектісі 17 1.3 Ойын әрекеті арқылы экологиялық мәдениетті қалыптастыру 29 2 Эксперименттік-тәжірибе жұмысы жағдайында оқушылардың экологялық мәдениетін қалыптастырудың жүйесі 40 2.1 Оқушылардың экологиялық мәдениетін қалыптастыру деңгейінің диагностикасы 40 2.2 Ойын әрекеті арқылы бастауыш мектеп оқушыларының экологиялық мәдениетін қалыптастыру бойынша эксперимент жұмысын ұйымдастыру және жүзеге асыру 45 2.3 Зерттеу нәтижелерін талдау 52 Қортынды Әдебиеттер тізімі   59 62 Мазмұны

2 слайд

3 слайд
Кіріспе     Зерттеу тақырыбының өзектілігі. XXI ғасырға адамзат экологиялық қауіппен еніп отыр. Экологиялық дағдарыстың негізгі себебі тек тиімсіз технологиялар, табиғат қорғау қызметінің және заңдарының жеткіліксіздігі ғана емес, сонымен қатар, әлеуметтік мәдениетінің төмендеуінде болып табылады. Сондықтан жастарда экологиялық мәдениетті қалыптастыру өте маңызды. Жалпы экологиялық мәдениет дегеніміз не? Бұл экологиялық білімділік, табиғатқа саналы көзқарас және табиғатты пайдалануға іс жүзінде қатысу. Экологиялық тәрбие үш жақты міндет түрінде қарастырылуы тиіс: 1) Адамның табиғатпен қарым-қатынасын анықтау; 2) Қазіргі және болашақ ұрпақ алдына табиғаттың сақталуы үшін азаматтық жауапкершілік сезімін қалыптастыру; 3) Табиғат ресурстарын тиімді пайдалану мәселелерін дұрыс шешуге үйрету. Оқушыладың экологиялық мәдениетін қалыптастырудың әлeумeттiк аспектерінің негізгі факторы мына сызба бойынша нақты координацияны асыру керек: отбасы - бала бақша - мектеп - жоғары білім бару - мамандарды қайта дайындау және әлеуметтік мәдени экологиялық білім беру.

3 слайд

4 слайд
Қазақстан Республикасы президенті Н.Ә. Назарбаев «Қазақстан - 2030 жолдауында» халықтың денсаулығын көтеру стратегиясын міндетті түрде таза (сау) қоршаған табиғи ортамен байланыстырады. Ұлттың болашағы больш табылатын спортпен айналысатын, есірткі заттар, ішімдік, темекі өнімдерін пайдаланбайтын, салауатты өмір сүруді жақтайтын және табиғи ортада өмір сүретін жастарға үміт артады. Осыған орай экологиялық білім беру мен тәрбие берудің маңызы «Қазақстан Республикасы азаматынын жана әлеуметтік экологиялық мінез-құлқын қалыптастыру тұжырымдамасында» (1995), «Білім саласындағы мемлекеттік саясат тұжырымдамасында» (1996), «ҚазақстанРеспубликасындағы экологиялық қауіпсіздігін сақтау концепциясы» (1997), «Қазақстан Республикасындағы экологиялық білм мен тәрбие берудің ұлттық стратегиясы» 998), «Экологиялық білім бағдарламасы» (1999) құжаттарында басты орында тұр. Яғни оқушыладың экологиялық мәдениетін қалыптастырудың әлeумeттiк аспектерілерін бүгінгі күні таныстыру өте өзекті тақырып болып отыр. Яғни, зерттеу тақырыбының өзектілігі алдымен табиғат пен қоғамның өзара әрекетінің қазіргі кезеңі өмір сүрудің сапасы мен адамның тіршілік етуіне қауіптөндіретін, асқынған экологиялық мәселелермен анықталады. Қазіргі замандағы экологиялық мәселелердің өткірлігі мен маңыздылығының сақталуы әлеуметтік-экологиялық дискурсты әлеуметтік және рухани өмірдің ортасына қатысты күрделі үдерістермен бірге қайта ойлау қажеттілігін тудырады. Зерттеудің мақсаты –оқушылардың экологиялық мәдениетін қалыптастыруға бағытталған әр түрлі ойындар кешенін қолданудың тиімділігін теориялық тұрғыдан негіздеу және эксперимент арқылы анықтау. Яғни мақсат пен гипотезаға сәйкес зерттеудің келесі міндеттері орындалады: 1. Оқу процесіндегі экологиялық тәрбиені қалыптастырудың териялық-әдіснамалық негіздерін айқындау. 2., философиялық мәдени аспектісін көрсету. 3.Эксперименттік-тәжірибе жұмысы жағдайында оқушылардың экологялық мәдениетін қалыптастырудың жүйесін анықтау. 4. Ойын әрекеті арқылы бастауыш мектеп оқушыларының экологиялық мәдениетін қалыптастыру бойынша эксперимент жұмысын ұйымдастыру және жүзеге асыру. Зерттеу гипотезасы: Біздің зерттеуіміздің мақсатын жүзеге асыру және гипотезаны тексеру үшін біз эмпирикалық зерттеу жүргіздік, яғни оқушылардың экологиялық мәдениетін қалыптастыруға бағытталған әр түрлі ойындар кешенін қолданудың тиімділігін теориялық тұрғыдан негіздеу және эксперимент арқылы зерттеу еді.

4 слайд

5 слайд
1. Оқу процесіндегі экологиялық тәрбиені қалыптастырудың теориялық- әдіснамалық негіздері   1.1 Жеке тұлғада экологиялық тәрбиені қалыптастырудың философиялық аспектісі Ұлы ақын Абай Құнанбаев айтқандай, дүниедегі басты нәрсе - адам мен табиғаттың бірлігі жөніндегі пасық; адам ол үшін - табиғаттың ең мәнді бөлшегі. Оның ұғымынша,адамның тұла бойы парасат пен иманға, еңбеккерлік пен білімге, достық пен сүйіспеншілікке толы болмаққа керек. Күн мен ай - аспан шатырының, ағаш пен жеміс – тау-тастын өңіріне тағылған алтын болса, піл сауырлы қара жердің құты мен әшекейі - адам.

5 слайд

6 слайд
Соның ішінде, Экологиялық мәдениет бұл – адамдардың табиғатты қабылдау деңгейі және әлемдегі өзінің орнын бағалауы, адамның әлемге деген қарым-қатынасы. «Мәдениет» cultura – латынша өсіру, өңдеу. Мәдениет сөзін ең алғаш рет теориялық термин ретінде рим философы Марк Тулли Цицерон «Тускулан пікір салыстары» (б.ғ.д. 45ж) еңбегінде қолданды.

6 слайд

7 слайд
Экологиялық білім берудің мазмұнын құраушы факторлар : Оқушы, оның қоғамдық өмірге қажетті жеке басының мінездемесі Табиғи орта Қоғамдық қажеттілікті қамтамасыз ететін оқушы мен табиғаттың өзара қатынасының сипатыЭкологиялық білім беру Мақсаты – оқушыларда экологиялық мәдениеттің негіздерін қалыптастыру.

7 слайд

8 слайд
«Табиғи орта - окушы» немесе табиғи орта оқушыға не береді, табиғатты оқушы қалай пайдаланады? a) cayықтыру аспектісі - табиғатты өзінің денсаулығын жақсартуда пайдалану б) рухани аспектісі - табиғатты эстетикалық, интеллектуалдық қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін қолдану в) материалдық аспект - саңырауқұлақтар, жеміс-жидектер жинау, үй жануарларына азық дайындау және т.б.

8 слайд

9 слайд
Өмірде нақты маңызды іскерлікке қоршаған табиғи ортаны ластану мен бұзылудан қорғау жатады. Мұнда үш түрлі іскерліктердің маңызы зор. Жеке мінез-құлқындағы мәдениеттілік (мысалы, қоршаған ортада теріс қылықтарды жасамау, шөптерді таптамау,тұрмыстық қалдықтармен ластамау, шуламау кәне т.б.). Басқа адамдардың іс-әрекеті нәтижесінде табиғи ортада пайда болған теріс нәтижелердің алдын алу не жоюға бағытталған. Мысалы, броконьерлікті, табиғатта әзін-өзі ұстау ережелерін бұзуға қарсылық жасау. Пайда болған теріс, жағымсыз құбылыстарды еңбек іс-әрекеті нәтижесінде жою. Мысалы, басталып келе жатқан өртті өшіру,топырақты эрозиядан қорғау, рекреация аймағындағы қоқыстарды жинау, балықтардың жас шабақтарын және т.б. жануарларды қорғау.

9 слайд

10 слайд
1.2 Оқушылардың экологиялық тәрбиені қалыптастырудағы әлеуметтік мәдени аспектісі   Экологиялық мәдениетті қалыптастыруда және табиғатқа деген құрмет көрсетуде жанұялық әдебиеттің де рөлі ерекше. Атап айтқанда : Табиғат туралы, өсімдіктер мен жануарлардың өмірі туралы өлеңдерді балалармен бірігіп оқу, табиғатта болып жатқан өзгерістер мен проблемаларды балалармен бірге талқылау. Табиғатта демалғанда табиғатты аялауға және жануарлар мен өсідіктердің өміріне байланысты ойындар ұйымдастыру. Жануарлар жанұя мүшесі болып, ал өсірген өсімдіктер жанұя мақтанышына айналғанда бүкіл әлемге деген аяушылық, бауырмалдық қатынас қалыптасады.

10 слайд

11 слайд
Дін әлеуметтік институт ретінде экологиялық мәдениетті қалыптастыруда біршама рөл атқарады. Дін адам мен қоршаған ортаның өзара қарым-қатынасының проблемаларын үнемі тиек етеді, бірақ оның адамдардың экологиялық мінез-құлқының моральдық негіздерін құрудағы рөлін бағаламау мүмкін емес. Көшпелі мәдениетте адам шексіз кеңістікте өзімен-өзі және табиғатпен жеке қалып, сұхбаттасқан, сырласқан. Номадтардың жайылым мен өрісті жылдың төрт мезгіліне бөліп пайдалануы, жерді үздіксіз пайдалану оның құнарлылығын жоятындығын білуі. Қазақтың дәстүрлі мәдениеті экология ұғымының тікелей мазмұнына сәйкес келеді және ол табиғатты бағындыру принципіне негізделмейді.Оның басты ұғымдарына атамекен, жерұйық, жарық дүние жатады. Ал Еуропаорталықтық мәдениеттану қоршаған ортаны қиратушы «варварлар» делінеді.

11 слайд

12 слайд
Мақсаты келесі міндеттер біртұтас шешілген кезде жүзеге асырылады: – білім беру - қазіргі заманғы экологиялық проблемалар және оларды шешу жолдары туралы білім жүйесін құру; – тәрбиелік - экологиялық таза мінез-құлық пен іс-әрекеттің, салауатты өмір салтының мотивтерін, қажеттіліктері мен әдеттерін қалыптастыру; – дамушы өз аймағының жағдайын зерттеу, бағалау және қоршаған ортаны жақсарту бойынша зияткерлік және практикалық дағдылар жүйесін дамыту; қоршаған ортаны мықты қорғауға деген ұмтылысты, жалпы адамзаттық құндылық ретінде табиғатқа эмоционалды қатынасты дамыту. Л.П. Симонованың пікірінше, этноэкологиялық білім берудің негізгі идеясы - әлеуметтік-табиғи құндылықтар бала үшін жеке мәнге ие болады. Этноэкологиялық білім беру

12 слайд

13 слайд
Жалпы бұл бөлімде Шығыс Қазақстандағы табиғи зоналарды зерттеу барысында, біз әлеуметтік мәдени аспектілермен байланысты адам мен табиғаттың өзара әрекеттесуінің философиялық аспектілерін В.С. Библер, А.Д. Грач, Б.Е. Давидович, Ю.А. Жданова, Г.Е. Марков . Ресейдегі қавказ халықтарының этноэкологиясының ерекшеліктері С.С. Агаширинова, С.Ш. Гаджиева, Б.А. Калоева, Л.И. Лавров, Г.Х. Мамбетова, Р.Г. Маршаева, М. Османов, К.Х. Унежева және тағы басқа ғалымдардың көзқарастары мен еңбектеріне сүйендік.

13 слайд

14 слайд
Шығыс Қазақстандағы таулы аймақтардың этноэкологиялық мәдениетін жүйелі түрде қарастыру С.А. Арутюнова, Е.С. Маркарян және Ф.С. Эфендиева монографияларының жекелеген бөлімдерінде зерттелінген. Мәселен; Алтай өңірінің этнопедагогикалық мұрада кіші жастағы оқушылардың экологиялық білімі үшін қолдануға болатын ауқымды материалдар бар. Онда таулар, өсімдіктер мен жануарлар әлемі, жер, су, нан және әртүрлі табиғат құбылыстары туралы алуан түрлі мәліметтер бар.Олар фольклордың әр түрлі жанрларында, дәстүрлер мен әдет-ғұрыптарда, қоршаған ортаны басқару әдістерінде, тыйым салуларда - тыйымдарда қамтылған. Алтай халқы баға жетпес білім беру әлеуетіне ие және бастауыш мектеп оқушыларына экологиялық білім берудің қазіргі заманғы ұлттық жүйесін дамытуда белсенді қолданылуы керек. Ондағы бай этноэкологиялық білім қазынасын жинап, ұрпақтан ұрпаққа мұра етіп қалдырды. Осы мақсатта оқушыларға, олардың ата- бабалары көптеген ғасырлар бойы табиғаттың даму заңдылықтары және оған деген ұқыпты қатынас туралы белгілі бір көлемде білім жинақтағандығы туралы ақпарат беру керек. Олардың ата-бабалары ежелгі дәуірде табиғат күштеріне табынған, бірақ сонымен бірге олар өздерін табиғаттың бөлшегі ретінде сезінді, онымен ажырамас байланысты жүзеге асырды . Қасиетті ағаштарға ерекше назар аударылды.Алтайлықтар емен мен қайыңды соншалықты құрметтейтіні соншалық, олардың ойынша, кім үлкен бұтақты кесуге немесе осы ағаштардың біреуін кесуге мүмкіндік берсе, соқыр болып қалады, ал өгіз құрбандыққа шалынғанда ғана қайта көз жанары оралады. Сондай-ақ бізге экологиялық мәдениетті қалпытастыруда аңыз ертегі әңгімелердің маңызы зор. Мәселен нартов эпосында халықтың материалдық және рухани мәдениетінің қалыптасу және даму процесі туралы баға жетпес мәліметтер бар.Нарт эпосы шығармаларының көпшілігі нарлар мен табиғат арасындағы жақындық пен өзара түсіністікті «бейнелейді».Нартов эпосында белгілі қасиеттерге ие көптеген заттар туралы айтылады: қазан, көбінесе от, түтік, тері, қақпан және т.б

14 слайд

15 слайд
1.3 Ойын әрекеті арқылы экологиялық мәдениетті қалыптастыру Біздің зерттеулеріміздің көрсеткеніндей, ел жасөспірімдері әрдайым алынған экологиялық білімдерін іс-әрекеттердің экологиялық үлгілеріне жүзеге асырмайды. Ол үшін білім беру әрекетінің тәжірибелік компонентін күшейту қажет. Мысалы : Жастарға жобалық әрекет шеңберінде білім беру. Мысалға, жылсайын «Ең үздік елу экологиялық идея» мемлекеттік байқау өткізуге болады. Байқаудың нәтижесі бойынша- аймақты...

15 слайд