ҚИМАҚ ҚАҒАНАТЫ

1 слайд

1 слайд

2 слайд
қимақ қағанатының құрылуы мен тайпалық құрамы туралы мәліметтер жазба деректерде кездесті  Қытай тарих Сыма Цянь Парсы тарихшысы Гардизи Араб жазбаларында

2 слайд

3 слайд
Өмір сүрген уақыты Аумағы  VII ғас. басы Монғолияның солтүстік- батысы  VII ғ. ортасы Алтайдың солтүстік аудандары, Ертіс өңірі  766-840 жылдары Батыс Алтай, Тарбағатай, Алакөл ойпаты  ІХ ғ. соңы Солтүстік-Шығыс, Орталық Қазақст

3 слайд

4 слайд
 Орта ғасырдағы парсы тарихшысы Гардизи Қимақ елінің құрамыда жеті тайпа болғандығын жазған. Олардың ішіндегі ең атақтылары қимақтар мен қыпшақтар дейді.  VII ғасырдың басында қимақтар Моңғолияның солтүстік-батысын мекендеген.  766-840 жылдарда қимақтар Батыс Алтайға, Тарбағатай мен Алакөл ойпаты аумағына қоныстанады.  840 жылы Ұйғыр қағанаты ыдырағаннан кейін оның құрамындағы біраз тайпалар: эймур, байандур, татар, ланиқаз, ажларлар және имек, қыпшақ тайпалары қимақ бірлестігіне енеді. Осы жеті тайпа негізінде Қимақ қағанаты қалыптасады.  Қағанаттың орталығы Имақия қаласы болды.  Екінші бір астанасы Алакөл көлінің жағасындағы Карантия қаласы еді.  Қағанатты билеуші адамды «қаған» деп атаған.

4 слайд

5 слайд
Қағаннан екі саты төмен «ябғу» атағы болды. Жеке тайпа көсемдерін «шадтүтік» деп атаған. Шонжарларға «ұлы қаған», «кіші қаған» немесе «ябғу шад» деген лауазымдар берілген. Қимақ қағанатының саяси өмірінде әскери қызметкерлердің беделі күшті еді. Қимақтардың ІХ ғасырда «тоғыз-ғұздар» жерінің бір бөлігін қол астына қаратқаны айтылса, ал Х ғасыр басында тоғыз- ғұздардың шекаралық қаласы – Шығыс Түркістандағы Жамлекес қаласын басып алғандығы айтылады. Х ғасырдың екінші жартысында қимақтардың жеріне Қарахан мемлекеті шабуыл жасай бастаған. Қимақтарда мал шаруашылығы басым болды.

5 слайд

6 слайд
Гардизи былай деп жазады: «… қысқа арнап олар (қимақтар) әрқайсысы өздерінің шама-шарқына қарап қой,жылқы немесе сиыр етін сүрлеп алады». Х ғасырда қимақ шонжарлары ислам дінін қабылдай бастаған.

6 слайд

7 слайд
 (ІХ ғасырдың соңы – ХІ ғасырдың басы)   Қимақ қағанатының тайпалық құрамы, құрылуы  R Ерте қытай деректеріндегі қимақтардың атауы: Яньмо.  VII ғасырдың басында қимақтар мекендегенаймақ: Монғолияның солтүстік- батысы.  v Сыма Цяннің жазуы бойынша, Монғол жерінің солтүстігінде өмір кешкен қимақтардың ішінде қыпшақтар да болған.

7 слайд

8 слайд
 VII ғасырдың ортасына қарай қимақтар Монғолияның солтүстік-батысынан көшті Алтайдың солтүстік аудандары мен Ертіс өңіріне.  Осы мемлекеттің ыдыраған кезінде қимақтар өз алдына тайпа ретінде көріне бастады: Батыс Түрік қағанаты.  766-840 жылдары қимақтар Батыс Алтайға, Тарбағатай мен Алакөл ойпаты аумағына қоныстанады.

8 слайд

9 слайд
 840 жылы Ұйғыр қағанаты ыдырағаннан кейін оның құрамындағы біраз тайпалар: эймур, байандур, татар, ланиқаз, ажларлар, имек, қыпшақ тайпалары қимақ бірлестігіне енеді. Осы жеті тайпа негізінде Қимақ қағанаты қалыптасады.  «Қимақ елінің құрамында 7 (жеті) тайпа болған. Олардың ішіндегі ең атақтылары қимақтар менқыпшақтар»-деп жазған парсы тарихшысы: Гардизи.  Қимақтар құрамында болған ең ірі және күшті тайпа: Қыпшақтар.

9 слайд

10 слайд
Қимақ қағанаты құрылды ІХ ғасырдың соңында. Қимақ қағанатының аумағы: Қазақстанның солтүстік-шығыс, орталық аймақтары . Қимақ қағанатының орталығы: Имақия қаласы. Қимақ қағанатының оратлығы орналасты: Ертіс бойында. Қимақ қағанатының екінші астанасы: Карантия. Қимақтардың екінші астанасы Карантия қаласы орналасқан көлдің жағасы: Алакөл

10 слайд

11 слайд
 Қағанаттың қоғамдық құрылысы Қимақ қағанатының жоғарғы билеушісі: Қаған. Өкіметтің барлық билігі қағанның қолында болған. Ол кіші қағанды, ябғу, шад-түтіктерді өзі тағайынды. Бұл атақтан екі саты төменгі атақ: ябғу. «Имек байғу» немесе «қимақ ябғу»: бірнеше тайпа көсемдерінің атағы. Қимақтарда жеке тайпа көсемінің атағы:«Шад-түтік». Қимақтарда қағанның жанындағы он бір іс басқарушының үлестік биліктері, жерлері: мұрагерлік жолымен берілді. Қимақ қағанатының саяси өмірінде беделі күшті болған топ: әскери қызметкерлер. Оларға көрсеткен қызметтері үшін үлестік жерлер берілді. Махмұд Қашғаридің малы аз, көшіп-қонуға мүмкіндіктері жоқтарға берген атауы: «жатақтар».

11 слайд

12 слайд
 Қағанаттың саяси жағдайы Қимақтар «тоғыз-ғұздар» жерінің бір бөлігін қол астына қаратты: ІХ ғасырда. Х ғасырдың басында қимақтар басып алған тоғыз-ғұздардың Шығыс Түркістандағы шекаралық қаласы: Жамлекес. Х ғасырдың екінші жартысында қимақтардың жеріне шабуыл жасаған мемлекет: Қарахан мемлекеті. ХІ ғасырда қарахандықтардың жорықтары жиілей түсті. Осындай жорықтардың әсерінен Қимақ қағанаты әлсіреп, ыдырай бастайды. Қимақ қағанатының құлауының себебі: 1) Атақты қыпшақ тайпа көсемдерінің билік үшін таласуы . 2) Сыртқы қайшылық. Шығыстан батысқа қарай қоныс аудара бастаған түрік тілдес тайпаларының әсері. Қимақ қағанаты ыдырады: ХІ ғасырдың басында.

12 слайд

13 слайд
 Шаруашылығы. Мәдениеті Қимақтарда басым болған шаруашылық: мал шаруашылығы .  Гардизи: «шаруалар өз мырзаларының малын бақты, …қысқа арнап олар (қимақтар) өздерінің шама-шарқына қарай қой, жылқы немесе сиыр етін сүрлеп алады» деп жазады. Темір қорытудың нағыз мамандары, садақтың жебесін жасаудың хас шеберлері болған: Қимақтар.

13 слайд

14 слайд
Ат әбзелдерін жасауда оларға ешкім жетпеген. Қимақтардың басқа елдермен саудасында ең басты рөл атқарған: Бағалы аң терілері. Қимақ тайпасы басқа түркі тілдес тайпалар сияқты сыйынған:ата- баба аруағына, Тәңірге. Х ғасырда қимақ шонжарлары қабылдай бастаған дін: Ислам. Қимақтардың қолданған жазуы: Ежелгі түрік жазуы. Жазба деректердегі мағлұматтарда (Әбу Дулаф) қимақтар қамыс қаламменжазған. ІХ-Х ғасырларда қимақтардың ежелгі түрік жазуымен жазғандығын дәлелдейтін айғақ: қола айналардағы жазулар. ІХ–ХІ ғасырлардағы қимақтар мемлекеті өзіндік өсіп-өркендеу жолы бар, қалыптасқан, алғашқы патриархалдық–феодалдық мемлекет болған.

14 слайд

15 слайд

15 слайд