Қазақстанның ірі табиғи аумақтары

1 слайд
Табиғи-аумақтық кешендер Қазақстанның ірі табиғи аумақтары Физикалық географияр Сұрақтар: 1.Табиғат зонасы дегеніміз не? 2.Табиғат зоналарын қалыптастыратын негізгі сыртқы факторлар. 3.Қазақстандағы табиғат зоналарын ата. 4.Еліміздің ең көп бөлігін алып жатқан зона. 5.Жалпы көлемі 1 млн га болатын Қазақстан аумағының 0,4%-ын алып жатқан зона. 6.Жайық, Жем, Сырдария, Сарысу, Шу, Талас, Іле, Қаратал өзендері қай зона арқылы ағып өтеді? 7.Дала зонасының территориясына енетін аудандарды атап, картадан көрсет. 8.Жайықтың жағасынан Алтай тауларына дейін 2900 км-ге созылып жатқан зона. 9.Республикамыздағы құмды шөлдерді ата. 10.Қазақстандағы ең жақсы игерілген табиғат зонасы. 11.Жауын-шашын ең көп түсетін зона. 12.Қазақстанда ғана өсетін және одан сантонин дәрісін жасайтын өсімдік. 13.Барсакелмес және Үстірт мемлекеттік қорықтары қай зонада ұйымдастырылған? 14.Қазақстанда шөлдің қандай түрлері бар? 15.Дала мен шөл зоналарының аралығындағы жерлер қай зонаға тиесілі жерлер?

1 слайд

2 слайд
Табиғи-аумақтық кешендер Қазақстанның ірі табиғи аумақтары Қазақстанны ң ірі табиғи аумақтары Сабақтың мақсаты: Қазақстанның ірі табиғи кешендерін жоспар бойынша сипаттайды Физикалық географияр

2 слайд

3 слайд
Табиғи-аумақтық кешендер Қазақстанның ірі табиғи аумақтары Қазақстан аумағындағы ірі табиғи аймақтарды бөлу – Физика-географиялық аудандастыру деп аталады. Физикалық географияр Физика-географиялық аудандастыру негізіне геологиялық құрылым, жер бедерінің ерекшеліктері мен климаттағы басты айырмашылықтар жатады.

3 слайд

4 слайд
Табиғи-аумақтық кешендер Қазақстанның ірі табиғи аумақтары 1. Шығыс Еуропа Физикалық географияр Ерекшеліктеріне қарай Қазақстан аумағы 9 физико-географиялық аумаққа жіктеледі. 2. Солтүстік Қазақ жазығы 3. Тұран жазығы 4. Сарыарқа 5. Орал (Мұғалжар) 6. Алтай 7. Сауыр-Тарбағатай 8. Жетісу Алатауы 9. Тянь-Шань

4 слайд

5 слайд
Табиғи-аумақтық кешендер Қазақстанның ірі табиғи аумақтары Физикалық географияр Шығыс Еуропа жазығының оңтүстік-шығыс бөлігі Қазақстанның батысында орналасқан. Жалпы Сырт Қыраты Жем (Орал алды) үстірті Каспий маңы ойпаты  Платформа фундаменті архей мен  протерозойда қалыптасып, бетін кейінгі эралардың (палеозой,  мезозой, кайнозой) шөгінді жыныстары жапқан Шығыс Еуропа

5 слайд

6 слайд
Табиғи-аумақтық кешендер Қазақстанның ірі табиғи аумақтары Физикалық географияр Солтүстік Қазақ жазығы  –  Қазақстан жерінде Орал  тауларынан Алтайға дейін ені 200-250 км жіңішке алапты жазық. Ол оңтүстіктен солтүстікке қарай еңіс, яғни ылдилай береді. Оңтүстігінде  Сарыарқамен шектеседі. Есілдің жазық орманды даласы Тобыл-Обаған жазық даласы Есіл-Ертіс даласы Жазықтың оңтүстіктегі биіктігі 200 м, солтүстігінде - 100 м. Солтүстік Қазақ жазығы палеозойдың қатпарлы-жақпарлы тұғырының үстінде жатқан  палеогеннің  теңіз және неогеннің континенттік шөгінділерінен тұрады. Кайнозой эрасында теңіз тартылып, қазіргі жер бедері қалыптаскан. Жер беті біркелкі тегіс.  Есіл-Құлынды жазығы Солтүстік Қазақ жазығы

6 слайд

7 слайд
Табиғи-аумақтық кешендер Қазақстанның ірі табиғи аумақтары Физикалық географияр Қазақстанға қарасты солтүстік және орталық бөліктері шөл, шөлейт және дала белдемдерін алып жатыр. Батысында  Каспий теңізімен, шығысында  Сарыарқаның батыс бөлігімен, солтүстігінде Торғай үстірті, оңтүстік- шығысында Тянь-Шань сілемдерімен, оңтүстігінде Қызылқұм шөлімен шектеседі. Маңғыстау Үстірт Қызылқұм Палеозойлық негізі (тұғыры) 1 – 6 км тереңдікте, көлбеу жатысындағы мезо-кайнозой қабаттарының кейбір тұстары ( Маңғыстау, Үстірт, Қызылқұм) жер бетіне шығып жатыр. Тұран ойпаты

7 слайд

8 слайд
Табиғи-аумақтық кешендер Қазақстанның ірі табиғи аумақтары Физикалық географияр Сарыарқа каледон (батыс жағы) және герцин (шығыс жағы) қатпарлы кезеңінде қалыптасты. Неотектоникалық қозғалыстың сонымен бірге желге мүжілу үдерісі салдарынан Сарыарқаның жер бедерінің осы қазіргі бейнесі қалыптасты. Негізінен метаморфтық және магмалық тау жыныстарынан түзілген. Шығыс жағы 1403 метр (Қарқаралы таулары) 469 метр (Шыңғыстау жотасы)   1565 метрге жететін ең биік шоқысы (Ақсораң тауы) Батыс жағы біршама тегістеу,   Ұлытаудың  таулы жерлері (1133 м) және Көкшетау үстірті (947 м,   Көкше тауы) Сарыарқа

8 слайд

9 слайд
Табиғи-аумақтық кешендер Қазақстанның ірі табиғи аумақтары Физикалық географияр Олардың арасын беті сәл белесті ойыс бөледі (ені 15 – 20 км). Аралық өңірде  девон мен тас көмір дәуірінің құмтас пен  әктас жыныстары таралған. Жоталар  кембрийге дейінгі және палеозойлық  кварцит, кристалдық тақтатас, гнейс,  гранит, т.б. жыныстардан құралған. Ақтөбе облысы Мұғалжар ауданы  аумағында. Солтүстіктен оңтүстікке қарай 400 км-ге созылып жатыр. Ені 200 км-дей. Орташа биіктігі 300 м, ең биік жері – Үлкен Боқтыбай тауы (657 м) Орал (Мұғалжар)

9 слайд

10 слайд
Табиғи-аумақтық кешендер Қазақстанның ірі табиғи аумақтары Физикалық географияр Таулы өлкенің іргетасы, негізінен,  палеозой дәуірінде пайда болған  терригенді, карбонатты және  жанартаутекті метаморфтанған тау жыныстарынан түзілген. Кейбір тұсында  интрузивті жыныстар жер бетіне шығып жатыр. Алтайдан палеозой құрылымының іргетасы болып саналатын жоғарғы  протерозойдың тақтатастары, кварциттері кейбір антиклинорийлер мен горсттер (Қатын, Теректі жоталары) кұрамынан табылды.  Кенді Алтай (Батыс Алтай) Оңтүстік Алтай Қалба жотасы Алтай

10 слайд

11 слайд
Табиғи-аумақтық кешендер Қазақстанның ірі табиғи аумақтары Физикалық географияр Сауыр-Тарбағатай негізінен жоғарғы  палеозой жыныстарынан (кристалды тақтатастан, құмтастан, әктастан және саздан) түзілген. Сауырда атпа жыныстар кең тараған. Олар  порфир  және порфириттер түрінде кездеседі. Tapбағатайда порфириттер шөгінді жыныстармен кезектесіп отырады. Ал оның оңтүстік беткейінде әктас көп ұшырасады. Сауырдағы жоқ  граниттер Тарбағатайдың суайрығында салыстырмалы түрде жиі кездеседі.  Сауыр таулары Қытайдан, Улюнгур көлінің батыс жағынан басталып, терең тілімделген үлкен қазаншұңқырды жағалай шығыстан батысқа қарай созылады.  Тарбағатайдың да Қазақстанға батыс бөлігі (Хабарасу асуынан Аягөз өзенінің аңғарына дейін) ғана кіреді. Сауыр- Тарбағатай

11 слайд

12 слайд
Табиғи-аумақтық кешендер Қазақстанның ірі табиғи аумақтары Физикалық географияр Жетісу Алатауының құрылымы  кембрийге дейінгі жыныстар мен  палеозой жыныстарынан тұрады. Оның жоталары кембрийге дейінгі граниттер мен кристалды тақтатастардан түзілген. Каледон  қатпарлығында алғаш көтерілген Жетісу Алатауының солтүстік және солтүстік-батыс бөліктерінде силур  мен девон құмтастары мен сазды тақтатастардан тұратын негізгі жыныстармен бірге палеозой шөгінділері де мол.  Солтүстік жотаның ең биік нүктесі Бесбақан (биіктігі 4622 м), оңтүстік жотаның биік нүктесі Мұзтау (4370).  Оңтүстік Жетісу жотасының жер бедері де сатылы келеді, бірақ солтүстік жотаға қарағанда күшті тілімделген.  Жетісу Алатауы

12 слайд

13 слайд
Табиғи-аумақтық кешендер Қазақстанның ірі табиғи аумақтары Физикалық географияр Тәңір тауы Орал-Моңғол геосинклиналдық белдеуінің орнында пайда болған. Солтүстік Тәңір тауы  каледон, Орталық және Оңтүстік Тәңір тауы герцин таужаралымда қатпарланған. Палеозой  қатпарлықтарында түзілген таулар жоғары пермьде пенепленге ұшыраған. Қазіргі жер бедері неоген  мен төрттік кезеңдегі жаңа тектоникалық қозғалыстардың нәтижесінде қалыптасқан.  Солтүстік Тәңір тауы   Кетпен,   Күнгей Алатау,   Іле Алатауы,   Қырғыз Алатауы  мен  Шу-Іле тауларынан  тұрады.   Батыс Тәңір тауына Ферғана, Талас Алатауы мен одан таралатын Өгем, Піскем, Шатқал жоталары және Қаратау жатады.  Тянь-Шань  Оңтүстік Тәңір тауы Алай жотасы, Түркістан, Зерафшан және Гиссар жоталарынан тұрады.

13 слайд

14 слайд
Табиғи-аумақтық кешендер Қазақстанның ірі табиғи аумақтары Физикалық географияр Орманды дала Дала Шөлейт Шөл Қалалардың қай табиғат зонасына жататындығын анықта: 1)Шымкент 2)Қызылорда 3)Тараз 4)Қарағанды 5)Ақтөбе 6)Атырау 7)Көкшетау 8) Петропавл 9) Павлодар 10) Алматы 11) Қостанай 12) Талдықорған 13) Орал 14) Өскемен

14 слайд

15 слайд
Табиғи-аумақтық кешендер Қазақстанның ірі табиғи аумақтары Физикалық географияр Үйге тапсырма: Қазақстан аумағын физикалық- географиялық аудандастыру (оқу) Шығыс Еуропа, Солтүстік Қазақ, Тұран жазықтары туралы қосымша мәліметтер жинақтап келу

15 слайд

16 слайд
Табиғи-аумақтық кешендер Қазақстанның ірі табиғи аумақтары Физикалық географияр Қазақстанның 9 ірі табиғи аудандарын кескін картаға түсір.

16 слайд

17 слайд

17 слайд

18 слайд

18 слайд