Қаныш Имантайұлы Сәтбаев

1 слайд
Бөлім тақырыбы: Кеңестік Қазақстанның мәдениеті: Білім мен ғылым, әдебиеті пен өнер Сабақ тақырыбы: ҚАНЫШ САТБАЕВ –ЖАН-ЖАҚТЫ ҒАЛЫМ Зерттеу сұрағы : Қаныш Сәтбаевтың феномені неде? Оқу мақсаты: 8.2.3.4 – Қаныш Сәтбаевтың Қазақстан өнеркәсібі мен ғылымын дамытудағы рөліне баға беру. Бағалау критерийлері: • Қаныш Сәтбаевтың Қазақстан өнеркәсібі мен ғылымын дамытудағы рөліне баға береді; • Қаныш Сәтбаевтың балалық шағы туралы біледі.

1 слайд

2 слайд
Балалық шағы мен университет қабырғасындағы жылдары. Атасы Сәтбай Меккеде жерленген, содан соң сол рудың қыстауын баянауылдықтар «Сәтбай қажы ауылы» атап кетті. Әкесі Сәтбаев Имантай би болған, Орта жүздің Айдабол руынан шыққан.1899 жылдың 12 сәуірінде Семей облысы, Павлодар уезінің 1-Ақкелін болысында дүниеге келді. АкадемикҚаныш Имантайұлы Сәтбаев (1899-1964)

2 слайд

3 слайд
Қаныш бала кезінде сабырлығы, байқампаздығы және зеректігімен ерекшеленді. Әкесі оны нағыз Ұлы Дала баласы етіп тәрбиелейді. «Еңбектен адам өлмейді, қайта шыңдалып, намысы күшейе түседі» деп. атпен жүруге білімге ержүректік пен төзімділіккесабырлыққа баулыды

3 слайд

4 слайд
Сырға толы далада атпен серуендеу және кітап оқу білімқұмар баланың ең сүйікті ісіне айналды.Анасы Әлима бала жасынан ұлының бойындағы байқампаздық пен ойшылдықты дамытуға тырысты. Қаныш Сәтбаев балалық шағында білімді аса қадірлейтін ортада өсті.Ол көптеген халық жұмбақтары, ән, өлеңдері жақсы білетін, кейде өз ойынан да құрастыратын.

4 слайд

5 слайд
Семейдің облыстық кітапханасы кітап қорының байлығымен жасөспірім Қанышты ерекше таңғалдырды. Кітапханадан ізденетін адамға ғылым мен білімнің қандай мүмкіндіктер ашатынына көз жеткізді.1909 жылы Қаныш Сәтбаев Қаныш Сәтбаев Ақкелін ауылының мектебінде оқыды, Имантай Сәтбаев өз қаражатына бұл мектепке өскелең ұрпаққа сабақ беруге үздік деген ұстаз-молдаларды шақыратын. Қаныш 1911 жылы Павлодар орыс- қазақ мектебінде оқуын жалғастырып, оны 1914 жылы үздік бітіреді. Сол жылы Семей қаласындағы мұғалімдер дайындайтын семинарияға оқуға түседі. Имантай Сәтбаев Қаныш Сәтбаев

5 слайд

6 слайд
Қаныш Сәтбаев Семейде Ж.Аймауытов, М.Әуезов сынды қайраткерлермен бірге оқыды. Ол қалада ұйымдастырылатын қайырымдылық мақсаттағы шараларға қатысып тұрды. Н.Құлжанованың жетекшілік етуімен 1915 жылы Семейде өткізілген кеште Абайдың өлеңдерін мәнерлеп оқуымен көзге түсті. Ш.Құдайбердіұлымен тығыз байланыста болып, оның шығармашылығын жоғары бағалады.Ж.Аймауытов М.Әуезов

6 слайд

7 слайд
Кейінірек: «Менің ұстаздардан әрқашан жолым болды, олар ықыласты, терең білімді зиялы қауым өкілдері еді. Жастық шағымдағы білімнің негізін қалаған осы кісілерге алғысым шексіз» деп жазды.

7 слайд

8 слайд
Қаныш Имантайұлы 1917 жылғы Ақпан төңкерісі қазақтарға бостандық әкеледі деп үміттенеді. «Алаш» қозғалысы қайраткерлерінің іс-әрекетіне қолдау көрсетті. 1918 жыл семинарияны бітірген соң Семейдегі педагогикалық курста мұғалім. 1920-1921 жылдары Баянауылда халық судьясы болды. 1921 жылы Баянауылға емделуге келген геолог, ғалым М.А.Усов жас Қаныштың геолог болуына үлкен әсер етіп, туған елінің қазба байлықтарын зерттеуге ынталандырды.

8 слайд

9 слайд
М.А.Усов Қаныштың білімқұмарлығы мен ақылына таңғалды. Қазақстанның геологиялық тарихы мен қазба байлықтары жайлы әңгіме оны қатты қызықтырды. Аумақты атпен барлап шығу, таулы жерлердегі шолулар жас жігіттің геологиямен айналысып, туған жерінің жер қойнауын зерттеуге деген құлшынысын арттыра түсті. Халық игілігі үшін табиғат байлықтарын игеру ойы оны бір сәт те жайына қалдырмады. 1921 жылы Қаныш Сәтбаев Томск технологиялық институтының тау- кен факультетіне оқуға түсті.1921 жылы Баянауылға емделуге келген геолог, ғалым М.А.Усов жас Қаныштың геолог болуына үлкен әсер етіп, туған елінің қазба байлықтарын зерттеуге ынталандырды.

9 слайд

10 слайд
Томск оқу орындарындағы маман дайындау деңгейі сол кездегі еуропалық бөлікте орналасқан Ресей аумағынан айтарлықтай жоғары деңгейде болатын. Білім деңгейіне қойылатын талап өте жоғары еді. Соңына дейін шыдап, диплом алатын кезге жеткенше мамандар жоғары теориялық және тәжірибелік білімді игеріп шығатын. Институт қабырғасында Қаныш Сәтбаев 55 теориялық курсты тыңдап, 27 тәжірибелік сабақ пен жобаларды орындауға қатысты. 1926 жылы институтты үздік бітірген жас инженер туған жеріне оралады. Осылайша, алғашқы қазақ тау -кен инженер-геологы Қаныш Сәтбаевтың еңбек жолы басталды.

10 слайд

11 слайд
Ғылыми –зерттеу қызметі. Қаныш Имантайұлы 1926 жылы Қазақ АКСР-і Халық шаруашылығы Орталық кеңесінің ұйғаруымен «Атбасцветмет» тресінің геология бөлімін басқаруға жіберілді. Бұл треске Жезқазған мыс кен орындарын, Байқоныр көмірін зерттеу және Қарсақбай мыс зауытының құрылысын жүргізу жүктелген еді. 1929 жылы жас ғалым Қарсақбай мыс комбинатының геологиялық барлау бөлімінің бастығы қызметіне тағайындалды. Көп ұзамай комбинаттың бас геологы болды.

11 слайд

12 слайд
Қаныш Сәтбаев 1930-1940 жылдары әлемдегі ең ірі Ұлытау-Жезқазған мыс кен орнын ашты. Осы деңгейдегі кен орнын ашқан еңбегі үшін Қаныш Сәтбаев КСРО- ның Ленин орденімен марапатталды. 1944 жылы Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі Президиумы оған «Қазақ КСР-інің еңбек сіңірген ғылым қайраткері» атағын берді.

12 слайд

13 слайд
Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Н.Ә.Назарбаев: «Қаныш Имантайұлы Сәтбаев өзінің қажырлы еңбегімен Қазақстанның геологиялық мектебін қалыптастырды, геология ғылымының дамуына зор ықпал етті. Қазақтар арасында осындай жоғары деңгейге ешкім көтерілмеген еді», - деп атап көрсетті. 1941 - 1964 жылдары Қаныш Сәтбаев Геология институтын басқарды .

13 слайд

14 слайд
1-тапсырма Бала Қанышқа айтқан әкесінің өсиет сөзін тап. «Еңбектен адам өлмейді, қайта шыңдалып, намысы күшейе түседі» Кітапхана ізденетін адамға ғылым мен білімнің қандай мүмкіндіктер ашатынына көз жеткіз. Жастық шағыңда білімнің негізін, жақсы адамдармен жолдас бол.

14 слайд

15 слайд
2-тапсырма Қаныш Сәтбаев Семейде қазақтың қандай зиялыларымен бірге оқыған?

15 слайд

16 слайд
Жауабы: Ж.Аймауытов М.Әуезов

16 слайд

17 слайд
3-тапсырма Томск қаласы неліктен сол кезеңдегі білікті мамандар даярлайтын орталық саналды?

17 слайд

18 слайд
Қорытынды: Қаныш Сәтбаевтың Қазақстан өнеркәсібі мен ғылымын дамытудағы рөліне баға бердіңіз; Қаныш Сәтбаевтың балалық шағы туралы білдіңіз.

18 слайд

19 слайд
Жауабы: Әкесі оны нағыз Ұлы Дала баласы етіп тәрбиелейді. «Еңбектен адам өлмейді, қайта шыңдалып, намысы күшейе түседі» деп өсиет айтты.

19 слайд

20 слайд
Жауабы Томск оқу орындарындағы маман дайындау деңгейі сол кездегі еуропалық бөлікте орналасқан Ресей аумағынан айтарлықтай жоғары деңгейде болатын. Білім деңгейіне қойылатын талап өте жоғары еді. Соңына дейін шыдап, диплом алатын кезге жеткенше мамандар жоғары теориялық және тәжірибелік білімді игеріп шығатын.

20 слайд

21 слайд
Қаныш Сәтбаев сол кездің алдыңғы қатарлы зиялылары: Терентьев Григорий Васильевич Молла Жұмаш сынды семинария ұстаздарынан білім алып, оларды өзіне үлгі тұтты. Балыбаев Ахметолла Ақтайұлы Овсянников Яков Игнатьевич Ғарифолла Нығматуллин Алексеев Николай Ермилович

21 слайд