Қазақстандықтардың Ұлы Отан соғысына қатысуы

1 слайд
ІІІ бөлім Қазақстан Ұлы Отан соғысы жылдарында Сабақтың тақырыбы: Қазақстандықтардың Ұлы Отан соғысына қатысуы Зерттеу сұрағы: Ұлы Отан соғысының қандай батырлары халық есінде сақталды? 8 -сынып. Қазақстан тарихы

2 слайд
Оқу мақсаты: 8.3.2.1- Қазақстандықтардың Ұлы Отан соғысының жеңісіне қосқан үлесін бағалау; Бағалау критерийлері: • Негізгі шайқас ошақтарын білу, картасымен танысу. • Шайқастардың тарихи маңызын, оған қатысқан дивизиялар мен батырларды анықтайды.

3 слайд
1941-1945 жылдардағы  Кеңес Одағының Ұлы Отан соғысы екінші дүниежүзілік соғыстың  құрамдас бөлігі ретінде тарихқа мәңгі енді. Бұл соғыста Қазақстандағы әр отбасынан жүздеген мың адам қолына қару алып, ұрыстарға қатынасты. Соғыстың басталуы және оның сипаты туралы тарихи деректерге сүйенетін болсақ: Шабуыл жасаспау туралы (1939 ж. 23 тамыз) Кеңес Одағымен жасаған келісімді фашистік Германия 1941 жылы 22 маусымда бұзып, соғыс жарияламастан КСРО аумағына аяқ астынан басып кірді. 1940 жылдың орта кезеңінде-ақ (18 желтоқсан) Гитлер КСРО-ға басып кірудің «Барборосса жоспары» деп аталатын стратегиялық жоспарын жасауға кіріскен болатын. Бұл жоспар бойынша фашистік Германия мен оның қол шоқпарларының құрлықтағы, әуедегі және соғыс теңіз күштері КСРО-ға бір мезгілде шабуыл жасайтын болды. Бұл жоспардың басты мақсаты қысқа мерзім ішінде (3-4 ай), «қауырт соғыс» идеясы бойынша соғысты 1941 жылдың күзінде (қараша) аяқтау тиіс еді. Фашистік Германияның негізгі мақсатының саяси және экономикалық астары болды. Германия империясы шикізат үшін, азық-түлік базасы ретінде қуыршақ мемлекет құруды көздеді.

4 слайд
1.Үш жүз он екінші атқыштар дивизиясы — әскери құрамандығы 1941 ж. шілде — тамыз айларында Ақтөбе қаласында жасақталып (командирі А.Ф. Наумов), майданға жөнелтілді. Дивизия құрамы Ақтөбе, Батыс, Оңтүстік Қазақстан, Атырау, Қызылорда облыстары азаматтарынан құралғанымен, көпшілігі ақтөбеліктер (6654 адам) болды. Дивизия қазан — қараша айларында Солтүстік-Батыс майданның 52-дербес армиясының құрамында Калуга облысы Малоярославец бағытында кескілескен ұрыстарға қатысып, неміс-фашист әскерлерінің Мәскеуге жасаған шабуылына тойтарыс берді. Дивизия бөлімдері көп шығынға ұшырап, 11 қазанда Мәскеу әскери округінің құрамына кірді. Кейіннен Батыс майданына қарасты 43-армияның құрамында болды. Батыс майданы қолбасшысының 23 қазандағы бұйрығы бойынша 312, 17, 58-атқыштар дивизиялары біріктіріліп, ол Үш жүз он екінші атқыштар дивизиясы деп аталды. Мәскеу түбіндегі ауыр ұрыстардан кейін бұл дивизия да басқа құрамалармен біріктіріліп, 1941 ж. 27 желтоқсаннан 53-дивизия деп аталды. Бұл дивизияның 12-атқыштар полкі қазақстандықтар болды. Ол Харьков түбіндегі шайқасқа, Днепрден өтуге, Украина, Румыния мен Венгрия жерлеріндегі шайқастарға қатысып, соғысты Австрия астанасы Венада аяқтады. 2.316 -шы атқыштар Қызыл тулы дивизиясы  - ұлы отан соғысында КСРО әскери құрама. Жол торап Дубосековоны қорғаныс насихаттау кең шағылған алған өз атағын ркканың таңбалы дивизияларыдан ұлы отан соғысқа б i р i салдарынан. Дивизия Алматыда ш i лден i ң ортасында 1941 жыл қалыптасты. 1941 жылды 25 тамыз 1941ден 5 қазана дей i н қолданыстағы армияның құрамында және 1941 жылды 1941 жылды 14 қазаннан 18 қарашана дей i н. 1941 жыл дивизиясы 18 тамыз эшелондарында батырған және 52-ш i резервтег i армияның жоспарланған қалыптастыруына басқаруындасы бағытталған Новгородына. 1941 жыл дивизия 27 тамыз Боровичтағы толық түс i рд i және маршта авианалётқа, алғашқы ысырап апара түст i. 1941 жыл дивизия 8 қыркүйекке, Вольму Усть- өзен жылдамдатып, армияның ек i нш i эшелонында позиция алған Крестцыға келд i, және дивизия ай дерл i к қорғаныстың жолағын жабдықтайды. 1941 жыл дивизия 5 қазан эшелондарда батырған және (1941 жылды 11 қазан) 5-ш i армияның құрамына алдымен к i рет i н Мәскеуге асыра лақтырған, ал 16-шы армияның құрамына содан соң. 7 қазаннан 12 қазанға дей i н 1941 жыл Волоколамскте жүк түс i ред i. Бағыттың Волоколамскте совхоз Болычевоға елд i мекен Львов дей i н 41 шақырымға созылымдықтың қорғанысын жолақ алды. Жауынгерл i к тәж i рибемен, дивизия ие болмай қуатты артиллерияны орналастырды. 1941 жыл дивизия 17 қараша Қызыл ту орденімен марапаттаған, ал 18 қараша 1941 жыл 8-ш i гвардиялық атқыштар дивизиясы болып өзгертілге 312- атқыштар дивизиясы 316- атқыштар дивизиясы

5 слайд
Мәскеу үшін болған шайқаста Г.П.Қоротков басқарған 238 –атқыштар дивизиясындағы қазақстандық жауынгерлер өздерің даңқа бөленді.Дивизия жауынгерлік Қызыл ТУ орденімен мараппаталып табандылығы ,ержүректілігі мен батырлығы үшін 30 – гвардиялық дивизия олып қайта құрылды. Ұлы отан соғысына қатыскан қазақдықтар Мәлік Ғабдуллин Бауыржан Момышұлы Төлеген ТохтаровРашид Жанғозин Рамазан Елебаев

6 слайд
Әлия Нұрмұхамбетқызы Молдағұлова (шын есімі Ілия, майдандас достары «Лия» деп атапты) (1925 ж. 15 маусым (кейбір деректерде 25 қазан, 20 сәуір),Ақтөбе облысы,Қобда ауданы,Қаз КСР – 1944 ж. 14 қаңтар, Псков облысыНовосокольники ауданы, Казачиха ауылы, РКФСР) – Кеңес Одағының Батыры (1944), мерген, ефрейтор. Ленинград үшін күрес шежіресінде Әлия Молдагулованың даңқы есімі мәнгіге қалды. Ержүрек комсомол мерген қызы III дәрежелі Данқ орденімен марапатталды,ал қаза тапққан кейн 1944 жылы шілдеде оған Кеңес Одағының Батыры атағын берді.24- атқыштар бригадасында қызмет еткен З.Оңғарбанва да ер жүрек жауынгерлері ретінде көпке танылды

7 слайд
Пысықтау сұрақтары 1.Ұлы Отан соғысы қай жылдары болды? 2.Ұлы Жеңіске қанша жыл толады?

8 слайд
Қазақстан жауынгерлері Балтық теңізшептерін табанды түрде қоргалды.Қызыл тулы Киров крейстерді соғыс басталғанға дейн жіберілген 156 қазақстандық ерлігімен козге түсті.1942 жылы жаз бен күзде соғыстың шешуші оқиғалары КСРО-ның оңтүстік-шығыс бөлңгңнде,Еділ мен Дон өзендерінің аралығында болды.Қазақстанда құрылған бөлімшелер Еділдегі шайкаска да қатысты Қаһарманқала Сталинградтың «кәзіргі Волгоград » тұрғындарының есінде Қазақстанда жасақталған Г.Сафиуллин баскарған 38-ші атқыштар дивизиясы жауынгерлерінің ерліктері жатталып қалды

9 слайд
Әбдіров Нүркен  1919 жылы Қарқаралы өңірінде бұрынғы 5-ші ауыл, қазіргі Нұркен атындағы шаруашылық аумағында шаруаның отбасында дүниеге келген. Кейін ата-анасымен бірге Қарағандыға қоныс аударып, осы қалада әуе клубында ұшқыш мамандығын алған. Соғыс басталғанда Нұркен Орынбор әуе училищесінде оқитын. Ол майданға аттануға ұмтыла берді, сондықтанда оны алдымен Ташкенттегі, одан кейін Сібір қалаларының біріндегі шабуылшы әскери ұшқыш дайындайтын курстарға жіберді. Оқуды тәмамдағаннан кейін ол 267-ші әуе дивизиясының 808-ші шабуылшы полкы құрамында майданға аттанды. Нұркен Әбдіров талай әуе шайқасына қатысып, ерлік пен өжеттік, әскери шеберлік танытты, әр тапсырманы мүқият орындап отырды. Қазанның 23 күні тұңғыш рет әуе шайқасына аттанар алдында Нұркен былай деп жазған екен: "Егер біз фашистерді құртпасақ, олар біздің түбімізге жетеді. Сөйтіп, қуанышты, бақытты өмірмен қоштасамыз..." Барлығы 17 рет әуе шайқасына қатысқан Нұркен жаудың 18 танкісін, 46 жүк машинасы мен көлігін, оның ішінде оқ-дәрі тасыған 18 керуенді, жанар май құйған 3 цистернаны талқандап, зенит қондырғыларының бесеуін, бірнеше жабық атыс ұясын, талай жау әскерін құртты.

10 слайд
Днепрден өту шайқастарына қатысқан 73-ші гвардиялық дивизиянын 29 жауынгеріне ,72-ші гвардиялық дивизияның 46 жауынгеріне Кеңас Одағының Батыры атағы берілді.Жоғарғы үкімет мапапатына ие болғандар арасында А.Әлімбетов,Ж.Сүлейменов,С.Жаксығұлов, Қ .Шакеров,С.Шәкіров,А.Петров ,В.Бруслов болды. 1943жылғы 4-ші желтоқсанда Қазақстан еңбекшілеріне жазған хатында 25- гвардиялық атқыштар корусының командирі былай деді Днепрдегі ұлы шайқаста қазақ халқының ұлдары жауға өздерінің Отан-анамызға деген ыстық махаббатын тағы да корсетті деп жазған

11 слайд
Қорытындылау тапсырмасы Кім жылдам? 2000-1000+941 = 500х2+939 = (14000-5000) : 10 = 158х2 = 11+11х10=

12 слайд
Қорытындылау тапсырмасы Кім жылдам? 2000-1000+941 =1941 (Ұлы Отан соғысының басталған жылы ......) 500х2+939 =1939 (Екінші дүниежүзілік соғыс ...... басталды) 14000-5000/10 = 900 (Ленинградтың жау қоршауында ..... күн болды) 158х2 = 316 (Генерал-майор И.В. Панфилов басшылық еткен дивизия .....) 11+11х10=220 (КСРО-ның батыс өлкесінен Қазақстанға көшіріліп әкелінген зауыт, фабрикалардың саны .....) 453-386х0=67 (2012 жылы Ұлы Отан соғысына ..... жыл)

13 слайд
Оқу тапсырмасы Ұлы Отан соғысына қатысқан батырлар жайлы қосымша оқу