«Ре­ферендумның Қазақстан Рес­пуб­ликасы тарихындағы рөлі»

1 слайд
«РЕ­ФЕРЕНДУМНЫҢ­ ҚАЗАҚСТАН ­ РЕС­ПУБ­ЛИКАСЫ ­ ТАРИХЫНДАҒЫ ­ РӨЛІ» *2022* Сайынов Дәурен Абайбекұлы тарих магистрі

2 слайд
Ата заңға нақты қандай түзетулер енгізіледі...

3 слайд
Ата­ заң: ­ 33 бапқа 56 түзету енгізіледі

4 слайд
"Бұрынғы­президенттер ­Конституциялық ­ кеңестің ­құрамында ­болмайды" Конституциядан ­Тұңғыш ­Президент ­мәртебесіне ­байланысты ­барлық ­норманы ­алып ­ тастау ­көзделіп ­отыр. ■ "1) Бірінші Президентке 2 реттен артық сайлану мүмкіндігін; ■ 2) оның қызметін жекелеген Конституциялық заңмен реттеу; ■ 3) Тұңғыш Президент іргесін қалаған Республика қызметінің түбегейлі принциптерінің және және оның мәртебесінің өзгермеуімен байланысты 3 норма алынып тасталады. ■ Сондай-ақ экс-президенттердің Конституциялық кеңесте болу құқығы алынып тасталады", - деді министрдің орынбасары.

5 слайд
«Жерді,­оның ­қойнауын, ­суды, ­өсімдіктер ­мен ­ жануарлар ­дүниесін, ­басқа ­да ­табиғи ­ресурстарды ­ халық ­меншігі ­деп ­жариялау» ­деп ­жазылғалы ­отыр.  "Халық ­атынан ­меншік ­құқығын ­мемлекет ­жүзеге ­асырады. Бұл аталған ресурстардың кімге тиесілі екендігі мәселесінде соңғы нүктені қояды. Мемлекеттік институттар тек халықтың атынан осы ресурстарды басқарады. Бұл жерге жеке меншік режиміне ешқандай жағдайда әсер етпейтінін ескеру қажет, яғни жеке меншіктегі жер одан әрі жеке меншікте болады..."

6 слайд
"Бас­прокурордың ­мәртебесі ­Конституцияда ­ бекітіледі" ■ "Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің және заңдылықты жоғары қадағалауды жүзеге асыратын Бас прокурордың мәртебесі Конституцияда бекітіледі, ■ кейін Адам құқықтары жөніндегі уәкіл және Прокуратура туралы тиісті конституциялық заңдар қабылданады».

7 слайд
Конституциялық сот ■ "Конституциялық соттың құрылуы. Бүгінде Конституциялық кеңес Президенттің, премьер-министрдің, парламент депутаттарының және соттардың өтініштерін ғана қарастырады. ■ Енді адам құқықтары жөніндегі уәкілге, бас прокурорға және ең бастысы азаматтарға Конституциялық сотқа жүгіну құқығын беру ұсынылады... ■ Конституциялық сот – мемлекеттің конституциялық негіздері мен адамның конституциялық құқықтарын қорғауға арналған әлемге әйгілі модель. Конституциялық сот актіні, оның ішінде сот шешімін шығаруға негіз болған заңды қайта қарауға құқылы болады",

8 слайд
Өлім жазасы ■ Ата заңға енгізілетін өзгерістерді халық қолдаса, елде өлім жазасы жойылады. "Қылмыстық кодексте өлім жазасын жазалау шарасы ретінде қолдануға мүмкіндік беретін 17 құрам бар болатын. Өздеріңіз білетіндей, Қазақстанда өлім жазасына 2003 жылдан бастап мораторий қолданылған.

9 слайд
Мәжіліс­алдында ­жылына ­2 ­рет ­республикалық ­ бюджеттің ­атқарылуы ­туралы ­есеп ­беретін ­ жоғары ­аудиторлық ­палата ­құру, ­әрі ­құқық ­қорғау ­ институттарын ­күшейту ­көзделіп ­отыр. ­

10 слайд
"Мәжілісте 98 депутат болады» мәжілістегі депутаттар саны қысқарады ■ "Парламенттің қалыптасу моделін және жалпы сайлау жүйесін өзгерту. ■ Қазір сенатты мәслихаттар сайлаған депутаттар (әр өңірден екіден) және Президент тағайындаған 15 депутат (34+15=49) құрайды. ■ Жоба Президент квотасын 15-тен 10 депутатқа дейін қысқартуды ұсынады, оның бесеуін Қазақстан халқы Ассамблеясы ұсынады (40+10=50), ал мәжіліс депутаттары (барлығы 107 депутат) қазір тек саяси партиялар арқылы және Ассамблеядан сайланады. ■ Ассамблеяның квотасын – 9 депутаттық мандатты алып тастау ұсынылады, яғни Мәжілісте 98 депутат болады. ■ Бұл 98 депутат аралас жүйе бойынша сайланады: депутаттардың бір бөлігі партиялық тізімдер арқылы, екінші бөлігі кандидатты халықтың тікелей сайлауы арқылы сайланады"

11 слайд
"Енді­ заңдарды ­ Мәжіліс ­ қабылдайды» Сондай-ақ заңдарды қабылдау жүйесі де өзгереді. ■ "Қазір заңдар заң жобаларын алдымен мәжілісте, кейін сенатта дәйекті қарау арқылы қабылданады. ■ Енді заңдарды қабылдау мәжіліске беру ұсынылады, ал сенат қабылданған заңдарды мақұлдау немесе мақұлдамау құқығына ие болады. ■ Бұл ретте Конституциялық заңдарды Мәжіліс пен Сенат бірлесіп қабылдайды. Мұндай модель заңдарды қабылдау тәртібін едәуір жеңілдетеді және депутаттарды сайлаудың жоғарыда аталған аралас моделін ескере отырып, заңдарды қабылдау кезінде көзқарастар бәсекелестігін арттырады"

12 слайд
Облыстардың,­республикалық ­маңызы ­бар ­ қалалардың ­және ­астана ­әкімдерін ­ тағайындау ­тәртібін ­өзгерту ­көзделіп ­отыр ■ "Қазір облыс әкімдерін Президент тағайындайды. Жергілікті деңгейде әкімдерді сайлау институты кезең-кезеңімен енгізіліп жатыр. ■ 2021 жылдан ауылдар мен кенттер әкімдерін сайлау өткізілді, 2025 жылдан бастап облыстық маңызы бар аудандар мен қалалар әкімдерін сайлау өткізіледі.

13 слайд
■ Облыс деңгейінде әкімдердің кандидатураларын мәслихаттармен келісу ұсынылады, ■ яғни аудандардың, аудандық және облыстық маңызы бар қалалардың барлығын қоса алғанда, барлық мәслихат ұсынылған кандидатуралардың ішінен әкімді таңдайды. ■ Олар келіспеуі мүмкін. Іс жүзінде бұл да Президентінің қазіргі өкілеттігін қысқарту болып саналады"

14 слайд
Егер 11 қаладағы (17 өңірдің үштен екісі 11 өңірді құрайды) халықтың көпшілігі "жақтап" дауыс берсе, онда түзетулер қабылданды деп есептеледі, ал­бұл ­көрсеткішке ­қол ­жеткізілмесе, ­онда ­түзетулер ­қабылданбайды.

15 слайд
Қазақстан мен Қырғызстан Президенттерінің шағын және кеңейтілген құрамдағы келіссөздерінен кейін өткен брифингі барысында Қасым-Жомарт Тоқаев алдағы референдум туралы айтып берді. « 5 маусымда Қазақстанда өте маңызды әрі тарихи іс-шара өткізілмек. Бұл – Конституциямызға өзгерістер енгізуге арналған жалпыхалықтық референдум. Қазақ халқы өз тарихындағы шешуші кезеңге келді деп айтсақ артық болмайды. Жаңа Қазақстан, яғни Екінші Республика – бұл шын мәніндегі демократиялық қоғам деген сөз. Президенттік жүйе сақталғанымен, Парламенттің рөлі және ықпалы едәуір күшейтіледі. Халқымыздың үні және пікірі анық естілетін болады. Мен Президент ретінде осы құқықтық реформадан ешқандай артықшылыққа я жеңілдікке ие болмаймын. Мақсатым – бүкіл қоғамда оң өзгерістер жасау, халқымызға жарқын болашақтың жолын ашып беру», - деді Мемлекет басшысы.   https://www.inform.kz/kz/maksatym-halkymyzga-zharkyn-bolashaktyn-zholyn-ashyp-beru-prezident_a3937416

16 слайд