Сабақтың тақырыбы: Қазақтың ұлттық бас киімі

1 слайд
Пәні: Көркем еңбек Сыныбы: 8 Мұғалім: Мейрамгалиева Д.К

1 слайд

2 слайд
Сабақтың мақсаты: ⁘ Қазақтың ұлттық бас киімдерінің тарихы туралы түсінік беру; ⁘ Ер және әйел бас киімдерінің түрлерімен таныстыру, көрсету; ⁘ Бас киім суретін салуда ұқыпты болу

2 слайд

3 слайд
Жаңа сабақ Қазақ халқы ешқашан бас киімсіз жүрмеген. Ер адам, әйел адам өзіне сай бас киім киген. Бас киімсіз жүрмеудің экологиялық, эстетикалық негізі бар. Баскиім қыста аязда, жазда күннің ыстығынан қорғайды. Денсаулыққа үлкен мән берген ата - аналарымыз баскиімге аң, мал терілерін пайдаланып, тыстық ретінде берік, тығыз, шыдамды матаны қолданған. Қазақ халқының ұлттық бас киім түрлері алуан түрлі болып келеді және олар қазақ жерінің климаттық ерекшеліктеріне, халқымыздың көшпелі өмір салтына және ислам дінінің келуіне байланысты пайда болған. Қазақ халқының бас киімі жалпы ерлерге және әйелдерге арналған бас киім деп жіктеледі. Сонымен қатар олар жыл мезгілдеріне, жас ерекшелігіне, әлеуметтік орнына қарай да жіктеледі. Қазақ халқы бас киімді қадір тұтып, соған байланысты әдет-ғұрыптар қалыптасқан. Мысалы: Бас киімді ешқашан жерге тастамаған және аяқ тигізбеген.

3 слайд

4 слайд
Әйелдердің бас киімдері : Сәукеле  — әйелдің бас  киімі, оны ұзатылған қыздар және оның жанына еріп жүретін құрбылар киген. Негізгі бөліктері —тәж, төбе, құлақбау  және артқы бойы. Сәукеленің төбесіндегі айдарын тәж деп атайды. Асыл тас , алтын, күміс, меруерт, маржанмен өрнектеп, алтын жіппен әшекейлейді. Сәукеленің төбесінің биіктігі екі сүйем, кейде одан да биік болады.

4 слайд

5 слайд
Кимешек - қастерлі, ел арасынан үзілмей келе жатқан әйел адамның бас киімі. Кимешектің иекті айнала маңдайды жауып тұратын екі жағын “шықшыт” дейді. Кимешекті жас ерекшелігіне сәйкес әшекейлейді. Егде әйелдердің кимешегінің әшекейі аздау, ою-кестесі жеңіл болады, сары, ақ жіппен сырылады. Жас әйелдердікі қызыл, жасылмен әшекейленеді. Кимешектің алдын “жақ” деп атайды. Оны қол кестесімен кестелейді. Кимешек- шылауышты жас келіншектер, орта жастағы әйелдер тартып киеді.

5 слайд

6 слайд
Қасаба  – тұрпаты дөңгелек, желкесіне қарай ойыңқылау келген, дөңгелек тақияға ұқсас ет i п п i ш i лед i де, артқы жағына немесе желкес i не қарай б i рте- б i рте ойыңқы түскен құламасы болады, ұшы әйелд i ң арқасына қарай төг i л i п жатады. Айдыны зерл i ж i птермен кестелен i п, қиылысқан жер i н алтын жолақпен жауып, зерл i әшекеймен безенд i ред i. Құламасына шашақтар тағылады.

6 слайд

7 слайд
Орамал - әртүрлі матадан, әр алуан үлгіде жасалған басқа тартар. Орамал ерте кезде кестелеп жасалған қол орамалды қыздар жігіттерге сыйлайтын болған. «Орамал тонға жарамаса да, жолға жарайды» дейтін халық мәтелі осыдан шыққан. Орамалдың басқа тартатын шаршы және қиықша түрлері де бар.

7 слайд

8 слайд
Ерлердің бас киімдері : Тақия -   кішігірім сәтен,  шұға барқыт сияқты маталардан  әр түрлі тәсілмен тігілген бас киім. Оны қалыңдау, жұмсақ  маталардан астар тігіп, астарына  жүн немесе мақта салып жасайт ын түрлері де болған.  Ерлерге   арналған тақияның кестесі де  болады. Тақияның 4 сай немесе  дөңгелек төбелі етіп тігеді.    Тақияны, еркектер үлкен  баскиімнің астына міндетті   түрде бас киім ретінде    ұстанған.

8 слайд

9 слайд
Қалпақ- киізден немесе   қалың матадан  тігілген, биік   төбелі ерлер бас киімі.Оны күз  бен көктемде, салқын таулы   өңірлерде жаз айларында   тәңертенгі және кешкі   мезгілдерде киеді. Төбесі  шошақ биіктеу, етегі кең келген  бұл бас киім күннің сәулесін,су   өткізбейді,желге қақтырмайды, жауын шашында пана,сәнді   де сәулетті киім.Ол негізі екі   бөліктен құралады.  Олар   қалпақтың төбесі  және етегі   кейде (қайырмасы) деп аталады .

9 слайд

10 слайд
Тымақ - биік төбелі,маңдайы, екі құлағы бар, желке, жотаны  жауып тұратын артқы етектен  тұратын, аңның, малдың терісінен  тігілген қысқы бас киім.  Суықтан,  бораннан, қорғайды. Сыртын берік  және қымбат маталармен тыстайды.  Оның іші тері, сырты шағи, пүліш,  барқыт, дүрия, т.б матамен тыстала ды.Екі құлақтың сырт жағынан  бастыра матадан жалпақ екі бау   тағылады.  Етегі төбеге қайырып   қою үшін тымақтың артқы жағына  тобылғыдан немесе арша сияқты  берік ағаштан тиек жасап қадайды.  Оны құрысқақ дейді.

10 слайд

11 слайд
Малақай - малақай да  теріден арасына жүн, мақта салып,  сырып тігілген ерлер және соңғы кездері әйелдер де киіп жүрген бас киім.  Малақай мандайша, екі құлақшын жақтауы мен төбесі және артқы бөліктен тұрады.

11 слайд

12 слайд
Практикалық бөлім

12 слайд

13 слайд
Сұрақтарға жауап беріңіз 1.Қазақтың ұлттық ерлер және әйелдер киетін бас киімдерін атаңыз? 2.Сәукелені кімдер киеді? 3. Тұрпаты дөңгелек, желкесіне қарай ойыңқылау келген, дөңгелек тақияға ұқсас ет i п п i ш i лген әйелдер киетін бас киімді атаңыз?

13 слайд

14 слайд
Үйге тапсырма: https://www.youtube.com/watch? v=v6otncjWjKI 1. Сәукелені фетра матасынан қолдан жасау https://www.youtube.com/watch? v=ebPnOvzXe2Q2.Сәукеленің жасалу әдісі

14 слайд