Қазақ мемлекетінің кеңестік түрі

1 слайд
Бөлім тақырыбы: Тәуелсіздікке жол және ұлттық мемлекеттіліктің қайта жаңғыртылуы Сабақ тақырыбы: Қазақ мемлекеттілігінің кеңестік түрі Қауден Ислам Айдосұлы Восточный ЖББМ КММ тарих пәні мұғалімі Қазақстан тарихы 10-сынып «Арқалық қаласы білім бөлімінің Восточный жалпы білім беретін мектебі» КММ

2 слайд
Бүгінгі сабақтың мақсаты: 10.3.1.2 - Қазақстанда мемлекеттіліктің қалыптасуының тарихи кезеңдерін түсіндіру; 10.3.4.4 -Қазақ мемлекеттілігінің кеңестік түрін түсіндіру үшін «автономдық кеңес республикасы», «кеңес одағы республикасы», «унитарлы мемлекет» ұғымдарын пайдалану; 10.3.4.5 -Кеңестік кезеңдегі Қазақстанның қоғамдық-саяси дамуының жетістіктері мен қайшылықтарын талдау

3 слайд
Бүгінгі сабақта: • 1916 жылғы көтеріліс; • Алаш және Қоқан автонмиясы; • Ұлт-азаттық қозғалыстың екінші кезеңі туралы не білеміз;

4 слайд
1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалыс Шетел интервенциясы Көтерілістің басты себептері: 1.Жер реформасы; 2.І дүниесжүзілік соғыс; 3.Отарлық езгінің күшейуі; 4.Күшетеп қоныстандыру саясаты; 5.Майдан қажеттілігі үшін халықтың мал мүлкін күштеп тартып алу; 6.Орыстандыру саясаты; 7.Қазақтарды жаппай тыл және қара жұмысқа күштеп әкетуі; 8.Азық-түлік бағасының қымбаттауы; 9.Жұмыс күнінің үзақтығы. Көтерілістің ірі орталықтары: 1.Жетісу облысы; 2.Торғай облысы; Көтерілістің қозғаушы күштері: 1. Қарапайым халық пен шаруалар. 2. Ұлт зиялылары мен атақты батырлар мен қолбасшы, сардарбектер қатысты . Көтерілістің қамтыған территориясы: Бүкіл Қазақстан жері, Кавказ бен Сібірдің бір бөлігін,Орта Азия жерлерін қамтыды.

5 слайд
Торғай көтерілісі 1916 жылғы ұлт-азаттық қозғаылстың ірі ошақтарының бірі Торғай облысы болды. Торғай жеріндегі көтерілістің басшысы сардарбек Амангелді Иманов болды. Көтеріліс кезінде А.Иманов шайқас және майдан далаларында өзіндік шебер тактика мен стратегияларды қолдана білді. Сонмен қатар Амангелді, Торғай, Қостанай,Ырғыз,Ақтөбе уездерңнің, ішінара Сырдария, Ақмола, Семей, болыстарының көтерісшілерінің басын біріктірді. Амангелдінің сенімді сергі,Қыпшақ руынан щыққан Кейкі батыр болды,Әліби Жангелдин Амнгелдімен бірге көтеріліске басшылық жасап, оның дүниетанымын қалыптастыруға зор ықпал етті. Ол көтерілісшілердің «рухани көсемі» атанды .

6 слайд
Торғай көтерілісі Ерекшелігі: Барысы: Нәтижесі: Салдары: Көтеріліс табанды болып ұзаққа созылды; Билік көтерілісшілердің қолына көшіп,бір орталықтан жүргізілді; Басқарудың тәртіпке келтірілген жүйесі болды; 1916 жылы қыркүйекте көтерілісшілер саны 20 мыңға жетсе, 1916 жылдың қарашасында 50 мыңға жетті. 1916 ж. 22 қазанда А.Иманов 15 мың әскермен Торғай қаласын қоршады. Татыр шайқасында 300 көтерілісші,3 жазалушы қаза тапты; Доғал-Үрпек шайқасы жеңіліспен аяқталды ; Көтеріліс аяусыз басылып, жаншылды; Торғай көтерілісі Ақпан төңкерісне дейін жалғасып, 1917 жылы толық талқандалды 3 мыңға жуық адам жауапқа тартылып, оның 200 ден астамы өлім жазасына кесілді; 162 адам каторға айдалды; 100 ден астам ауылдар тоналып,өртеліп, жермен жексен болды; Көтеріліске қатыспаған адамдарға жазықсыз жала жабылып,өлім жазасына кесілді. Жергілікті халықтың мал- мүлкі талан таражға салынды.

7 слайд
1916 жылғы ұлт-азаттық көтеріліс Жеңілу себептері: Тарихи маңызы: Бытыраңқылық, ұйымшылдықтың болмауы; Қарудың жетіспеуі; Руаралық тартыстар; Қазақ феодалдарының сатқындығы; Ұлттық демократиялық зиялылар арасында біріліктің болмауы; Жергілікті халық пен қоныстанушылар арасындағы қайшылықтар ; Қазақ халқының таптық санасы өсті; Қазақстан халықтары ұлттық мүдделерінің ортақтығын тұңғыш рет ұғынды; Қозғалыс барсында өкімет құрылымы, қарулы күштер, басқару аппараты құрылды; Ресейдегі азаттық күрестің шырқау шыңы болды; Сипаты: Имперализмге және отаршылдық езгіге, орыстанданд ыру саясатына қарсылық. Салдары: Қазақ халқының саны 0,5 млн-ға қысқарды;

8 слайд
Алаш және Қоқан автомиясы 1917 ж. 5-13 желтоқсанда Орынборда жалпы қазақ сьезі өтіп, Алаш партиясы құрылды, партия төрағасы болып Ә.Бөкейханов сайланды. Мақсаты: Қазақ халқын отарлық езгіден азат ету; Автономиялық ұлттық мемлекет құру; Бағыты; Эволюциялық- конститутциялық жол Әлеуметтік негізі-Капиталистік даму жолына бағыт алған зиялылар; Партия мүшелері: А.Байтұрсынов,М.Дулатов, Ш.Құдайбердиев, М.Тынышпаев, Ә.Ермеков, Ағайынды Досмұхамедовтар. Баспасөз органы: «Қазақ газеті» 1917 ж. 22 қарашада Қоқан қаласында Бүкілтүркістандық төтенше І V сьезд өтіп, Түркістан Автономиясы құрылды. Үкіметтің төрағасы болып М.Шоқай сайланды. Мақсаты: Бүкіл түркі халқын отарлық езгіден азат ету; Автономиялық ұлттық мемлекет құру; Бағыты: Түркі халықтары мен ислам дінін ұстанушы мұсұлмандарды қорғау;

9 слайд
КСРО - ның құрылуы. • 1922 ж. Азамат соғысы аяқталды, уақытша үкімет жойылды. Азамат соғысында В.И.Ленин бастаған большевиктер жеңіске жетіп КСРО ны құрды. «КСРО - ны құру туралы декларация» мен «КСРО - ны құру туралы келісімшарт» 1924 жылы қаңтар айында қабылданған бірінші одақтық Конституцияны құрады.

10 слайд
Термин сөздермен жұмыс • Автономия – өзін-өзі басқару. Мемлекет құрамындағы аумақтық автономия- қандай да бір ұлттың өзіне бөлінген аумақта дербес, тәуелсіз басқару құқықтарын иеленуі.   • Унитарлық мемлекет - мемлекеттік құрылыс түрі, бұл кезде оның құрамдас бөліктері әкімшілік - аумақтық бірліктер болып табылады және мемлекеттік құрылым мәртебесіне ие бола алмайды. • Ұлт-азаттық қозғалыс - ұлттық тәуелсіздікті жеңіп алуға, шетелдік үстемдікті, отарлық езгі мен қанауды жоюға бағытталған күрес . • Либерализм - ең жоғарғы құндылық әрі басымдық ретінде жеке еркіндікті ұстанатын идеология. • Пантүркизм - түркі халықтарын бірлікке, өзара байланыстарын нығайтуға үндейтін қоғамдық-саяси ағым. • Ақпан төңкерісі — 1917 жылғы 27 ақпанда Ресей империясында патша үкіметін құлатып, елде буржуазиялық-демократиялық республика орнатқан төңкеріс. • Қазан төңкерісі — 1917 жылдың 25 қазан күні Санкт-Петербургта болған ірі әлеуметтік-саяси, тарихи оқиға. • Азамат соғысы — мемлекет ішіндегі әлеуметтік топтар мен таптар, діни ағымдар мен кландар арасындағы өкімет билігі жолында жүргізетін қарулы күрес.  

11 слайд

12 слайд
Төмендегі сөздерді сәйкестендіріңіз ...Қазан төңікерісін ұйымдастырушы,КСРО ны негізін қалаушы, және оның 1 ресми бас хатшысы ....Алаш партиясының мүшесі, жазушы, ағартушы қазақ газетінің бас редакторы ...Алаш партиясының төрағасы, публицист,ғалым ағартушы. Қоқан автономиясының төрағасы,қазақ мемлекеттік саяси және қоғам қайраткері, біртұтас Түркістанның идеологы. Торғай көтерілсінің басшысы, атақты сардарбек, қазақ халқының батыры,халық қаһарманы. Кеңес үкіметін орнатушы,қазан төңкерсінің ұйымдастырушылардың бірі, КСРО 2-ші ресми бас хатшысы. Қуғын-сүргінді ұйымдастырушы.

13 слайд
...Алаш партиясының төрағасы, публицист,ғалым ағартушы. Қазан төңікерісін ұйымдастырушы,КСРО ны негізін қалаушы, және оның 1 ресми бас хатшысы ....Алаш партиясының мүшесі, жазушы, ағартушы қазақ газетінің бас редакторы Қоқан автономиясының төрағасы,қазақ мемлекеттік саяси және қоғам қайраткері, біртұтас Түркістанның идеологы. Кеңес үкіметін орнатушы,қазан төңкерсінің ұйымдастырушылардың бірі, КСРО 2-ші ресми бас хатшысы. Қуғын-сүргінді ұйымдастырушы . Торғай көтерілсінің басшысы, атақты сардарбек, қазақ халқының батыры,халық қаһарманы .

14 слайд