Презентация тақырыбы: "Бөліп шығару" 7 сынып

1 слайд
Саба қтың тақырыбы izden.kz

1 слайд

2 слайд

2 слайд

3 слайд
Бөліп шығару дегеніміз – ағзадан соңғы өнімнің шығуын айтамыз. Адам организімінен бөлінеді Диссимиляция нәтижесіндегі заттар қанға түсіп, одан соң сыртқа шығады: Бүйрек арқылы (NH3, H2O, мочевина, тұз); Өкпе арқылы : (СО2, Н2О); Тері арқылы : көмірқышқыл газының қалдықтары; тері бездерінен суды, тұзды, 1% мочевина мен аммиакты шығарады; Ішектер арқылы : өт пигменттері және ауыр металдардың тұздары шығады.

3 слайд

4 слайд
 Тарамдалмаған сүт жолы - сүттігендер Тарамдалған сүт жолы көкнәр (Рараvеrасеае), күрделі гүлділер (Аstеrасеае) тұқымдастарына тән, ол көп клеткалардан түзілге олардың көлденең клетка қабырғалары бұзылады.  Схизогенді жолдар  - жас ұлпаларда клетка аралықтарды кеңеюі, яғни клеткалардың аясырауы нәтижесінде түзіледі. Қуыс жанасатын клеткалар қуысқа заттар бөледі. Заттар бөлетін клеткалар ядро ірі, цитоплазма қою болады және бір қабат болып орналасады. Әсіресе, олар қарағай - Ріпасеае (қарағай, шырша, балқарағай жә т.б.) тұқымдасының туыстарына тән. Оған шайыр жолдары жатады ол өсімдіктердің әр түрлі мүшелерінде және ұлпаларында орналасады. Мысалы: қарағайдың қылқанында, сабағында және тамыр сүрегінде кездеседі. Лизигенді жолдар  клеткалар тобының еруінен пайда болады. Ол цитрус тұқымдасына тән.

4 слайд

5 слайд
Терминдер (сөздік ) removal of waste products – бөліп шығару өнімдері kidney – бүйрек lungs – өкпе water – су skin – тері urinary system (excretory system) – зәр шығару жүйесі respiratory system – тыныс алу жүйесі aerobic respiration – аэробты тынысалу waste product – қалдықтар carbon dioxide – көмірқышқыл газы urea – несепнәр uric acid- несеп қышқылы through the lungs when we breathe out – тыныс алғанда өкпеден шығады carbon dioxide it is a product of aerobic respiration – аэробты тыныс алудың өнімі

5 слайд

6 слайд
 Ішкі бөліп шығарушы ұлпалар  ерекше қуыс түзеді.  Іш бөліп шығарушы ұлпаға  - бөлуші клеткалар - идиобластор, көп клеткалы сүт жолдары, шайыр қуысы және бөлінген заттарды жинайтын қуыстар жатады.  Идиобластор  - ұлпаның біркелкі клеткаларының арасында кездесетін құрамы, құрылымы және пішіні өзгеше клеткалар тобы. Олар кальций оксалатын, терпендерді шырыштарды жинайды. Эфир майлы идиобластор лавр және магнолия тұқымдасының өсімдіктеріне тән. Бөлінген заттарды жинақтайтын қуыстар пішіні, мөлшері, шығу тегі бойынша әргүрлі болады.  Сүт жолдары.  Сүтті шырыны вакуольде болатын тірі клеткалар. Сүтті шырын құрамында қоректік қорлы заттар: амин қышқылдары, қант, белок алмасуының соңғы  өнімдері алкалоидт гликозидтер , илік заттар (каучук) болады.

6 слайд

7 слайд
БӨЛІП ШЫҒАРУШЫ ҰЛПАЛАР • Сыртқа бөліп шығарушы ұлпалар. • Ішке бөліп шығарушы ұлпалар.  Сыртқы бөліп шығарушы   "безді түктер"  - эпидерма туындысы. Мысалы пеларгониянын "безді" түгі көп клеткалы аяқша және бір клеткалы басынан тұрады, кутикула мен целлюлозалы қабықша аралығыңдағы кеңістікке эфир майын шығарады.  Шірнеліктер  қантты сұйықтық (нектар) бөледі. Ол өсімдікті гүлінде (жатыннын  түбінде,  күлте жапырақтарда болады) болады.  Гидатодтар  - сыртқа тамшы сұйық суды және онда еріген тұздарды бөліп шығарады. 

7 слайд

8 слайд
Кесте . Жануарлардың бөліп шығару құрылымдары мен мекен ету ортасына қарай экскрецияланатын өнімдері Жануарлар/өкілі Жануарларда бөліп шығару құрылымдары Экскрецияланатын Мекен ету ортасы өнім өнім Қарапайымдылар типі/ амеба Клетка мембранасы (плазмалемма) су Аммиак Буынаяқтылар типі/ өрмекші Метанефридий Су, құрлық Зәр қышқылы Құрттар, моллюски 1Протонефридий 2Метанефридий Су, құрлық 1Жалпақ құрттар - зәр қышқылы 2Буылтық құрттар, моллюски - зәр қышқылы Балықтар классы/ сазан Бүйрек, бауыр, желбезек, тері су Тұщы су сүйекті балықтары – аммиак су Теңіз сүйекті балықтары – несепнәр,триметилами ноксид Амфибия (қосмекенділер) классы/құрбақа Бүйрек, бауыр, желбезек, тері Су, құрлық несепнәр

8 слайд

9 слайд
Зәр шығару жүйесі ,  экскреторлық жүйе  – адам мен жануарлар организмінің артық суды,  тұздарды ,  зат алмасудан  пайда болған қажетсіз заттарды сыртқа шығаратын органдары. Теңізде тіршілік ететін қарапайымдардың организмінен бөлініп шығатын өнімдер ( несеп ,  тер , т.б.) сыртқы ортаға  диффузия  арқылы немесе жиырылғыш вакуольдар көмегімен шығады. Төменгі сатыдағы көп клеткалы су жәндіктерінде (губка,  ішекқуыстылар ) және аз қозғалатын теңіз жануарларында (тікентерілілер) олар сыртқы ортамен байланысқан қуыстар а рқылы шығып отырады. Төменгі сатыдағы құрттарда, сондай-ақ,  приапулид , кейбір аннелид және полихеттердің  дернәсілі  мен  моллюскілердің  Зәр шығару жүйесі қызметін арнайы протонефридий түтікшелері атқарады. Бұл түтікшелердің бір ұшы сыртқа ашылады, ішкі жағы ерекше клеткалардан тұрады.  Буылтық құрттардың  көпшілік түрінің Зәр шығару жүйесі –  метанефридий  (метамерлі орналасқан жұп түтікше). Моллюскілерде  мезодермадан  дамыған зәр шығару органдарын целомодукта деп атайды. Ал  шаянтәрізділердің  Зәр шығару жүйесі –  мишық безі  (бастағы өскін түбінде орналасқан без).

9 слайд

10 слайд
 Құрлықта тіршілік ететін жануарлар организмінде (ылғалды үнемдеу үшін) тез еритін аммиак қиын еритін гуанинге (өрмекші тәрізділерде) немесе несеп қышқылына (көпаяқтыларда, жәндіктерде, бауырымен жорғалаушыларда, құстарда) айналады. Хордалылар арасында қабықшалылар мен асцидияда зәр арнайы қапшықта жиналады. Омыртқалы жануарларда целомодуктадан бүйрек құралады. Бүйректе түзілген зәр несеп жолымен клоакаға немесе қуыққа келеді. Омыртқалылардың эволюция даму жолында және жоғары сатыдағы омыртқалылардың жеке дамуында бүйрек дамуының 3 сатысы байқалады:  1. бастама бүйрек (пронефрос),  2. дене бүйрегі (мезонефрос),  3. соңғы не жамбас бүйрегі (метанефрос). 

10 слайд

11 слайд

11 слайд

12 слайд

12 слайд

13 слайд

13 слайд

14 слайд
Зәр шығару жүйесі. 1. 1. Бүйрек. 2. 2. Зәрағар. 3. 3. Қуық. 4. 4. З әр шығару өзегі . .1. 2. 3. 4. 1. 2. izden.kz

14 слайд

15 слайд
ЗӘР ШЫҒАРУ ЖҮЙЕСІ Зәр түзуші мүше Зәр шығарушы мүше Бүйрек Зәрағар Қуық Зәр шығару өзегі izden.kz

15 слайд

16 слайд
Бүйректің құрылысы мен қызметі Зәр түзуші мүше – бүйрек Үрме бұршақ пішінді жұп мүше Бүйректің жоғарысында эндокрин безедері –қыртыс және ми қабатынан тұратын бүйрік үсті бездері орналасқан Бүйректің салмағы 150 г, сырты қоңырқай түсті қабаттан ішкі бозғұлт түсті ми затынан түрады. Бүйректің қызметі. Бүйрек зат алмасуға қатысады.Бүйрек шумақтарында нәруыздар түзеледі. Ағзаларда амин қышқылдарының қорын калпына келтіруге мүмкіндік жасайды. Қорғанышты қызметі (зат алмасу процесінде бөлінетін улы заттарды шығарады); Ағзаның ішкі ортасының қалыптасуына қатысады .izden.kz

16 слайд

17 слайд
1. Нефрон- бүйректің негізгі қызметін атқаратын бірлігі болып 2. табылады.Бүйректе 1млн дай нефрон болады. Нефрон капсуладан капилляр түйнегінен және иілген өзекшеден 3. (түтікте) тұрады.Нефронда қаннан зиянды заттар,артық су, тұздар,дәрумендершы ғарылатын процестер жүреді. Капсулаға капиллярлардан тұздар, глюкоза, амин қышқылдары мен басқа заттар еріген су түзеді . Нефронның құрылысы мен атқаратын қызметі izden.kz

17 слайд

18 слайд
1.бүйрек. зәр өткізуші. 2. қуық. Зәр түзуші. 3. зәрағар. Зәр жинаушы Мүшелердің атқаратын қызметін сәйкестендіріңдер izden.kz

18 слайд