Қазақстан Республикасы көші-қон саясаты

1 слайд
Қазақстан Республикасы көші-қон саясаты Оқу мақсаты: 11.2.2.1 көші-қон саясатының ерекшеліктерін анықтау үшін "көші-қон", "эмиграция", "иммиграция", "репатриант", "диаспора", "ирридента" ұғымдарын пайдалану; 11.2.2.2 Қазақстандық заңнаманың және мемлекеттік бағдарламалардың негізінде көші-қон саясатының негізгі бағыттары мен басымдықтарын түсіндіру

1 слайд

2 слайд
Тірек сөздер Диаспора – өзiнiң тарихи шығу тегiнен тысқары елде тұрып жатқан халықтың бiр бөлiгi (этникалық қауымдастық). Ирредента – өз тарихи отанында тұрып жатқан, алайда ол аумақ түрлі себептермен өзге ел құрамына еніп, сонда қалып қойған этникалық топ. Иммиграция – қоныстанушылық, келімсектік, бір мемлекет азаматтарының екінші бір мемлекетке тұрақты немесе уақытша тұру үшін көшіп келуі. Репатриант – тарихи отанына қайтқан қандастар. Эмиграция – өз еліндегі тұрғылықты мекенін бөтен елдегі тұрғылықты жерге айырбастау.

2 слайд

3 слайд
Тұлғалар Жандарбек Мәлібеков (1943) – Мемлекеттік Елтаңбаның авторы, белгілі сәулетші. Майра Мұхаммедқызы (1965) – қазақтың атақты опера әншісі (сопрано, бельканто). Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген артисі. Қазақстан Республикасы мемлекеттік сыйлығының лауреаты. Париждегі «Гранд Операда» Қазақстан атынан өнер көрсеткен тұңғыш опера әншісі. Мұстафа Өзтүрік (1954–1995) – таэквондо спортынан есімі әлемге әйгілі шебер.

3 слайд

4 слайд
Тәуелсіз Қазақстандағы көші-қон саясатының ерекшеліктері Көші-қон мемлекет халқының санына, ұлттық құрамы мен қоныстануына, табиғи қозғалыстың үдерістеріне әсер ететін маңызды фактор. Көші-қон еліміздегі ауыл мен қала тұрғындарының өзара үлес салмақ өзгерістерінде, әлеуметтік-экономикалық мәселелерді шешуде және ұлттық қауіпсіздік жағынан маңызды рөл атқарады.  Кеңестік кезеңнің соңғы жылдарында республиканың ұлттық құрамында қазақтардың үлес салмағы төмен болды.   Сондықтан Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін әлеуметтік- экономикалық және саяси жағдайдың ерекшелігіне сәйкес көші-қон саясатын жүргізуге белсенді кірісті.

4 слайд

5 слайд
Тәуелсіздік алғаннан кейінгі жүргізілген көші-қон саясаты 1992 жылы маусымда отандастарымыздың тәуелсіз елімізге көшуінің құқықтық негіздері реттелген «Көшіп келу туралы» Заң қабылданды.   1997 жылы қабылданған «Халықтың көші-қоны туралы» заңында көші-қон ағынын реттеу жүйесін жетілдіру, этникалық қазақтарды тарихи отанына қабылдау тәртібі мен азаматтық алу мүмкіндіктері нақтыланды.

5 слайд

6 слайд
2017 жылы «Қазақстан Республикасының 2017–2021 жылдарға арналған миграциялық саясаты» тұжырымдамасы қабылданды. Шетелдерде тұратын қандастарымыздың тарихи отанына оралуына кеңінен жол ашты. Көші-қон саясатының негізгі бағыттары айқындалды. Қазақстан Республикасының Конституциясы бойынша әркімнің республикадан тыс жерлерге кетуіне және кедергісіз қайтып оралуына құқығы бар. Тұжырымдаманың басты қағидалары бойынша адамның негізгі құқықтары мен бостандықтарын сақтау; нәсілі, тілі, діні, этникалық және әлеуметтік шығу тегі, көзқарасы, саяси сенімі сияқты белгілері бойынша кемсітушілікке жол бермеу басымдықтары айқындалған.

6 слайд

7 слайд

7 слайд

8 слайд
Көші-қон үрдістерінің І кезеңі І кезең /1991-2003 жылдар/ Ерекшелігі: Елімізден еуропалық этнос өкілдері өз тарихи Отандарына көше бастады. Бұл жағдай республика тұрғындары санының кемуіне, еңбекке жарамды білікті кадрлар қатарының сиреуіне әкелді. Жұмыссыздық өсіп, отбасыларда ажырасулар көбейді. Қылмыстар саны артты. Халықтың табиғи өсуі, бала туу көрсеткіші төмендеді.

8 слайд

9 слайд
Республика халқының санының кему көрсеткіші   Осы жылдары республика халқының саны 16 793,1 мыңнан 14 886,8 мыңға кеміді.  1994 жылы елден 811,3 мың адам көшіп кетті.  1991–2008 жылдары республикада жалпы 3,5 млн адам көші-қон қозғалысына түсті.  Басым көпшілігі Ресейге – 1 550 мың, Украинаға – 52,6 мың, Белоруссияға – 39,7 мың адам көшіп кетті.  Қазақстаннан тұрғындардың көшу үрдістерінің негізгі себебі ретінде 90- жылдардың ортасында орын алған экономикадағы дағдарысты, сонымен қатар азаматтардың атамекенімен қайта қауышу мақсатын айтуға болады. 

9 слайд

10 слайд
Көші-қон үрдістерінің ІІ кезеңі ІІ кезең 2004-2024 жж 2004 жылдан бастап көші-қон ағысының қарқыны төмендеп, халық саны өсе бастады. Өсудің негізгі көзі табиғи өсім болды. 2004–2009 жылдары республика халқының саны 826,9 мың адамға көбейді. 2020 жылы Қазақстан Республикасы халқының саны 19 миллионға жетті. Ұлттық статистика бюросының мәліметі бойынша, 2023 жылы 14 қарашада Қазақстанның халық саны 20 миллион адамға жетті. 

10 слайд

11 слайд
Ішкі көші-қон ерекшеліктері Ішкі көші-қонның негізгі бөлігі - ауылдық жерлерден ірі қалаларға көшу.  Еңбек мигранттарының едәуір бөлігін қазақ жастары құрады.  1994 жылдан 1998 жылға дейін ауылдық округтер саны 2522-ден 2042-ге қысқарды. Ұжымшарлар мен кеңшарлар таратылды, ауыл инфрақұрылымы өзгеріске ұшырады. Жұмыссыздық күшейе түсті.  

11 слайд

12 слайд
Экономикалық дағдарыстың ішкі көші-қонға әсері Экономикалық дағдарыс нәтижесінде зауыт, фабрикалар тоқтап қалды. 1989–1999 жылдары шағын қалаларда тұрғындардың саны азая бастады.  Мысалы, Лениногорск – 13,7 мың, Зыряновск – 18,4 мың, Арқалық – 20,3 мың, Шахтинск – 41,8 мың адамға қысқарды.

12 слайд

13 слайд
2008 жылғы «Нұрлы көш» мемлекеттік бағдарламасы   «Нұрлы көш» бағдарламасының негізгі мақсаты – шетелдердегі қандастарымызды және еліміздің оңтүстік өңірінен солтүстік өңіріне қазақтарды ұтымды қоныстандыру. «Нұрлы көш» бағдарламасы аясында мемлекет ел тұрғындарын халқы тығыз, еңбек күші мол оңтүстік облыстардан республикамыздың солтүстік өңірлеріне көшіру саясатын қолға алды. Отанына оралған қандастарды да солтүстік аймаққа орналастыру шарасы жүргізілді.

13 слайд

14 слайд
2014 жылы қабылданған «Серпін» бағдарламасы «Серпін» бағдарламасының негізгі мақсаты - бала туу деңгейі төмен және жұмыс күшінің тапшылығы бар өңірлердегі кадр мәселесін шешу. Осы жоба бойынша мамандар даярланып, еңбек ресурстары мол аймақтардағы жастарды сұранысқа ие мамандықтар бойынша батыс және солтүстік аймақтарға оқуға тартады.

14 слайд

15 слайд
Шетелдердегі қазақтардың туған Отанына қайта оралуы Дүниежүзі қазақтары қауымдастығы мәліметтері бойынша ХХ ғасырдың 90-жылдары қазақтар әлемнің 40 елінде тұрды. Олардың ішінде 3 млн 137 мың қазақ – жақын шетелдерде, 2 млн 529 мың қазақ – алыс шетелдерде мекендеген. Қазақтар көп тұратын елдер: Қытайда – 2 млн 260 мың адам, Өзбекстанда – 1 млн 750 мың адам, Ресейде – 1 млн 100 мың адам, Моңғолияда – 150 мың адам, Түркіменстанда – 150 мың адам, Қырғызстанда – 95 мың адам, Ауғанстанда – 30 мың адам, Түркияда – 15 мың адам шоғырланған.

15 слайд

16 слайд

16 слайд

17 слайд
Тәуелсіздіктен кейін елге оралған Отандастар Тәуелсіздік жылдары республикаға 1,5 млн-ға жуық қазақ қайтып оралды. Ең үлкен бөлігі Өзбекстаннан, Моңғолия мен Қытайдан келді. 1991 жылы ақпан айында республикаға Моңғолиядан еңбек квотасы бойынша 97 қазақ көшіп келді. Олар бұрынғы Талдықорған облысына орналасты.  1991 жылдың тамыз айында 1492 отбасы Семей, Қарағанды, Павлодар, Қостанай облыстарында мекен етті. Жалпы 1991–1993 жылдары Қазақстанға Моңғолиядан 60 мыңға жуық адам көшіп келді. 1993 жылы қазақтардың елге оралуы үшін арнайы квота бекітілді. Мысалы, 2009 жылы көшіп келу квотасында – 20 мың отбасы қарастырылды.

17 слайд

18 слайд
Дүниежүзі қазақтарының құрылтайы 1991 жылы республикада жергілікті ұлт өкілдерінің үлес салмағы 40%-ды құрады. Қазақ халқының азшылыққа айналуына қуғын-сүргін, күштеп қоныс аударту, депортация, өлкедегі ашаршылық секілді оқиғалар әсер еткен.  Сарапшылардың пікірінше, кез келген елдің ішкі этносаралық тұрақтылығын сақтау үшін жергілікті ұлт өкілдерінің үлес салмағы 75–80% болуы керек.

18 слайд

19 слайд
Шетелдердегі қандастарымыздың өз Отанына оралуы  Біріншіден, отандастарымыздың тарихи отанына көшіп келуі демографиялық үдерістерді шешудің тиімді жолдарының бірі саналады. Екіншіден, Қазақстандағы жұмыс күшінің жетіспеушілігін жоюға жәрдемдеседі. Үшіншіден, шетелдердегі қазақтардың туған Отанына қайта оралуы қазақ тілі мәртебесін көтереді. Төртіншіден, белсенді көші-қон ағымы арқылы тарихи әділдікті орнатуға мүмкіндік аламыз. Бесіншіден, экономикалық, мәдени, спорт табыстарына қол жеткіземіз.

19 слайд

20 слайд
Жандарбек Мәлібеков Өзбекстаннан елге оралғандардың бірі – сәулетші, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік Елтаңбасының авторы Жандарбек Мәлібеков.

20 слайд

21 слайд
Халифа Алтай 1917–2003 жылдары өмір сүрген қазақ дін және қоғам қайраткері, ғалым, жазушы, аудармашы, тарихшы, түркітанушы, антрополог. Орта жүз Абақ Керей ішінде Жәнтекей руынан шыққан, ауыл молдасынан сауат ашқан. Түркиялық Халифа Алтай – Құранды араб тілінен қазақ тіліне алғаш рет аударды.

21 слайд

22 слайд
Мұстафа Өзтүрік Мұстафа Кәбенұлы Әбдірахман (1954 ж  Кайсери  қаласы, Түркия, – 15.3.1995,  Алматы) – белгілі спортшы, таэквондодан қара белбеу иегері. ҚР таеквондо (WTF) федерациясының негізін қалаушы, халықаралық дәрежедегі жаттықтырушы.

22 слайд

23 слайд
Қаржаубай Сартқожаұлы    Қаржаубай Сартқожаұлы (1947-2024 жж) — түрколог, ғалым, филолог. Түркітану және алтайтану ғылыми-зерттеу орталығының директоры. Көне түркі жазбаларын еркін оқитын санаулы зерттеушілердің бірі.

23 слайд

24 слайд
Нәбижан Мұхаммедханұлы Нәбижан Мұқаметханұлы (1954)  – ғалым, қытайтанушы, тарих ғылым докторы (2001).  «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасы аясында қытай жазба деректерінен ежелгі, орта ғасырлар және жаңа заман тарихына қатысты құнды мәліметтерді қазақ тіліне аударды. 

24 слайд

25 слайд
Майра Мұхаммедқызы Майра Мұхамедқызы  1965 жылдың 5 қыркүйек күні Қытайдың Құлжа қаласында дүниеге келді. Қазақтың ең атақты опера әншiсi (сопрано),  Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген әртісі, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты. Париждегі "Гранд Операда" Қазақстанның атынан өнер көрсеткен тұңғыш әрі әзірге жалғыз опера әншісі.

25 слайд

26 слайд
Өзбекстаннан көшіп келген Бақыт Сәрсекбаев бокстан 2008 жылы Пекин олимпиадасында жеңімпаз жалғыз қазақ болды. 

26 слайд

27 слайд
Туған жермен қауышу

27 слайд

28 слайд
Қазақтардың Дүниежүзілік құрылтайы  Қазақтардың Дүниежүзілік құрылтайы — Дүниежүзі қазақтарының қауымдастығының ең жоғарғы органы.  Дүние Жүзі Қазақтарының Құрылтайы - Алматы қаласында 1992 жылы 28 қыркүйек пен 4 қазан аралығында дүние жүзі қазақтары өкілдерінің қатысуымен өткен құрылтай.  33 елден 800-ден астам адам қатысты.

28 слайд

29 слайд
 1-тапсырма.  Қосымша материалдарды пайдаланып, Қазақстан Республикасы көші-қон саясатының мақсатын анықтаңыз!  2-тапсырма.  Берілген сызба бойынша әңгіме құрастырыңыз!  3-тапсырма.  Қазақстаннан басқа елдердің (Ресей Федерациясы, ГФР, Израиль т.б.) көші-қон саясатына талдау жасаңыз!

29 слайд

30 слайд
Үй жұмысы Тақырыпты оқып, мазмұндау. Тақырып бойынша 15 тест құрастыру.

30 слайд