Қазіргі діни жағдай.Діни экстремизм

1 слайд
Қазіргі діни жағдай. Діни экстремизм АЛПЫСОВА АЯУЛЫМ 11БШ 21.04.2020

2 слайд
• Егемендік жарияланғаннан кейінгі бір ай ішінде, яғни 1991 жылдың 15 қаңтарында «Діни сенім бостандығы және діни бірлестіктер туралы» Заң қабылданды. Бұл құжат діни бірлестіктер заңнама шеңберінен шықпаған жағдайда мемлекет тарапынан олардың ісіне қол сұғылмайтындығына кепілдік берді. • 2011 жылдың 11 қазанында қабылданған ҚР «Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы» Заңының преамбуласында тәуелсіздік алған жылдардан бері тұңғыш рет Қазақстан үшін дәстүрлі болып саналатын діндердің басымдылығы көрсетілді. Дін дегеніміз — ежелден келе жатқан мәдениет түрінің бірі. Екінші сөзбен айтсақ, дін адамгершіліктің, қайырымдылықтың, ізгіліктің, мейірбандылықтың мықтап орнығуына көмектесуде. «Қиянат қылма, ұрлық істеме, кісі ақысын жеме, күштілір әлсіздерге үстемдік жасамасын, жетім жесірге, қаріп-қасірге қорған бол, ақ бол, адал жүр», дейді дін. 

3 слайд
• Адам баласының тарихында көп тараған дүние жүзілік діндер: буддизм, христиан, ислам. Мұсылман діні мен христиан діні – Қазақстанның қос қанаты.  Қай діннің болса да өмір сүруге құқығы бар. Ал, адамдарды оларды таңдау құқығы, ождан бостандығы болуы тиісті. Әркім өзінің қай ұлтқа, қай партияға және қай дінге жататанын өзі анықтауға және оны көрсету – көрсетпеуге хақылы. Қазақстан Республикасының Конституциясының 19 бабы.

4 слайд
• Еліміздегі  діни  ахуалдың  күрделі  сипат  алып  отырғаны  соңғы  уақыттағы  зерттеулерден  белгілі  болып  отыр.  Тәуелсіздіктің  алғашқы  жылдары  адамдардың  ойы  мен  санасында  әлеуметтік – экономикалық  мәселелер  бірінші  орынға  шығып,  рухани  құндылықтардың  кешеуілдегені  байқалды.  • Қазіргі таңда діни — ахуал жағдайында жалпы экстремизм деген терминге зерттеушілер ортақ бір нақты мазмұн беретін балама сөз тапқан жоқ. Экстремизм (ехtгеmus) деген латын тілінен енген термин, сөздік мәні соңғы, шеткі деген мағынаны білдіреді, ал саяси мағынасы шектен шыққан көзқарас пен іс — әрекет арқылы ерекшеленетін күрделі әлеуметтік феномен.

5 слайд
• Соңғы кездері экстремисттер бейбітсүйгіштікке,  ұстамдылыққа баулитын және өзге діни көзқарас тарға түсіністікпен қарауға тәрбиелейтін ислам д інін ушықтыруға, басқа өркениеттермен қақтығы стыруға талпынуда, осы арқылы тек дінаралық т атулықты емес, сонымен қатар мұсылмандар ара сында да іріткі салуда.

6 слайд
Экстремизм (ехtгеmus) 7 шелпек пісіруге, бейіт басына баруға, ата — баба басында құран бағыштауға қарсы. «Салафи» сөзі Құранның бірнеше жерінде кездеседі. «Салафиттер» немесе салафилер ұйымы латын тілінен енген термин, сөздік мәні соңғы, шеткі деген мағынаны білдіреді, ал саяси мағынасы шектен шыққан көзқарас пен іс — әрекет арқылы ерекшеленетін күрделі әлеуметтік феномен. «Такфиршілер» ұйымы. деп аталатын діни ағым өкілдерінің ниеттері — ұстанымдылық пен Алладан қорқушылық қағидаларын аяқ асты етіп, Исламға жат жоспарларын жүзеге асыру. Олар адам ұрлаумен, қарақшылықпен айналысады

7 слайд
«Таза ислам» Олар өздерін таза мұсылмандар санап, өзгелерді кәпірге есептейді екен. Египетте бастау алған бұл ағым өзге мұсылмандармен араласпайды, мешітке бармайды. Мұсылмандар арасында жік салушы. Мемлекеттің саяси бағытын қабылдамайды. Олар дін ақиқатын білуге талпынбайды «Таблиғ жамағаты». Түркияда пайда болған. Ұйымның мақсаты – мемлекет әкімшілігіне қарсы шығатын діни фанат адамдарды тәрбиелеу. Бұл ағым елімізге 1992 жылдан бері келе бастаған. Өздері басып шығарған уағыз парақшаларын тарату арқылы қатарларын толықтыруға тырысады. «Нұршылар жамағаты» Нақты тұжырым жасасақ, бұл «дін уағыздаушы топ» деген ұғымды білдіреді. Олардың екінші бір аты — «дағуатшылар», қазақшалағанда үгіт, насихат жүргізу, шақыру. Олар Ислам дінін өздері құрған ереже бойынша насихаттайды. Өздерін саясаттан бөлек ұстайды. Сақал қойып, ұзын көйлек киеді. «Қадиян» тобы мемлекеттік   шекараны   мойындамайды . Хизбутшылар Үндістанда пайда болған. Адасқан ағымдардың бірі. Мұсылмандарды діннен аластату мақсатында пайда болған. Отанды   қорғауды   қажет   деп   есептемейді .

8 слайд
•   Қазіргі  кезде  секта – бұл  өзіңді  қайшылықта  ұстау  деген  сөз.  Дәстүрлі  діндер  бойынша  секта – адамның  ақылын  адамдық  және  сектанттық  тұрғыда  жаулап  алу. Бүгінде  секталар  алдау – арбау  жолымен  өздеріне  мақсат  қойып  алған – жұмыс  жасауға  деген  құлшыныстан  алдымен  адамдардың  жан – дүниесін,  бірте – бірте  барлық  ұлтқа  қожалық  етуге  ұмтылу. «Секта»  сөзі  латынның  «sekta» сөзінен  шыққан,  алғашқыда  ол  екі  мағынада  қолданылды.

9 слайд
• а) бір  заттың  бөлігі  • б)сана  образы,  оқу.  «Sekta»  сөзінің  шығуына  байланысты  латын  тілінде  «secare» — кесіп  тастау  (бүтіннің  бөлігі)  және  «segui» — ізіне  түсу (қандайда  болсын  оқудың  артынан  ілесу)  деген  ұғым  бар.  Зерттеу  жұмыстарында  және  басылымдарда  көбіне  «тоталитарлық  секта»  деген  ұғым  қолданылады.     

10 слайд
• Қазақстан  Республикасының  дін  туралы  заңнамаларының  шет  елдерден  айырмашылығы – Республикада  діни  ағымдар  мен  топтардың,  олардың  деструктивті  бағыттағы  қызметін  көре  тұра,  «секта»  ұғымының  қандай  да  бір  белгісіне  анықтама  бермеуінде.  •           Деструктивті  діни  ұйымдар (миссия,  шіркеу,  діни  бірлестіктер,   одан  әрі — ДДҰ) – бұл  сананы  әртүрлі  әдістер  арқылы  бақылай  отырып,  тұлғаның  физикалық  және  психикалық  жағдайының  бұзылуына  әкеп  соғатын,  сондай – ақ,  отбасының,  қоғам  мен  мемлекеттің  жойылуына  ықпал  жасайтын  тоталитарлық  ұйым.    

11 слайд
•    Дәстүрлі  діндер –  мемлекет  және  қоғам  тарапынан  ресми  танылған,  нақты  қоғамда   әлуметтік – мәдени  үстемдікке  ие,  сондай – ақ  тарихы  және  этномәдени  негізі  бар  діндер. •           Қазақстандағы   дәстүрлі  емес  бұл  діни  ағымдар    біздің  мемлекетіміздің  аумағында  ұзаққа  созылған  тарихи  дерегі  жоқ  және  өзге  дәстүрлі  конфессиялардың  белгілі  күшіне  ие  діндерді  айтамыз. 

12 слайд
Қазіргі  Қазақстанда  дәстүрлі  емес  діндер  болып  мыналар  табылады:  • «Саетология»  шіркеуі,  Иегова  куәгерлері,  Бахаи,  Кришна  санасы  қоғамы,  Бірлестік  шіркеуі, Соңғы  Өсиет  шіркеуі,  Бахаи  ілімі,  «Ахмад  жамағат»,  «Мармоны»,  «Сахаджа  йога»

13 слайд
Мұны  білу  өте маңызды!

14 слайд
1. Сізге  таныс  емес,  көшеде  кездескен  адаммен  дін ұйымның  жиналысына  шақыратын  дін  тақырыбындағы  диалогқа  араласпа! 2.   Қандай  да  болсын  кездескен  діни  ұйымның  сенушілері  мен  ілімін  таратушыларға  бірінші  кездескенде  өзіңіздің  діни  көзқарасыңызды  білдірмеуге  тырысыңыз. 3. Егер  сіз  алдыңызда  тұрған  уағыздаушыға  сол  діни  ұйым  туралы  сұрақ  қоюға  шешім  қабылдасаңыз,  онда  ешқандай  кері  әсерсіз  болғаны  жөн. 4. Егер  сізге  діни  бағы т тағы  парақтар,  брашюралар,  журналдарды  оқуға  ұсынса  рахмет  айтып,  сыпайы  түрде  бас  тартыңыз. 5. Егер  сіз  діни  жиналыстарға  қатысуға  шешім  қабылдасаңыз,  олар  туралы  көбірек  білуге  тырысыңыз,  туысқандарыңызбен,  достарыңызбен,  жай  адамдармен  ақылдасыңыз.

15 слайд
6.   Діни  ұйымдардың  жиналысына  қатыссаңыз,  есіңізде  сақтаңыз:  мессионер – уағыздаушылардың  басты  мақсаты – Сізді  өз  сенімдеріне  кіргізіп  алу.  Ал,  Сіздің  мақсатыңыз – деструктивтік  діни  ұйымдардың  ықпалына  түсіп  қалмау. 7. Діни  жиналыстарға  жалғыз  қатыспаңыз,  қасыңызға  досыңызды  немесе  туысыңызды  ертіп  жүріңіз. 8. Сіз туыстарыңыз бен жақындарыңызды тыңдамай рухани тұрғыда денсаулығыңызды түзеу үшін теріс бағыттағы діни ұйымдардың қатарына қосылу тұрарлық деп ойлайсыз ба? 9. Бұл өмірден бір мақсат пен жетістікке жету үшін, жаныңызға тыныштық табу үшін дәстүрлі емес бағыттағы шіркеулер, миссиялар мен ұйымдарға жоламағаныңыз жөн. 10. Өзге діннің жетегінде кетем деп достарың мен жақындарыңнан айрылғың келмесе, Ойлан!

16 слайд
Діни экстремизм

17 слайд
• Қазіргі кезде діни экстремизм ғылыми және әлеуметтік дискурста маңызды орынға ие болып отыр. Діни экстремизм құбылысымен пайда болған мәселелерді талқылау ғылыми және бұқаралық басылымдарда, теле-, радиобағдарламаларда белсенді түрде жүзеге асуда. Аталмыш құбылысқа қатысты белсенді пікірталастардың орын алуы оны зерттеудің қажеттілігі мен өзектілігін көрсетуде. Діни экстремизм мен экстремистік ұйымдар мәселелерімен көптеген шетелдік зерттеушілер айналысқан, алайда, аталмыш құбылыстардың күрделілігі мен құбылмалылығы себебінен: экстремизмнің тарихи өзгермелілігі және көптүрлілігі, сондай-ақ осы құбылысты зерттеушілердің өздерінің идеологиялық көзқарастары, саяси-идеялық және әлеуметтік-философиялық ұстанымдары мен таңдауларының ықпалынан діни экстремизмді объективті тұрғыдан қарастыру қиындыққа толы болып отыр

18 слайд
• Осы орайда, діни экстремизм ұғымын жан-жақты талқылап түсіндіру мақсатында жалпы экстремизм ұғымына тоқталып өткен жөн. Қазақстандық саяси, дінтану, құқықтану салаларына қатысты ғылыми әдебиеттерді талдау арқылы діни экстремизм құбылысына қатысты нақты түсінік қалыптаспағандығын көруге болады. Егер экстремизм сөзінің этимологиясына үңілсек, «экстремизм» сөзінің нақты мағынасы ХХ ғасырдың өзінде пайда болды. Қазіргі таңда экстремизм шектен шыққан радикалдық ұстаным (бағыт) ретінде түсініледі.

19 слайд
• Экстремист – біржақты көзқарасты (ұстанымды) берік ұстанып, қоғамдық қатынас тұрғысынан шектен шығатын қимылдарға дайын адам, ол өзінің саяси көзқарасы бойынша солшыл немес оңшыл болуы мүмкін.

20 слайд
• «Діни экстремизм» ұғымы екі құрамдастырушы – экстремизмнің өзі мен діннің қатысуы арқылы тұжырымдалады. Экстремизм термині латынша шектен шығушы, яғни нақты тұлғаның, адамдар тобының, қоғамдастықтың нақты парадигмада орныққан моралдық нормаларға, салт- дәстүрлерге, құқық қорғау қатынастарына қайшы іс-әрекеттері дегенді білдіреді.

21 слайд
• Әр мемлекет пен қоғам үшін экстремизмнің пайда болу себептері әртүрлі, олар субъективтік және объективтік жайттарға қатысты болады. Дегенмен, экстремизмнің пайда болуы мен таралуына қажетті базистік жағдайлар анықталған, олар барлық қоғам мен мемлекеттерге сәйкес келеді. Мысалы, Д. Ольшанский, заманауи шарттылықтарда экстремизмнің пайда болуына ықпал ететін: әлеуметтік-экономикалық дағдарыстар, халықтың басым бөлігінде өмір сүру деңгейінің төмендеуі, саяси институттар мен билік құрылымдарының шұғыл деформациялануы, олардың қоғамдық дамуға қатысты қордаланған мәселелерді шеше алмауы, саяси режимнің тоталитарлық сипатта болуы, билік тарапынан оппозицияны басу, өзге пікірдегілерді бақылау, ұлттық негіздегі езгі, жекелеген топтардың өз мүдделерін шешуге ұмтылыстары, лидерлердің саяси амбициялары және т.б. факторларды айқындайды

22 слайд
• Қазіргі таңда мемлекет, қоғам мен конфессиялар діни экстремизм көріністерінің пайда болуымен аталмыш қауіптерде өз бетінше қимыл атқаруда. Дінге сенушілер ортасындағы экстремизм көрінісі экстремизм ретінде емес, өзге діннің қауіпті үндеуі, прозелетизм, діни соғыс (егер бір конфессияның ішінде болса – секта) түрінде қабылданса, мемлекет пен қоғам үшін діни әлеумет ішіндегі деструктивті қимылдар немесе дін шеңберінен шығып, мемлекеттік және қоғамдық тұрақтылықты бұзатын діни агрессия радикализм немесе экстремизм ретінде қабылданады. • Нақты бір парадигмаға қатысты діни экстремизм құбылысы бар, сондықтан діни экстремизм эксперттік категория ретінде орынды деуге болады. Осы орайда, Ресей зерттеушісі А.П. Забияконың: «Діни экстремизм – қалыптасқан салтдәстүрлерге ымырасыздықпен бағдарланған діни идеология мен қимыл типі, ішкі діни ортадағы және сыртқы әлеуметтік ортадағы шиеленістің күшеюі.

23 слайд
Экстремизм: • 1. қандай да бір конфессия ішінде догмалар, құндылықтар мен нормалардың радикализациялануы (христиандықтағы анабаптизм, исламдағы уахаббизм және т.б.); • 2. түрлі ілімдердің синкреттелуі арқылы орныққан конфессиялардан тыс немесе жаңа доктринаның қалыптасуы (АУМ синрике) арқылы көрініс табады. Экстремизмнің мақсаты қалыптасқан діни жүйені түбегейлі немесе оның ауқымды бөлігін өзгерту болып табылады. Мақсаты тұрғысынан діни экстремизмнің: ішкі конфессиялық бағдар және әлеуметтік бағдар сияқты екі негізгі типін көрсетуге болады.

24 слайд
• Қазақстан Республикасының «Экстремизмге қарсы ісқимыл туралы» заңына сәйкес діни саладағы экстремизмге тойтарыс беріп, ымырасыз күресу әрбір Қазақстан азаматының міндеті. Атап айтсақ, Заңға сәйкес, діни экстремизмге қарсы күресу мемлекеттік органдардың қызметіне жатады. Яғни адам құқықтары мен азаматтардың бостандықтарын, Ата Заң негіз...