Педагогтың кәсіби іс-әрекетін психологиялық және педагогикалық диагностикалаудың этикалық нормалары.

1 слайд
Орындаған: Айтжан Ақжүніс Садвакасова Алтынай Тақырыбы: Педагогтың кәсіби іс-әрекетін психологиялық және педагогикалық диагностикалаудың этикалық нормалары.

1 слайд

2 слайд
Психологиялық зерттеудің моральдық-этикалық мәселелері. ХХ ғасырдың аяғына дейін моральдық-этикалық мәселелер отандық психологиялық диагностика үшін маңызды емес еді, ал батыста әртүрлі этикалық нормалар, стандарттар, кодекстер құрылып, талқыланды. Біздің елімізде практикалық жұмыс этикасы мәселелері психологтарға дерлік әсер етпеді. Бұл ішінара психологиялық диагностиканың дамымауымен, оның салыстырмалы түрде жақында жандануымен түсіндіріледі, соның салдарынан әлі де көп нәрсе қарастырылмайды, талқыланбайды және шешілмейді. Сонымен қатар, диагностикалық әдістерді дұрыс пайдаланбау және диагноздағы қателіктердің алдын алу үшін әдістердің өздеріне де, оларды жасайтын, тарататын және қолданатын адамдарға да қатысты бірқатар сақтық шараларын сақтау қажет.

2 слайд

3 слайд
Зерттеу психологының жұмысын басқа елдерде, атап айтқанда Америкада этикалық және құқықтық реттеу мәселелері қолданыстағы этикалық стандарттар, кодекстер арқылы шешіледі, олар үнемі қайта қаралады, нақтыланады, жетілдіріледі, жаңартылады. Сонымен, американдық психологиялық қауымдастық (apa) алғашқы кәсіби этика кодексін 1953 жылы ресми түрде қабылдады, соңғысы 1992 жылы пайда болды. Практикалық психологиялық зерттеу немесе психодиагностика — бұл психологтардың кәсіби қызметінің өте күрделі және жауапты саласы. Ол тиісті білімді, кәсіби шеберлікті қажет етеді және адамдардың тағдырына әсер етуі мүмкін, мысалы, медициналық немесе сот-психологиялық диагноз, конкурстық іріктеу немесе жұмысқа қабылдау кезінде. Осыған байланысты психодиагностиканың өзіне және зерттеушілерге бірқатар әлеуметтік-этикалық талаптар қойылады. Олардың кейбіреулері әдістердің таралуы мен қолданылуына, басқалары оларды қолдануға қатысты.

3 слайд

4 слайд
Бірқатар елдерде психологиялық сынақтардың таралуы мен қолданылуына заңды шектеулер бар. Олар міндетті нормаларды қамтиды: Диагностика әдістерін сатып алу және кейіннен пайдалану құқығы белгілі бір біліктілігі бар адамдарға берілуі керек. Мұндай әдістерге қол жеткізу кәсіби қызығушылығы бар және олардың дұрыс пайдаланылуына кепілдік беретін адамдармен шектелуі керек. Кәсіби іріктеу және сараптама үшін пайдаланылатын психологиялық тестілерді әдістемені білумен байланысты бұрмалаушылықтарды болдырмау үшін тиісті біліктілігі жоқ адамдар пайдалана алмауы үшін бұқаралық ақпарат құралдарында жариялауға тыйым салынады. Диагностикалық әдістерді тарату және пайдалану мәселелері біздің елімізде басқа елдердегі сияқты этикалық стандарттардың немесе кәсіби этика кодексінің көп бөлігін құрауы керек. Әдістерді практикада қолдану үшін зерттеушіге қойылатын бірқатар талаптар да бөлінеді: - жақсы теориялық дайындық, - психодиагностикалық әдістемелерді және оларды қолдану ережелерін мұқият білу, - тиісті әдістемелерді практикалық қолданудың жеткілікті тәжірибесінің болуы.

4 слайд

5 слайд
1. Құпияны немесе құпиялылықты сақтау принципі зерттеу нәтижелерін психодиагностика жүргізілген адамның жеке келісімінсіз жарияламауды қамтиды. Бұл қағида, ең алдымен, ересек адамдарға қатысты. Қазіргі уақытта адамның зерттеу нәтижелеріне қол жеткізу құқығы туралы хабардар болуы күшейе түсті. Сыналушының өз жауабының мазмұнына түсініктеме беру және қажет болған жағдайда нақты ақпаратты түсіндіру немесе түзету мүмкіндігі болуы тиіс. Егер тексеру мекемеде жүргізілсе (мысалы, мектепте, сотта немесе жұмысқа орналасу кезінде), жеке адамға зерттеу нәтижелері қалай қолданылатыны және оларға қызығушылық танытқан адамдарға қол жетімділігі туралы алдын-ала хабарлау керек. Егер біз кәмелетке толмағандар туралы, мысалы, жоғары мектеп жасына дейінгі балалар туралы айтатын болсақ, онда олардың психодиагностикасының нәтижелерін жариялау үшін ата-аналардың немесе оларды алмастыратын адамдардың келісімі қажет, олар балаларға моральдық және заңды жауапкершілік жүктейді.

5 слайд

6 слайд
4. Қорытындылардың объективтілігі принципі олардың ғылыми негізделген болуын талап етеді, яғни.тексеру жүргізетін немесе оның нәтижелерін пайдаланатын адамдардың субъективті көзқарастарына тәуелді емес, жарамды және сенімді әдістердің көмегімен жүргізілген тестілеудің нәтижесі. Психологтар емтихан нәтижелерін субъектілерге дұрыс хабарлау маңызды екенін айтады. Олар түсініктемелермен бірге жүруі керек. Тест деректері қандай түрде хабарланғанына қарамастан, оларды тек сандық түрде ғана емес, сонымен қатар кез-келген клиентке түсінікті сөздермен де қамтамасыз ету маңызды шарт болып табылады. Интеллект тестілері үшін бұл шартты сақтау өте маңызды, олар жетістік тесттерінен гөрі дұрыс түсіндірілмейді. Кез-келген диагностикалық әдістердің нәтижелерін хабарлаған кезде ақпарат берілетін адамның жеке сипаттамаларын, ерекшеліктерін ескерген жөн. Бұл оның білім деңгейіне ғана емес, сонымен бірге ақпаратқа күтілетін эмоционалды реакцияға да қатысты.

6 слайд

7 слайд
5. Ұсынылған ұсыныстардың тиімділігі принципі олар берілген адамға пайдалы болуы керек деп болжайды. Мысалы, тестілеу нәтижелеріне сүйене отырып, адамға ол үшін пайдасыз немесе жағымсыз, болжанбайтын салдарға әкелуі мүмкін практикалық кеңестер ұсынуға рұқсат етілмейді. Зерттеуші-диагностик әрбір жеке адамның қадір-қасиетіне және оның болмысының құндылығына үлкен мән беруі керек. Ол адамның өзін және басқа адамдарды түсінуін жақсартуға міндеттеме алады. Осы міндеттемелерден кейін ол көмекке мұқтаж әр адамның, сондай-ақ оны зерттеу объектісі бола алатын кез-келген адамның әл-ауқатын қорғайды. Ол өзінің кәсіби жағдайын немесе байланысын тақырыптың зиянына пайдаланып қана қоймайды, сонымен қатар этикалық стандарттардың құндылығына сәйкес келмейтін мақсатта басқаларға өз жұмысының нәтижелерін пайдалануға саналы түрде жол бермейді.

7 слайд

8 слайд
Арасында негізгі ережелерін құрауы мүмкін психологтың этикалық кодексі-диагноста, бірінші кезекте болуы тиіс аталды: 1) зерттелетін адамның әл-ауқаты; 2) объективтілік негізіндегі жауапкершілік; 3) қоғамның моральдық талаптарына сәйкес келетін моральдық және құқықтық стандарттар болып табылады; 4) жария мәлімдемелердегі әдептілік және ұстамдылық; 5) жеке тұлға туралы ақпараттың сақталуына кепілдік беретін құпиялылық; 6) тексерілетін адаммен сенімге, оны зерттеп-қараудың мақсаты туралы және нәтижелерді пайдаланудың кейінгі сипаты туралы хабардар етуге негізделген қатынастар жатады; 7) зерттеп-қарау нәтижелерін жария етпеу болып табылады; 8) тексерулердегі сақтық шаралары; 9) әдістемелерді жариялауда қолдану шарттары, мүмкіндіктері және шектеулері; 10) диагностикалық нәтижелерді түсіндіру.

8 слайд

9 слайд
Назарларыңызға рахмет!

9 слайд