Педагог кадрлардың біліктілігін арттыру

1 слайд
1-сынып оқушыларының тілін дамытуға арналған жұмыс т үрлері

2 слайд
Әңгіменің монологтік (әңгімелеу) және диалогтік (сұрақ-жауап) түрлері бар. бастауыш сыныптарда кез келген сабақта, сабақтың басқа формаларымен ұштастырылып қолданылатын әмбебап түр.ӘҢГІМЕ

3 слайд
Мұғалімнің әңгімесі сұрақ-жауап түріндегі бұл жұмыс бастауыш сыныптарда балалар тарапынан қызығушылық туғызатындай әсерлі, деректі, қысқа болуы шарт. Әңгімелесудің ұзақтығы 5-6 минуттан әріге созылса, балалар зейіні шаршай бастайтыны белгілі. Сондықтан әңгімелесуді жұмыстың басқа түрлерімен алмастырып отыру қажет.

4 слайд
Көрнекі құралдармен жұмыс түрлері балалардың тілін дамытуға бағытталған өзге жұмыстармен ұштастырыла, қажетті жағдайларда ғана қолдануы керек.

5 слайд
Сабақтағы ойын бастауыш сыныптарда оқушылардың белсенділігін арттырып, кез келген мағлұмат пен дағдыны оңай және әсерлі ұғындыруға мүмкіндік беретін тәсіл. Әрі балалардың ойын барысында алған мағлұматтары мен дағдылары ұзақ уақыт ұмытылмай, есте сақталады. Тек белгілі бір білімді немесе дағдыны меңгертуге бағытталған ойын түрін ұйымдастырғанда көздеген мақсаттың нақтылы, айқын болуы талап етіледі.

6 слайд
Әдеби мәтіндермен (шағын өлеңдермен, жаңылтпаштармен; жұмбақтармен, мақал-мәтілдермен, ертегілермен т.б.) жұмыстың бұл түрі бірнеше жолмен атқарылады: а) мәнерлеп оқу; ә) жатқа айту; б) мазмұнын баяндау; в) кейіпкерлерінің рөлдерін бөліп, оқиғаны ойнату; г) жаңылтпаш немесе жұмбақ айтқызып жарыстыру; ғ) мәтінді немесе ертегіні бөліктерге бөліп, оларға ат қойғызу; д) өлеңдердің ұйқасатын сөздерін тастап кетіп, балаларға сол сөзді тапқызу т.б.

7 слайд
Экскурсия сабақ (бастауыш сыныптарда) алдын ала дайындықпен ұйымдастырылады. Онда экскурсияның мақсаты нақтылы айқындалып, тіл дамыту жұмыстарының шеңбері ойластырылады. Экскурсиядан соң оқушылардың алған әсерлері туралы ауызекі әңгіме айтқызып, шағын шығармалар жазғызуға болады.

8 слайд
Сауат ашу кезеңінде балалардың жазба тілін дамытуға бағытталған жұмыстардың негізінен үш түрі жүргізіледі: көшіріп жазу (үлгі бойынша жазу); есту арқылы жазу (диктант); есте сақтап жазу (шығармашылық жазу); бұлардың бәрінде де алғашқы кездегі жазу сөзді буындап айту арқылы орындалады.

9 слайд
• сауат ашу кезеңіндегі негізгі жазу түрі болып есептеледі. Мұнын өзі әріптерді үлгі бойынша дәл сондай етіп жазудан басталып, сөзді, сөйлемді, мәтінді көшіріп жазуға дейін жүргізіледі. • Көшіріп жазу, негізінен, оқушылардың графикалық жазу дағдыларын қалыптастыруға, сонымен бірге жазу қарқынын біртіндеп жетілдіруге көмектеседі. Көшіріп жазу әдісі

10 слайд
Есту және есте сақтау Есту және есте сақтау бойынша жүргізілетін жазулар оқушылардың белгілі дәрежеде өздігінен жұмыс істеуін керек етеді. Мұндай жазулар алғашқы кезде оңай, қысқа сөздерді жазудан басталады. Жазудан бұрын ауызша дыбыстық талдау-жинақтауға негізделген даярлық жаттығулары жүргізіледі: 1) қима әріптер арқылы құрастырылған сөздің буындарын есте сақтау арқылы жазу; 2) оқылған, таныс, қысқа сөздердің буындарын есте сақтау арқылы жазу (а-та, ша-на); 3) суреттердің астындағы көп нүктеге сөз тауып жазу; 4) әліппедегі буынға бөлінген сөз сызбалары бойынша сөздерді жазу.

11 слайд
Есту факторына негізделген жаттығу жұмыстарын оқыту тәжірибесінде диктант деп атау кеңінен орын алады. Бастауыш сыныптарда үйрету диктантының • ескерту • көру • терме • өздік • бақылау • сөздік және шығармашылық тәрізді түрлері қолданылады.

12 слайд
Жаздырылатын материалдардың сипатына қарай 1- сыныпта әріп диктанты, буын диктанты, сөз диктанты дейтін түрлері де пайдаланылады. Бұл үйрету диктантының түрлері 1-сынып оқушыларының әріп, буын және сөз атауларына байланысты қолданылады, балалардың тиісті дыбыстың әрпін жазуды үйреніп келе жатқанын, белгілі буындардың құрамында неше әріп және олардың қандай әріптер екенін, буын жасап тұрған қандай әріп (дыбыс) екенін, оларды қалай түсінетіндігін байқау үшін, сонымен бірге кемістіктерін қолма-қол түзетіп, дұрыс ұғым беру үшін жүргізіледі.

13 слайд
Әріп диктанты А, р, л, у, н әріптерін жаздыру, жазғандарын оқыту, тексеру. Әріп диктанты өтілген әріптерді дауыстап айтуы бойынша жаздырылады. Бұл ретте мұғалімнің сөйлеуі, оқуы орфоэпиялық нормаға негіздел еді.

14 слайд
Буын диктанты Ра, ла, уа, на буындарын жаздыру, дыбыстық талдау жасату. Буын диктантын жаздырғанда, мұғалім буындағы дыбыстардың арасын ашпай, буынды бүтін күйінде оқуы керек. Мәселен, ра, ла, уа, на секілді буындар, осы буын бүтіндігі сақталып айтылады, әйтпесе, «р-а, л-а, у-а, н-а» түрінде буындағы дыбыстарды бір-бірінен айыра таратып оқыса, онда ол буын диктантын жүргізгендікке жатпайды, әріп диктанты болып шығады. Жоғарыдағы буындар сол қалпында мағына бермейді. Олар балалар танысқан сөздердің құрамында кездеседі. Балалардың осындай білімдерін пайдаланып, әлгі буындарды өндіріп, мағыналы сөз жасату – тиімді тәсіл.

15 слайд
Буын диктантында: Бір буынды сөздерді де жаздырған дұрыс. Осындай дайындықтан кейін 1-сынып оқушылары сөз диктантында екі, үш буынды сөздерді жазып дағдыланады.

16 слайд
Сөз диктанты Ара, ала, ауа, ана сөздерін тақтаға жаздыру, буынға бөлдіру, дыбыстық талдау жасату. Осы буындардан сөз құратып, тақтаға жаздыру. Сөздерге дыбыстық талдау жасау. Мұндай сөз диктантын жаздырудағы мақсат – оқушыларға сөз белгілі бір ұғымды білдіретінін, яғни мағынасы болатынын түсіндіру.

17 слайд
Сөз диктантында: • әрбір сөздің мағынасы түсіндіріліп, ол неше әріптен құралып тұрғаны ауызша талданады. • Мұнда оқушылар өздері естіген әрбір сөздің нақты мағынасын түсінумен қатар, оларды буынға бөліп жазып үйренеді. • Осыдан кейін ғана олар сөзді, әріпті тастап кетпей, артық әріп қоспай немесе әріптердің орнын ауыстырмай, әрбір сөздің мағынасын түсініп, қатесіз, көркем етіп жазуға дағдыланады.

18 слайд
• Бұл диктант оқушылардың көру, есте сақтау, затты тану қабілеттерін дамыту мақсатымен жүргізіледі. Көру диктантында әліппе бойынша өтілген әріп, буын және жеке сөздермен бірге жазылуы қиын сөздер, сөз тіркестері және шағын мәтіндер, жұмбақ, мақал-мәтелдер, жаттығуға берілген өлеңдер алынады.Көру диктанты

19 слайд
Көру диктантының мәтіні үзіліс кезінде тақтаға немесе алдын ала плакат қағазға жазылып қойылады. Оларды оқушылардың екі-үш рет оқып шығуына, асықпай көріп, жадында сақтауына 1-2 минут уақыт беріледі. Содан кейін тақтаға жазылған мәтінді мұғалім жауып қояды. Оқушылар тақтадан оқыған мәтінді есіне түсіріп, дәптерге жазады. Мысалы, Ы дыбысы мен әрпін өткеннен кейін көру диктантын былайша өткізуге болады: Асық, қасық, алты, алтын, сусын, тауық. Сөздерді буынға бөліп жаздыру.

20 слайд
Сөздік диктанты Сөздік диктанты сабақтың кез келген уақытында логикалық стильде жүргізіледі. Сөздік диктантына оқушылардың жыл бойы меңгеруіне тиісті термин сөздер мен жазылуы қиын буын, өтілген жаңа сөздер алынады. Жазылған сөз көлемі 5-6 сөзден артпайды. Мысалы: 1. Сан, сән, аң, ән, ор, өр, қал, көл, тоған, көген. Жуан айтылатын сөздердің астын бір, жіңішке айтылатын сөздердің астын екі рет сыздыру. 2. Я, Ю әріптері а) Ою, аю, қою, жою. ә) Аяқ, таяқ, оян, шаян. Ю, я әріптерінің астын сыздыру.

21 слайд
Шығармашылық диктанты • Мұғалім тақтаға қажетті сөздерді жазады. • Кейде сурет немесе бір серия картина беріледі: балалар бір тақырыпқа сөйлемдер құрайды. • Сонымен бірге сөздерді дұрыс орналастыру арқылы сөйлем құрау, басы жазылған мәтінді аяқтау сияқты басқа диктанттарға ұқсамайтын өзгешеліктері болады. • Жұмыстың бұл түрін диктант деуге келіңкіремейді, сөйлемді балалардың өздері құрастыратын болғандықтан, мұны шығарманың алғашқы үлгісі деуге де болады.

22 слайд
балалардың тілін дамыту үшін де өте қолайлы, өйткені оқушылар мәтін құрауға белсенді қатысады, сөздерді де өздері ойлап табады. Мысалы: 1.Са...қан, ша...ла, шал... . Сөздердің буынын толықтырып жаздыру. 2. а) Аршыдым, пияз, мен. Ойды, әжем, ою. ә) Бұлағы, кітап – білім. Сөйлемдегі сөздерді орнына қойып жаздыру. Шығармашылық диктант

23 слайд
Ескерту диктанты • Көлемі • орфографиялық емле • сөздік қоры жағынан бақылау диктантына жақын келеді. • Басқа диктанттардай тек кеше не бүгін ғана өтілген тақырыптарды емес, осы уақытқа дейінгі барлық материалды түгел қамтып, оқушыларды бақылау диктантына тікелей әзірлейді. 1. Ерлан – оқушы. Ол кеме жасады. Кемені інісіне берді. Жіңішке дауысты дыбыс әріптерінің астын сыздыру. 2. Құс фермасы Оқушылар құс фермасына келді. Қоралары кең екен. Фермадан тауық, үйрек, қаздарды көрді. Қалима құстарға жем шашты. Балалар оларға тамашалап қарады. Ферма сөзіне дыбыстық талдау жасату.

24 слайд
Графикалық диктант сөйлемнің, сөздің, буынның және дыбыстың сызбалары үйретіледі. Оны әр түрлі нұсқада жүргізуге болады: алғашқы кездері берілген сөйлемдер бойынша сызба сызу тапсырылса, оқушылар біраз жаттыққаннан кейін, суреттерге қарап, сызба бойынша сөйлемдер құрастырып жазу жүктеледі.

25 слайд
Бақылау диктанты Балалардың алған білімдері мен қалыптасқан дағдыларын тексеру мақсатында жүргізіледі. Мұнда оқушы өзі білетін ережені қолданып, өз күшін өз бетімен байқай алады. Мұғалім қандай да болмасын бір орфографиялық ережені оқушылардың қалай меңгергендері жөнінде мәлімет алады. Қандай ереже қайталану керек, кімге көмек керек – соны анықтайды.

26 слайд
Мазмұндама сауат ашу кезеңінде оқушылардың жазба тілін дамытуға бағытталған жұмыстардың күрделі түрлерінің бірі. Мазмұндама жаздыру үшін таңдалып алынған мәтіннің көлемі шағын, оқиғасы ұсынуға жеңіл және аяқталған, тіпті қысқа сөйлемдерден құралған, оқушылар қабылдауына қолайлы болуы шарт. Оқушылар жазған мазмұндама көлемі төрт-бес шағын сөйлемнен аспауы талап етіледі.

27 слайд
Шығарма жаздыру • әліппеден кейінгі кезеңде балалардың жазба тілі мен байланыстырып сөйлеу дағдыларының даму деңгейін байқау үшін атқарылады. • Шығармаға оқушыларға етене таныс тақырып таңдалып алынады. • Шығарма жаздырар алдында мұғалім таңдап алынған тақырып төңірегіндегі оқушылардың бұрыннан білетінін еске түсіретіндей әсерлі әңгіме өткізеді. • Оқушылардың жазған шығармаларының көлемі үш-төрт сөйлемнен аспайтындай болуы шарт. Шығарма жазуды үйге тапсырма ретінде ұсынуға да болады.

28 слайд
Оқушылардың тілін дамыту мақсатында қолданылатын бұл әдіс-тәсілдер мен жұмыс түрлерінің сауат ашу кезеңінің әр сатысына (әліппеге дейінгі даярлық кезеңіне, әліппе кезеңіне, әліппеден кейінгі кезеңге) сай өз әдістемелік ерекшеліктерін ескеру қажет.