Өтебай Тұрманжанов. Қарлығаш.

1 слайд
Ашық сабақтың мақсаты: Өлеңнің мазмұнын ашып, түпкі негізгі ойды ашу. Әңгіме құрай білуге дағдылану. Топта жұмыс істеуге, өз бетінше іздену дағдыларын қалыптастыру. Өз бетімен жұмыс жасау, сурет бойынша әңгіме құрау, мінездеме жазу, сатылай кешенді талдау қабілеттерін дамыту.

1 слайд

2 слайд
II Психологиялық дайындық Жан-жағына нұр шашып, Арайлап жарқын таң атса, Жер бетінде жайқалып, Көгеріп өссе  көк майса, Жүрегім жыли бастайды

2 слайд

3 слайд
ІІІ.Оқушыларды 4 топқа бөлу. 1-топ. Қарлығаш 2-топ. Көгершін 3-топ. Аққу 4- топ. Бүркіт Әр топ өздерінің таңдаған құстары жайында шағын мәлімет айту. Дана қазақ аққуды – махаббаттың, қарлығашты – мейірімнің, бүркітті – ержүректіктің, көгершінді - бейбітшіліктің нышаны ретінде қараған. 

3 слайд

4 слайд
ІV. Үй тапсырмасын сұрау Өтебай Тұрманжановтың «Жаралы торғай»          Бекіту  сұрақтары: - Бұл өлеңде торғай көңілді ме? -Торғайдың қасына  жақындаған  кезде, ол не істеді? -Автордың айтайын деген негізгі ойы қандай? -Сұлулық сыры, әсем әуеннің үніне  айналған табиғат иелері, адамның достары- құстар біздің мекенімізге  қай мезгілде оралады? Табиғаттың қысқы ұйқыдан оянып, жер бусанып, тіршілік түрленген уақытында көктем  хабаршысы- құстар өз мекендеріне қайта  оралады.

4 слайд

5 слайд
1. Құйқылжытып дала күйін, үй ішіне салады үйін. 2. Үп- үшкір таяғы, жылан көзін ояды. 3. Жер бетінде жатқан арқан, ұстауға оны бәрі қорыққан. IV Жаңа сабақ Жұмбақ шешу Қарлығаш Жылан Дәуіт

5 слайд

6 слайд
  Қарлығаш – айыр құйрықты, қанаттары ұзын, әр i үшк i р келет i н, шағын денел i қара ала құс. Басқа құстардан б i р айырмашылығы – жем i н ұшып жүр i п ұстайды. Суды да ұшып жүр i п i шед i. Бауыры ақшыл, арқасы қоңыр, жасыл жылтыр. Бүк i л әлемде қарлығаштың 80 түр i бар. Оның 4 туысқа жататын 5 түр i Қазақстанда кездесед i. Олар: жар қарлығашы, құз қарлығашы, қос реңд i қарлығаш, сепк i лтөс қарлығаш, кент қарлығашы . Қасиетті. Адамға дос. БалажанЕңбекқор Ұясын үйге саладыЖыл құсы

6 слайд

7 слайд
1. Құйқылжытып дала күйін, үй ішіне салады үйін. 2. Үп- үшкір таяғы, жылан көзін ояды. 3. Жер бетінде жатқан арқан, ұстауға оны бәрі қорыққан. IV Жаңа сабақ Жұмбақ шешу Қарлығаш Жылан Дәуіт

7 слайд

8 слайд
Дәуіт - жыртқыш жәндіктер отрядының бірі. Дәуіттің басы қозғалысқа өте икемді, денесі ұзынша жасыл, сары, қоңыр түсті. Ал жазда өсімдіктің маусымдық өзгеруіне байланысты түсі құбылып тұрады. Қос қанатты, алдыңғы екі аяғы жемін қармауға икемді келеді. Қазақстанның барлық облыстарында 20-дай түрі кездеседі.. Дәуіт түрлі ұсақ жәндіктермен қоректенеді . Шегірткеге ұқсас Алдыңғы екі аяғы ұзын Жәндік Түсі жасыл Табиғатта пайдасы бар

8 слайд

9 слайд
1. Құйқылжытып дала күйін, үй ішіне салады үйін. 2. Үп- үшкір таяғы, жылан көзін ояды. 3. Жер бетінде жатқан арқан, ұстауға оны бәрі қорыққан. IV Жаңа сабақ Жұмбақ шешу Қарлығаш Жылан Дәуіт

9 слайд

10 слайд
Жылан - бауырымен жорғалаушы. Денесі жұмыр, ұзын. Сыртқы құлақ (есту) тесігі және дабыл жарғағы болмайды. Сондықтан жыландар ауадағы дыбысты естімейді. Тілі ұзын, ұшы – айыр. Жыландардың көпшілігі құрлықта, әдетте, қалың шөп өскен жерлерде, ағаш басында, шөлді аймақтарда, кейбір түрлері тұщы сулар мен теңіз- мұхиттарда тіршілік етеді. Улы Жәндіктермен, құстармен қоректенеді Бауырымен жорғалаушы Түсі суық Уынан дәрі-дәрмек жасайды

10 слайд

11 слайд
Ақпанның жиырма бесі. Өтебай Тұрманжанов. Қарлығаш. Сөздік жұмыс Дәуіт- шегірткеге ұқсас, алдыңғы екі аяғы ұзын жәндік. Сұрақтар: Қарлығаш тобы: Қарлығаш басқа құсқа қарағанда қандай дейді? Көгершін тобы: Ұяда қанша балапан бар дейді? Аққу тобы: Бір күні қарлығаш ұяға жақындап қалған нені көрді? Бүркіт тобы: Қарлығаш жыланнан қалай құтылды?

11 слайд

12 слайд

12 слайд

13 слайд
Ақпанның жиырма бесі. Өтебай Тұрманжанов. Қарлығаш. Сөздік жұмыс Дәуіт- шегірткеге ұқсас, алдыңғы екі аяғы ұзын жәндік. Сұрақтар: Қарлығаш тобы: Қарлығаш басқа құсқа қарағанда қандай дейді? Көгершін тобы: Ұяда қанша балапан бар дейді? Аққу тобы: Бір күні қарлығаш ұяға жақындап қалған нені көрді? Бүркіт тобы: Қарлығаш жыланнан қалай құтылды?

13 слайд

14 слайд
V. Өлеңге сатылай кешенді талдау « Қарлығаш» өлеңі 1 Авторы - 2 Тақырып- 3 Жанр түрі- 4 Идеясы- 5 Шумақ - 6 Тармақ- 7 Бунақ- 8 Буын саны- 9 Ұйқас- Өтебай Тұрманжанов Табиғат жәндіктері мен құстар арасындағы тартыс поэзия бірлікке, татулыққа, қайырымдылыққа баулиды, ақ пен қараны айыра білуге, ананың бар арманы- баласының амандығы. 14 шумақ 4х 14 = 56 тармақты 3 бунақты өлең 11 буынды өлең тармақтарының соңғы сөзі біріне бірі ұқсас дыбыстармен үйлесе келуін - ұйқас дейміз. Қара өлең ұйқасы- -а-а-ә-а

14 слайд

15 слайд
Сергіту сәті. Қос қарлығаш Бір күн келіп алмастырып бір түнді, Көктем келіп айналамыз құлпырды. Қос қарлығаш тыным таппай тағатсыз, Жөндеп жатыр ескі ұясын былтырғы. Қайырмасы: Қос қарлығаш көктемде, Сағындырып жеткенде, Қандай сезім жетеледі туған мекенге? Тағып алып ақ тұмар, Жұлдыздай боп ақтыңдар. Ерте өшкен үмітімді, Қайта жақтыңдар. Қос қарлығаш, қияқ қанат достарым, Қанатымен тілгілеген аспанын. Тілгіленіп қалар еді-ау жүрегі, Ұя салса ауласына басқаның.

15 слайд

16 слайд
Дәптермен жұмыс Қарлығаш тобы: Өлеңге сүйене отырып 5 тест құрау. Көгершін тобы: Қайырымдылық, мейірімділік туралы эссе жазу. Аққу тобы: Өлеңнен автордың жыланды жек көргенін қалай білуге болады? Ол үшін жыланға байланысты айтылған сипаттау сөздерін мына үлгі бойынша теріп жазсаңдар, автордың көзқарасын анық байқауға болады. Қандай? Жылан сұр, ... Бүркіт тобы: Сурет бойынша әңгіме құрау.

16 слайд

17 слайд
Бекіту сұрақтары: 1.Өлеңнің негізгі түйіні, тәрбиелік мәні – 2. Жыланды көргенде қарлығаштың қатты қиналған жерін тауып оқы. Оқыған кезіңде қандай сезімде болдың? 3. Осы тақырыптарға байланысты қандай ырымдар, аңыздар, әңгімелер білесіңдер? бірлікте болып , қайырымдымды болуға, ана қадірін ұқтырып, ананы сүюге, перзенттік парызын өтеуге тәрбиелеу. Жыланды түсі суық танып тұрды, Көзінен мөлт- мөлт жасы тамып тұрды. Анаға бала деген қандай қымбат! Жүрегі алас ұрып жанып тұрды. Дәуіт- пайғамбар есімі, араб тілінен аударғанда «сүйкімді,тартымды» деген мағынаны білдіреді. Жыланға ақ құйып шығару- үйге келген қонаққа міндетті түрде ертеде ақтан ауыз тигізетін болған, міне үйге келген жауға да ақ құйып құрметтеу дегеннен шыққан екен. Бүкіл ел көшіп бара жатқанда Төле бидің үйінің шатырына қарлығаш ұя салып, содан Төле би қарлығаштың балапандары әбден қанаттанғанша көшпей қалып қойған, содан «Қарлығаш әулие атанып » кеткен.

17 слайд

18 слайд
VIІ. Үйге тапсырма . Өлеңді мәнерлеп, түсініп оқып, мазмұнын айту.

18 слайд