#1 слайд
география пәні мұғалімі Який ХайратАстана қаласы Білім басқармасы № 69 мектеп-гимназия Қоршаған ортаның антропогендік өзгерістері

1 слайд

#2 слайд
Бүгінгі сабақта: қоршаған ортаның антропогендік өзгерістерін жіктеуді үйренесіздер

2 слайд

#3 слайд
Қоршаған ортаның антропогендік өзгерістері Өзен- көлдердің ластануы Табиғат ресурстарыны ң сарқылуы Ормандарды кесу Аумақтардың шөлейттенуі Жануарлар мен өсімдіктер түрлерінің азаюыТопырақтың сортаңдануы Кері антропог ендік әсерлер

3 слайд

#4 слайд
Антропогенді к іс- әрекеттердің жіктелуіҚолданылу уақыты Таралуы мен ауданыЖаратылысы Сипаты тура жанамамақсатты стихиялы ұзақ қысқамерзім ді нүктелік аудандық

4 слайд

#5 слайд
Табиғатқа антропогендік әсер ету түрлері Жойқын Тұрақтандырғы ш Конструктивті (рекультивация)

5 слайд

#6 слайд
Табиғатқа деген тұтынушылық көзқарастың салдары Ластану – табиғи заттардың физикалық-химиялық құрамының өзгеруі Табиғи ресурстардың сарқылуы Бұзылу – табиғи ортаның толық немесе жекелеген бөліктері деградацияға (тозуға) ұшыраған аудандарының пайда болуы

6 слайд

#7 слайд
Ластанудың жіктелуі Шығу тегі бойынша Әсер ету нысаны бойынша Ластағыш көздері мен түрлері бойыншаҰзақтығы бойыншаАуданы бойынша Қоршаған ортаның ластану түрлері Қоршаған ортаның өзгеруі – теріс әсер ету нәтижесінен табиғи нысандар мен кешендер жай- күйінің қайтымды және қайтымсыз өзгеруі

7 слайд

#8 слайд
Шығу тегі бойынша ластану Табиғи ластануды ң негізгі көздері Табиғи ластану – адамның қатысуынсыз туындайтың қоршаған орта ластануыАнтропогендік ластану – адам қызметінен туындаған кез келген ластану

8 слайд

#9 слайд
Нысандар бойынша ластану

9 слайд

#10 слайд
Ластанудың ауданы және таралу ұзақтығы бойынша жіктелуі Жергілікті Аймақтық Трансшегаралық Жаһандық уақытша тұрақты

10 слайд

#11 слайд
Ауданы бойынша ластану Жергілікті ластану — елді мекен, өнеркәсіптік кәсіпорын, автокөлік кәсіпорындары, шахта және т.б. айналасында қалыптасқан шағын ауданның ластануы. Аймақтық ластану — ортада әдетте оған тән емес физикалық, химиялық, биологиялық, ақпараттық агенттердің пайда болуы. Олар елеулі кеңістікте таралады, бірақ бүкіл планетаға емес. Трансшегаралық ластану – бұл әрине трансшегаралық өзендер мен көлдерге қатысты ластану. Мәселен, Каспий,Арал сонымен қатар Ертіс, Іле, Сырдария т.б өзен-көлдер мәселесі Жаһандық ластануды сонымен қатар фонды-биосфералық деп те атайды. Олар планетаның кез келген жерінен, көбіне пайда болған көзінен әлдеқайда қашықта табылады. Көбіне мұндай ластану антропогендік болып келеді.

11 слайд

#12 слайд
Ластағыш көздері мен түрлері бойынша ластану Физикалық Химиялық Биологиял ық Механикал ық

12 слайд

#13 слайд
Ф и з и к а л ы қ л а с т а н уЖарық арқылы ластану - жергілікті жерлердің табиғи жарық көздерінен басқа, жасанды жарық көздері арқылы өсімдік және жануарлар дүниесінің тіршілік ету жағдайларының бұзылуы. Жылу мен термиялық – өнеркәсіп және жылу- энергетикалық комплекстердің жұмысы барысында қоршаған орта температурасының бұзылуы. Ауа және су ортасына тән. Шу арқылы ластану – табиғи шудың фоны деңгейінің артуымен сипатталады.Оның негізгі көзі – техникалық құрылғылар, көлік т.б. қалалар, өнеркәсіп объектілері, аэродромдар төңірегіне тән. Радиоактивтік ластану – радиоактивті элементтер мен заттардың құрамы деңгейінің артуы. Негізгі көздер – ядролық қондырғылар (сынақтар, авариялар) болып табылады. Электромагниттік ластану – қоршаған ортаның табиғи электромагниттік қасиеттерінің өзгеруі. Негізгі көздер – электр жеткізу желілері, теле және радиоқондырғылар.

13 слайд

#14 слайд
Радиоактивтік ластану Адам өміріне өте қауіпті радиациялық антропогендік әсерлер адамзаттың мына іс-әрекетімен тығыз байланысты: • Атом өнеркәсібі; • Ядролық жарылыстар; • Ядролық энергетика; • Медицина мен ғылым.Қазақстан территориясында радияциялық ластану себептеріне мыналар жатады:  Семей ядролық полигонында жасалған жарылыстардың салдары  Радиоактивті материалдарды пайдаланылатын атомдық өнеркәсіп орындары  Ғаламдық жауындар  Халық шаруашылық мәселелерін шешу мақсатында жасалған жер асты ядролық жарылыстар  Табиғи радиоактивтілік  Радиоактивті қалдықтар.

14 слайд

#15 слайд
Химиялық ластану Химиялық ластануға қоршаған ортада табиғи, табиғи-антропогенді және антропогенді немесе тіршілік ортада болып жатқан физикалық-химиялық процестер кезінде зиянды, улы заттардың пайда болуын жатқызамыз. Ауыр металдар Металл органикалы қ қосылыстар Мұнай қалдықтар ы Цианды қосылыстарПестицидте рРадиоактив ті элементтер Диоксида нттар Өнеркәсі п Көлік Ауыл шаруа шылғы Ластаудың негізгі көздері Қауіптілігі 1-санаттағы заттар

15 слайд

#16 слайд
Биологиялық ластану Биотикалық қоршаған ортада биогендік заттардың таралуы жатады фермалар мен шаруа қожалықтарындағы жануарлардың қалдықтары, азық-түліктің белгілі бір түрін өндіретін, антибиотик өндіретін кәсіпорындар қалдықтары, сонымен қатар жануарлардың өлі денелері мысал бола алады Микробиологиял ық адам шаруашылығының көбеюі нәтижесінде қалыптасады субстраттың өзгеруі нәтижесінде бұрын қауіпсіз болған микроағзалар патогенді қасиеттерге немесе бірлестіктегі басқа ағзаларды жою қабілетіне ие болуы мүмкін.Биологиялық ластану – экожүйеге оған жат организм түрлерін әкелу және олардың көбеюі. Биологиялық ластану – ауру қоздырушы бактериялар мен вирустар, құрттар, қарапайымдылар, шектен тыс көбейіп кеткен жәндіктер.

16 слайд

#17 слайд
Механикалық ластану Механикалық ластану  – қоршаған ортаның тек механикалық әсерлердің нәтижесінде ластануы, құрамында механикалық қоспалардың артуы, негізінен беттік ластану түріне тән; агенттердің өз арасындағы ластану, мысалы, қоқыс

17 слайд

#18 слайд

18 слайд

#19 слайд
1-тапсырма Физикалық ластану формаларына кесте бойынша сипаттама беріңіздер Физикалы қ ластану нысаны Ластану белгілері Ластану себебі Ластануды ң аумақтық таралуы Әсерлерді ң ықпалы

19 слайд

#20 слайд
Жауап үлгісі: Физика лық ластан у нысан ы Ластану белгілері Ластану себебі Ластануды ң аумақтық таралуы Әсерлердің ықпалы Жарық Жергілікті жердің табиғи жарығыны ң деңгейі жоғарылай ды Пайдалану кезінде жергілікті жердің табиғи жарығының деңгейі жоғарылайтын жасанды жарықтандыру көздерін пайдалану Индустриял ық орталықтар, үлкен қалалар, агломераци я лар Тірі ағзалардың дамуындағы ауытқуларға алып келуі және олардың қоныс аударуына себеп болуы мүмкін

20 слайд

#21 слайд
2-тапсырма Берілген ластануларды түрлері бойынша жіктеңіз: А) Ауыл шаруашылығының пестицидтермен ластануы Ә) Адам мен жануарлардың инфекциялық және паразиттік ауруларын қоздырғыштар Б) Тұрмыстық қоқыстар В) Аэродромдар аумағындағы қатты шулар Физикалық Химиялық Биологиялық Механикалық

21 слайд

#22 слайд
Жауабы: Физикалы қ Химиялық Биологиялы қ Механикал ық Аэродромд ар аумағында ғы қатты шулар Ауыл шаруашылығы ның пестицидтерме н ластануы Адам мен жануарларды ң инфекциялық және паразиттік ауруларын қоздырғышта р Тұрмыстық қоқыстар

22 слайд

#23 слайд
Қорытынды: қоршаған ортаның антропогендік өзгерістерін жіктеуді үйрендіңіздер

23 слайд