ҚАЗІРГІ ЖАСТАР ТІЛІНІҢ СӨЙЛЕУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

1 слайд
Тақырыбы: «ҚАЗІРГІ ЖАСТАР ТІЛІНІҢ СӨЙЛЕУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ» ЖББ№6 мектеп Орындаған:Гуренко Юлия 11 “В”сынып оқушысы Жетекшісі: Есеналиева Г.Б. 2018 жыл

1 слайд

2 слайд
Жобаның мақсаты: - Қазіргі жастар тілінің сөйлеу ерекшеліктеріне талдау жасау. - Тіл тазалығы мен тіл мәдениетін сақтап қалу бүгінгі ұрпақ еншісінде екенін түсіндіру. Мақсатымыздан туындайтын міндеттер: • Сленг тілінде сөйлеудің қажетін білу; • Сленг тілін қаншалықты пайдаланатынына көз жеткізу, кестемен көрсету; • Сленг және жаргон сөздерінің мағынасын ашу; • Өзіндік қорытынды жасау. Өзектілігі: қазіргі жастар арасындағы сленг және жаргон сөздерінде көп сөйлеуі. Тілдік құндылықтың жойылуы және тілдің бір – бірімен байланысуы. Зерттеу жұмысының барысында пайдаланылған әдіс – тәсілдер: зерттеу, салыстыру, дәлелдеу, мысал келтіру, сауалнама жүргізу, талдау, тұжырымдау.

2 слайд

3 слайд
  «Қазақ жастары қандай тілде сөйлейді ? » — деген сауал қоятын болсақ, әрине қазақша немесе қазақша-орысша араластырып сөйлейді деп жауап береміз. Айтайын дегенім — «шала қазақша» дегенім былай тұрсын, соңғы кезде қазақ жастарының арасында «сленг» тілі қалыптасып келетіні. Асыл қазынамыз тіліміздің өзекті мәселелері оның шын мәнінде мемлекеттік тіл мәртебесін иеленумен шектелмейді. «Сөзі жоғалған елдің, өзі де жоғалады» деген Ахмет Байтурсынов атамыздың ұлағатты сөзі баршамызға ой салуы қажет.  Тіліміздің мемлекеттік тіл мәртебесін ғана сақтау – жарты іс. Оның тазалығын сақтап,  қадір-қасиетін түсіну  айрықша көңіл бөлуді қажет ететін мәселе. «Әлеуметтік желілердегі сленг сөздердің тілімізге енуі заңдылық, тіл пайда болған әлеуметтік құбылыстарға үнемі бейімделіп отырады, бірақ жаңа сөздердің бәрі бірдей қолданысқа ене бермейді». Бүгінгі тіл тазалығына қатысты қоғамда мұндай да пікір бар. Алайда дана Абайдың «Бөтен сөзбен былғанса сөз арасы, Ол – ақынның білімсіз бишарасы» деген сөзін жадымыздан шығармағанымыз жөн.Кіріспе сөз

3 слайд

4 слайд
70% 30% Қазақстанның 3/1 бөлігін жастар құрайды

4 слайд

5 слайд
Сленг дегеніміз не? Сленг дегеніміз не? Сленг сөзі ағылшынның " slang, jargon" сөздерінен шыққан әлеуметтік диалект. Лингвистердің зерттеуі бойынша сленг сөздер 12-23 жас аралығында кеңінен қолданылады .  Сленг - күнделікті өмірде белігілі бір заттың атауы үшін қолданылатын, қалыпты тілден ауытқыған, әртүрлі әлеуметтік топтардың ерекше қолданыстағы сөздері . Қазіргі жастар сленгі - бұл ең алдымен ауызекі тілде пайда болатын және қолданылатын лексика Сленг - эмоционалды бояуға ие лексика. Көптеген сленг сөздері мен сөйлемшелерінің дөрекі эмоционалдық бояуы бір-бірінен өзгеше реңктермен ерекшеленеді (әзілқой, келекелі, мысқылды, менсінбеген, кеміткен, елемеген, дөрекі және тіпті өрескел)

5 слайд

6 слайд
Жасөспірімдердің сөздік қоры. Менің талдау барысында байқағаным сленг сөздерін жасөспірімдер өзара кең түрде қолданады. Сондай-ақ, сленг сөздер мен сөз тіркестерін пайдалану отбасылық тәрбиеге және жасөспірімнің ортасына байланысты екенін анықтадым. Көптеген мәдениетті отбасылардың балалары сөйлеу сөзінде сленгпен 30-40% ғана сөйлейді. Бұл балалар қолданатын сленг сөздер басқа балаларға арналған сленгтен айтарлықтай ерекшеленеді, олардың сөзінде өрескел өрнектер жоқ, «класс!» секілді көптеген өрнектер бар, «қуанышты білдіру үшін» оңай - «келісім»;

6 слайд

7 слайд
Мектепте сленгті қолданушылардың жас ерекшеліктері: 10-12 жас 13-14 жас 15-16 жас

7 слайд

8 слайд
Сленг сөздердің пайда болуына не ықпал етеді? Компьютерлік технологияның дамуы Шет тілі і Есірткімен,алькогольмен байланысты сөздер Қазіргі заманғы музыка мәдениеті. Қылмыстық лексика Компьютерлік ойындар,кинолар, мультфильмдер Жасөспірім хоббиі і

8 слайд

9 слайд
Біздің мектептің оқушылары арасында сленг сөздерді қолдана сөйлеудің себептерін анықтау үшін әлеуметтік сауалнама жүргізілді. Менің сленгті қолдану, себебім: - құрдастарымның мені түсінгенін қалаймын - 9%; - бұл әңгімелесу уақытын үнемдейді - 11%; - эмоциялардымды және сезімдерді көрсетуге көмектеседі - 13 %; - мен заманға лайықты болғым келеді -9% - әдетіме айналды- 12%; - менің барлық достарым осылай дейді - 19% - бұл сәнді - 14% -пысық болып көрінгім келеді- 15%

9 слайд

10 слайд
Сен жастар арасында қолданатын сленг сөздерді білесің бе? Иә 55 оқушы Жоқ 2 оқушы Сен бұл сөздерді қолданасың ба? Жиі 29 оқушы Сирек 24 оқушы Ешқашан 4 оқушы

10 слайд

11 слайд
Сауалнама: Біздің зерттеуіміз көрсеткендей, мект ебіміздің оқушылары өзара қарым- қатынаста сленгпен сөйлеулері әдеби тілде сөйлеуден басым түседі (63% ұлдар мен 37% қыздар). Жастар қолданатын сленг сөздердің мағынасын түсінеді. (бұл жай қайталау емес,саналы қолданыс, өйткені «бәрі осылай сөйлейді және бұл сәнді деген пікір қалыптасқан).

11 слайд

12 слайд
Менің зерттеуім бойынша сленг тіліне әсер етуші факторлар мыналар: • Қазақ тілінде жастар бағдарламасы және отандық сапасы жоғары кино аз; • Өзге ұлт өкілдерімен қарым-қатынас; • Дәстүрлі емес ағымдар (ЭМО,ГОТ,МЕТАЛИК т.б.) • Заманауи музыка (РЭП) • Әлеуметтік желілер (Facebook,my nur,agent.@mail.ru) • Қоғамдағы келеңсіз жағдайлар

12 слайд

13 слайд
Сонымен сленг деген іміз не? Мейірімді досымыз ба? Қауіпті жауымыз ба? 1. Ересектерсіз өзіңіздің әлеміңізді құруға мүмкіндік береді. 2. Қарым -қатынас үшін уақытты үнемдеуде маңызды. 3. Үнемі жаңартылып отырады. 4. Сленг экспрессивті және қысқа. 5. Эмоциялық жағы басым келеді 1. Сленг қарапайым коммуникациялық байланысты азайтады. 2. Тақырыптары шектеулі (негізгі тақырыптар: «адам», «көрініс», «киім», «тұру», «бос уақыт»). 3. Эмоциялардың толық спектрін жеткізбейді 4. Ұлттық мәдениеттің негізі бола алмайды. 5. Сленгті қолданушылардың ойлануына мүмкіндік бермей,ойлау қабілетін жоюға ықпал етеді

13 слайд

14 слайд
Копировать ету – көшірмесін жасау Печатьтау – басып шығару Поискті қолдану – іздеу батырмасын қолдану Проводникті қолдану – бағыттаушыны қолдану Документ ашу – құжатты ашу Новая папка ашу – жаңа қапшық ашу Ярлыкты жою – таңбашаны жою Сохранить ету – сақтау Калькулятормен есептеу – Есептеуішпен есептеу Назадты басу – кері қайту Вставитьті басу – кірістіру Пускты басу – бастау батырмасын басу Папкаға кіру – қапшыққа кіру Рабочий столға лақтыру – жұмыс үстеліне жіберу Свернуть ету – жималау батырмасын басу Ждущий режимге ауысу – күту режиміне ауысу Мышканы қолдану – тышқанды қолдану Мой компьютерге кіру – менің компьютеріме кіру Корзинаға салу – себетке сал Отменаны басу – қайтару батырмасын басу Приложение енгізу – қолданбаны енгізу Вырезать ету – қиып алу Жасөспірімдердің сленг сөздеріне мысалдар:

14 слайд

15 слайд
Тормозы ұстап қалды, зависать етіп қалды – бөгеліп қалу Базар жоқ – сенімді Талпамен келу – көпшілікпен келу Типаж болу, блатной болу – тәкаппар, өзімшіл, өркөкірек болу Косякқа кіру – ыңғайсыздыққа тап болу Құлаққа лапша ілу – өтірік соғу, жалған айту Маяк тастау, скидовать ету – қысқа қоңырау Капустаға қарау – материалдық жағдайын ескеру Жалауық – қызғаншақ, іші тар Ауру – адамға маза бермейтін адам Қуғынбай – артық сөйлеп кеткен адам, мылжың Қырқу – тығырықтан шыға білу, қиыншылықтан шығу Миді шіріту – көп сөйлеу Картопты жарып айтты – барлығын аузына қаратты Сағызша шайналды – жауап таппай дал болды Ала көзімен стрелять ету – бір адамға қадала қар Хавчик – тамақ Препод – мұғалім, ұстаз Инет – ғаламтор жүйесі Маршруткаға міну – қоғамдық көлікке міну Потеря болу – әбігер болу, елеңдеу, қобалжу Ёёё мае – мәссаған, пай - пай

15 слайд

16 слайд
Жалпы қай кезеңде, қандай заман болмасын тілімізде өзгешеліктер, жаңалықтардың болуы – ол заңдылық . Бірақ сленг сөздер адамдар үшін пайдасы жоқ. Сленг сөздер біздің тілдік қорымызды молайтпайды, жастар үшін еліктеу ғана.Елбасымыз Қазақстан халқына жолдауында «Үш тұғырлы тілді білу – баянды болашақтың кепілі» деген болатын. Соған байланысты сленг тілінде емес, өз тілінде дұрыс сөйлеуді насихаттау мақсатында осы зерттеу жұмысын жаздым. Сленг тілінде сөйлеу әуесқойлық па әлде әдепсіздік пе, оқушыларға түсіндіру мақсатында мен өзіммен бірге оқитын сыныптастарымнан сауалнама алып, қорытынды жасадым. Жобаны қорытындылай келе төмендегідей ұсыныс жаздым: ҰСЫНЫС: • Жастар арасында тіл қадірін түсіну; • Тілдік нормаларды сақтау; • Жастар өз ортасында мәдениетті сөйлеуге үйренсе; • Ұлттық құндылықтарын ескере отырып, әдемі, сауатты сөйлеуге үйренсе; • Әрбір сынып сағаттарында, тілді меңгерту сабақтарында мұғалімдер оқушыларға сленг сөзі мен жаргон сөздердің айырмашылығын түсіндірсе, сауатты оқушылар саны артар еді. Қорытынды:

16 слайд