Қауіпсіздік бойынша Мажинов Ұлан

1 слайд
Радиациялық қауіпсіздік пәнінің пайда болу тарихы, ғалымдардың еңбектері. Орындаған: Дәулетова Қаламқас

2 слайд
Жоспар: 1) Радиация туралы жалпы 2) Радиациялық қауіпсіздік 3) Радиоэкология туралы 4) Радиоактивтілікті ашқан ғалымдар 5) Радиоактивті заттар

3 слайд
Радиация көп адамдар үшін өте қорқынышты термин құсап сезіледі. Радиация – дегеніміз энергияның толқын және бөлшек (өте ұсақ) түрде ауаға және денеге (физикалық дене) таралуы. Радиация бірнеше топқа бөлінеді: Электромагниттік радиация, мысалы, микротолқындар (тамақ жылытатын пеште болады), инфрақызыл сәулесі (лаборатория да көп қолданылатын инструментте болады), күн сәулесі, ултракүлгін сәулесі, рентген сәулесі және гамма радиация. Бөлшекті радиация - бұған алфа радиация, бета радиация және нейтрон радиациясы жатады. Акостик радиация- ултрадыбыс толқындары, дыбыс толқындары жатады. Гравитациялық радиация - гравитациялық толқындардан пайда болады. Демек біздің айналамыз толған РАДИАЦИЯ.

4 слайд
Радиация зияны: Энергиясы 10 eV ( электрон вольт) тан жоғары болатын радиация өте зиянды. Бұндай сәулелер немесе толқындар денеде өзгеріс тұғызады.Ондай зиянды радиацияға жататындары: α, β, және γ сәулелері, Рентген сәулесі. Рентген сәулесі біз медицинада үнемі қолданылатын Рентген апаратыннан шығады. Ал α, β, және γ сәулелері біріншіден күннен шығады да жерге өте аз мөлшерде жетеді. Екіншіден атомдық номері 84 тен үлкен ( Tc мен Pm ді қоспағанда) барлық металдар радиоактивті болып келеді. Ал радиоактивті металдар өте бағалы болып келеді. Ондай металдар ядролық қаруларда, атом оғында (атом бомбасы), радиоактивті змрандарда, Атом Электр Станциясында қолданылады.

5 слайд
Радиациялық қау i пс i зд i к – белг i ленген нормаларға сәйкес қызметш i лерге, халыққа және қоршаған ортаға радиациялық әсер i шектелет i н, атом энергиясы пайдаланылатын объектінің ерекшеліктері мен сипаттамаларының жай-күйі.

6 слайд
Қазіргі тарихи кезеңде цивилизацияның дамуында радиацияның рөлі өте зор. Радиоактивтіліктің арқасында медицина, өндірістің әртүрлі салаларында, энергетиканы саласында едәуір жетістіктерге қол жетті. Радиоактивтілікті біздің өміріміздің бір бөлігі деп қарастыруымыз керек, бірақ радиациялық сәулеленуге байланысты заңдылықтар үрдістерін білмей жағдайды нақты бағалау мүмкін емес.

7 слайд
Радиациялық қауіпсіздіктің қарқынды дамуы XX ғасырдың екінші жартысында, сол уақытта ішкі ядролық энергияны бірінші рет қолдануға байланысты басталды. Тіршіліктің және экологияның әртүрлі аспектілері болып табылатын ғылымдардың ішінде радиациялық қауіпсіздіктің зерттеу аймақтары маңызды орын алады.

8 слайд
Радиоэкологияның негізін 1930 жылы «Радиоактивті заттардың биогеохимиясы» деген әлемге әйгілі еңбегінде академик В.И.Вернадский құрды. Радиоэкологияның пайда болу жолдары мен даму кезеңдері бар.  Бірінші кезең  – иондалатын сәулеленудің биологиялық обьектілерге тигізетін әсерін зерттеу 1895 жылдан басталып, 1930 ж созылды. Бұл кезде рентген сәулесі ашылған болатын./1895 ж /. Радиоэкологиялық зерттеулер кең жүргізіліп, маңызды жаңалықтар ашылды. Иондалынатын сәулеленудің организмге мутациялық өзгерістер жасайтынын радиогенетиктер жан-жақты зерттеп, табиғи генетикалық фактор ретінде анықтады.

9 слайд
 Екінші кезең -  1930-1950 жылдарға дейінгі мерзімді қамтиды. Радиобиология қалыптасты.Осы кезде атом өндірісі мен сутек бомбыларын жасаудың алғашқы кезеңдері басталды.Олар лабораториялық сынаулардан өткізілді. Эксперименттік сынау барысында стронций, цезий, плутоний ауаға, суға тарап, табиғатты ластайтыны анықталды.Радиоэкологиялық зерттеулердің нәтижесінде атом қаруын сынауды шектеу, соғыс жағдайында оны пайдаланбау, қоршаған ортаға таратуда қалдықтарды залалсыздандыру шараларына мүмкіншілік туды.  Үшінші кезең –  1950 ж басталып күні бүгінге дейін созылып келеді.Биологиялық обьектілерге тигізетін әсері жайында толық ғылыми информациялар жинақталды. Радиоэкологияның пайда болуының өзі радиоактивтік сәулеленудің табиғатта мөлшерден тыс көбеюіне байланысты екенін ұмытпауымыз керек.

10 слайд
1896 жылы француз ғалымы Анри Беккерель фотографиялық пластинкаларды басып шығарғаннан кейін, құрамында уран бар минерал сынығымен ұзақ уақыт жанасқанда сәулелену іздері шыққанын кездейсоқ байқап қалды. Антуан Анри Беккерель

11 слайд
Кейіннен бұл құбылыспен Мария Кюри («радиоактивтілік» терминінің авторы) және оның жұбайы Пьер Кюри айналысты. 1898 жылы олар сәулеленуден кейін уран басқа элементтерге айналатынын тапты, оларды жас оқымыстылар полоний және радий деп атады. Мария мен Пьер Кюри лабораторияда

12 слайд
Мария Кюри Пьер Кюри

13 слайд
Адамдарға енетін радиацияның тиетін әсері тірі жасушаларға, яғни адам ағзасына биологиялық әсер етуі сәулеленумен туындайды. Зақымдайтын әсер сәулелену мөлшерінің мәніне және осы алған мөлшердің уақытына тәуелді. Қысқа уақыт ішінде алған мөлшер ұзақ уақыт ішінде алған осындай мөлшерге қарағанда өте қатты уландырады.

14 слайд
Радиоактивтілік-кейбір химиялық элементердің (уран, торий, радий, калифорний және т.б.) атом ядроларының өздігінен өзгеруі (ыдырауы), атом нөмірі мен массалық үлесінің өзгеруіне алып келеді. Осындай элементтер радиоактивті деп аталады.

15 слайд
Радиоактивті металдар

16 слайд
Радиоактивті заттар — құрамында радиоактивті изотоптар бар, жасанды немесе табиғи заттар. Тұрақтылығы аздау кейбір элементтер атомдары ядроларының неғұрлым тұрақты энергетикалық күйге өтуі нәтижесінде радиоактивті құлдырау, яғни атомдарда іштей қайта құрылу процесі жүреді.Радиоактивті заттар альфа, бета-бөлшектер мен гамма- сәулелер шығара алады, оның залалдау әрекеті адамдар мен жануарлардың сырттай сәулеленуі түрінде көрінеді.

17 слайд
Радиоактивті сәулеленудің зиянды биологиялық әрекеті тірі клеткалардың иондануы ағзадағы химиялық өзгерістердің әр түрлі процестері арқылы көрінеді.Бұл клеткалар мен тканьдердің тіршілік әрекетінің бұзылуына, ал күшті әсер еткен кезде бүкіл ағзаның радиоактивті сәулеленуі мен ауруының дамуына — сеуле ауруына шалдығуына әкеп соғады.

18 слайд
Назар қойып тыңдағандарыңызға рахмет!