Саясаттану ғылымы.Саясаттың мәні

1 слайд
Саясаттану ғылымы.Саясаттың мәні. Саяси мәдениет

2 слайд
 Саясаттану сөзі ("политология") гректін, «политика" және "логос" деген сөздерінен шыққан, саясат туралы ғылым деген мағынаны білдіреді.  Басқа қоғамдық ғылымдардың ішінде саясаттанудың орны ерекше. Себебі, адамзат тарихында саясат негізгі рөл аткарды. Оның дұрыс- бұрыстығы, сайып келгенде, адамдардын, халықтардың тағдырымен тығыз байланысты. Мысалы, мемлекет агрессиялық, яғни басқыншылық соғыс саясатын жүргізсе, оның салдары бірнеше жылдарға созылатын қайғы-қасіретке соқтыратыны даусыз. Керісінше, мемлекет ғылыми дәлелденген тиімді бейбіт саясат жүргізсе, еліне қолайлы, халқына жайлы болары да белгілі.

3 слайд
 Адамзат саясаттың сиқырлы сырын, құбылмалы кұбылысын өте ерте заманнан түсініп-білгісі келді. Ежелгі Шығыс, антикалық дәуірдін ойшылдары мемлекеттің, саяси биліктің мән-мағынасы неде және кімге қызмет етеді, қоғамдық құрылыстық қандай түрлері бар және олардың ең жақсысы, халыққа ең қолайлысы қайсысы деген сияқты сауалдарға жауап іздеген. Бірақ ол кездегі пайымдаулар негізінен діни-мифологиялық сарында болатын. Себебі, ертедегі адамдар жер бетіндегі өмірге құдайдың құдіретінен туған жалпы әлемдік космостық тәртіптің ажырамас бөлігі ретінде қарадық. Мысалы, Мысырда (Египетте), Вавилонда (қазіргі Ирак), Үндістанда, сол кездегі мифтарға сүйенсек, басқарушының билік көзі құдайда және ол жер бетіндегі істерді реттеп, тындырып отырады. Көне Кытай мифы бойынша билік құдайдың құдіретімен жүргізіледі де, ал іске асырушы онымем байланысты император болып есептелген. Ежелгі гректерде ен алғашқы билікті жүргізуші құдайлардың өздері болыпты-мыс.  Кейінірек адамзаттың іс-тәжірибесінің, ақыл-ойының, мәдениетінің дамуына байланысты саясаттың ұғымдары, түсініктері, тұжырымдамалары пайда бола бастады. Қоғамдық - әлеуметтік және саяси құрылымы мен қатынастарының одан әрі күрделіленуі, материалдық өндірістің, халық санының өсуі оның өміріне мемлекеттің тікелей араласуына әкеліп соқтырды. Мұндай жағдайда ұлы ойшылдар саясатты ғылыми тұрғыдан түрініп, оны орынды пайдаланудың, мемлекетті тиімді басқарудың жолдарын іздестіре бастады. Бұдан келіп саяси теориялар туды.

4 слайд
 Біздің з.б. бірінші мыңжылдықтың ортасында саясаты діни-мифологиялық танудың орнына философиялық-этикалық түсіну түрі келеді. Мұнда аса зор еңбек еткендер — Конфуций, Платон, Аристотель сияқты ғұлама ғалымдар. Бұл ойшылдар саясатты теориялық тұрғыдан зерттеп, оны этикамен тығыз байланыста қарады. Олар саясатты адамдардың мақсат- мүддесіне сай келуге, адамгершілікке негізделуге тиіс деп ұқты.  Әдетте, саясаттанудың негізін қалаушы деп данышпан ғалым Аристотельді атайды. Өйткені ол өз заманында лицей ашып, сонда саяси ғылымды жеке пән ретінде оқытып, өзі жүргізді. «Саясат»  деген еңбек жазып, онда ежелгі грек мемлекеттерінің (онда әрбір қала мемлекет болып есептелетін) саяси жүйесін зерттеді. Дегенмен, ұлы ғалым саясаттанудың пәнін қазіргі біздің - түсінігіміздей басын ашып бере алмады. Ол саясаттың негізі адамның өзімшіл, хайуандық табиғатында жатыр деп ұқты. Жеке адам көзсіз құмарлыққа берілгіш келеді. Сондықтан оның соқыр сезімін тежеп, жалпыға ортақ игілікке, әділеттілікке жетуді жеңілдету, адамның адамгершілік қасиетін арттыру үшін саясат жүргізу керек деп түсінді. Сонымең қатар ол саясаттану мәселелерін, фәлсафа (философия) мәселелерімен бірге қарады.

5 слайд
 «Саясаттану» ХІХ ғасырдың ІІ жартысында өз алдына жеке пән ретінде қалыптасты. Оған бұл кезде эмперикалық әдістердің кеңінен пайдалана бастауы өз ықпалын тигізді. 1857 ж. АҚШ- тың Колумбия колледжінде профессор Френцис Лидер «Тарих және саяси ғылым» деген кафедра ашып, соның негізінде онда 1880ж саяси ғылымның жоғары мектебі құрылды.  АҚШ-тағы сияқты 1872ж Францияда мемлекеттік аппаратқа арнайы қызметкерлер жұмыс жасай бастады. қызметкерлер жұмыс жасай бастады.1889ж Американың саяси және әлеуметтік ғылымдар академиясы, 1903жылы Америкалық саяси ғылымдар ассосациясы өқрылды.  ХХғасырдың басында саясаттану бөлек академиялық пән ретіеде бөлініп шықты. Бұл ғылымның халықаралық мәртебе алып,толыққанды қалыптасуына ЮНЕСКО-ның басшыларымен 1949жылы құрылған саяси ғылымның халықаралық ассосациясы зор роль атқарды. Сан ғасыр бойы Ресей империясы, одан кейін тоталитарлық жүйе саясат пен билік сырын бүгіп келді.

6 слайд
 Қазірдің өзіндеде халқымыздың саясат пен саяси жетекшілердің әс- әрекеті жөнінде хабарлары аз. Көпшілігіміз саяси қайраткерлердің сөздерінің, ұрандарының,бағдарламаларының сырында не жатқанын байқамаймыз. Оларды білмей демократиялық жолмен алға басу қиын. Ондай жағдайда бұл туралы ғылымды тек саясаттану ғана бере алады.Саясаттану бағалау қызметін атқарады. Ол саяси құрылысқа әс- әрекетке және оқиғаларға саяси баға береді.  Ғылым, білім, мәдениет, саясат, әрі қарай дамуы Ертедегі Греция мен Рим дәуірінен келеді. Гректерде артына із қалдырған ойшылдар көп.Солардың ішінде Платон мен Аристотельдің есімдерін айтып кету жөн болар.

7 слайд
 Платон (б.д.д.427-347ж.ж) Сократтың шәкірті болды. Ол Афины қаласында мектеп ашып оны «академия» деп атады. Мұнда 100О жылдан астам уақыт білім берді.  Платон 200-ге жуық оның ішінде негізгілері «Мемлекет», «Саясатшы», «Заңдар» т.б. еңбектерін жаріққа шығарды. «Мемлекет» деген еңбегінде мемлекеттік құрылымның 5 түрін суреттейді. Олар: аристократия, тимократия, олигархия, демократия, тирония.  Оның ойынша ең жақсы мемлекет аристократиялық мемлекет.  «Заңдар» деген еңбегінде мемлекеттік құрылымды басқарушы және заң деп екіге бөледі. Басқарушы заңға бағынады.  Аристотель (б.д.д 384-322жж.) саяси ғылымның негізін салды. Афиныда философиялық мектеп ашылды. Саяси тақырыпқа арналған «Саясат», «Афинылық полития», «Этика» деген шығармалары белгілі. Аристотель саясатты ғылым ретінде этикамен, әділеттілік, әдептілікпен байланыстырып, оны саясаттанудың бастамасы, кіріспесі ретінде санайды

8 слайд
Саясаттың пайда болуымен мәні жөнінде ғылымдар арасында әр түрлі пікірлер бар.  Алғашқы қоғамдық қауымда саясат болған жоқ.Саясат жеке меншік топтардың, мемлекеттердің пайда болуына байланысты дүниеге келді.  Саясаттың өзіндік құрамдас бөліктері бар.Оған жататындар саяси қатынастар, саяси сана, саяси ұйым.Сонымен саясат халықтың, топтардың өз мүдделерін, мұқтаждықтарын ұғынып, түсіну нәтижесінде пайда болды. Сондықтан саясат деп өздерінің қоғамдық мәні бар мүдделері мен қажеттіліктерін жүзеге асыратын әлеуметтік топтар, ұлттар, мемлекеттер арасындағы әс-әрекеттерді айтады. Саясаттың екі түрі бар: ішкі және сыртқы саясат.

9 слайд
 Ішкі саясат -мемлекеттің, қоғамның, ұйымның, саяси басшының қоғам ішіндегі әрекетінің негізгі бағыттарын білдіреді.  Сыртқы саясатқа  мемлекеттің жалпы саяси жүйелерінің халықаралық дәрежеде, ең алдымен өз мүддесін қорғау үшін жүргізген жұмысы, басқа ел, ұлттармен қарым-қатынасы жатады.Саясатқа (экономикалық, әлеуметтік, ғылыми, ауылшаруашылық, мәдени, әскери т.б). жатады. Ішкі және сыртқы саясат бір-бірімен тығыз байланысты. Бір—біріне елеулі әсер етіп отырады. Саясатты жасаушы - саясатшылар. Саясаттанушы деп саяси өмірге белсене араласып, саяси мәселелермен кәсіби айналысушыларды айтады. Саясаттану басқа қоғамдық ғылымдармен тығыз байланысты дамиды. Себебі олардың бәріне зерттеу объектілері ортақ қоғамдық өмір. Олар бірталай ортақ ұғымдардыда пайдаланады. Бірақта әрбір қоғамтану ғылымының өз пәні бар. Саясаттану ең алдымен философиямен тығыз байланысты. Сондай-ақ экономикаға жақын. Ленин саясатты экономиканың жинақталған көрінісі деп атайды. Саясат құқықпен де тығыз байланысты.

10 слайд
Саясат адамзатпен күрделі және жан-жақты тығыз байланысты. Жинақтап оны 3 түрге бөлуге болады  Саясатты адамгершілікке толық бағындыру  Саясат пен адамгершіліктің арасын толық ажырату  Адамгершілікті саясаттандыру

11 слайд
Саясат идеялогиямен де ол байланысты. Идеялогия саяси жұмыстың теориялық негізі болып табылады. Саясаттың пайда болуы мен мәні жөнінде ғылымдар арасында әр түрлі көзқарастар бар  Геологиялық бағыт-саясаттың пайда болуы құдайдың құдіретімен түсіндіріледі. (А.Августин, Ф. Аквинский)  Географиялық бағыт-географиялық себептерді, қоршаған ортаны алға тартады. (Ж. Боден, Ш. Монтеське)  Биологиялық бағыт- саясаттың көзі мен тетігін биологиялық алғышарттармен түсіндіріледі. (Н. Маккиавелла, Т. Гоббс)  Психологиялық бағыт-саясат құбылыстары адамның психикалық қасиеттеріне телиді.  Конфликтік теория-қоғамның тұтастығын сақтау үшін шиеленістерді реттейді.(Ж. Френд)

12 слайд
 Халықтың тиісті саяси мәдениетсіз демократиялық мемлекет орнауы және тиімді жұмыс істеуі мүмкін емес. Әрине, қандай қоғамда болмасын барлық адам түгелімен саяси шешім қабылдауға қатыса алмайды. Десе де мемлекеттік саясатта жұртшылықтың әр түрлі топтарының мақсат-мүдделерінің ескерілуі басқарушы топтың құдіреттілігі мен жауапкершілігі көбіне азаматтардың саналылығы мен белсенділігіне байланысты.  Адамдардың саясатқа қатысып, салиқалы шешім қабылдауы өз-өзінен тумайды.  Саясаттану пәнінің мақсаты-студенттерге саяси шиеленістердің, құбылыстардың, қазіргі қоғам дамуындағы саяси мәселелердің мәнін түсінуге көмектесу.  Соның барысында олардың саяси санасын қалыптастыру, адамзат дамуының баламасы даму жолдары бар екендігін түсіндіру, демократиялық саяси мәдениеттің құндылықтары ережелерді бойларына сіңіру.  Саясаттану-саясаттың адам мен қоғам арасындағы қатынас туралы ғылым. Саяаттанудың зерттеу объектісі қоғам өмірінің барлық салалары жатады. Ол саясат туралы жалпы, құрама жинақталған білім береді.

13 слайд
Билік жөнінде ғылымдар арасында әр түрлі анықтамалар мен тұжырымдар бар. Солардың негізгілері:  Теориялық анықтама -билікті белгілі бір мақсатқа белгіленген нәтижеге, қорға жету мүмкіндігі днп түсіндірді.  Бихиористік анықтама -билік деп басқа адамның, жүріс тұрысын, өз- өзінің ұстауының мүмкіндігінің негізделген іс-әрекетінің негізгі түрі.  Инструметалистік анықтама -билікті белгілі бір құралдарды, амалдарды пайдалану, қолдану мүмкіндігі деп біледі.  Структуралистік анықтама -билікті басқарушы мен бағынушы арасындағы қатынасының ерекше түрі деп ұғады.  Конфликтік анықтама -билікті дау-жанжал жағдайда игілікті бөлуді реттейтін мүліктік шиеленісті шешудің құралы деп түсіндіріледі.

14 слайд
 Сонымен, біз билік туралы ғылымдар арасында ортақ пікір, ортақ анықтама жоқ екенін байқадық. Билік деп біреудің екіншідерге әмір жүргізіп, олардың іс- әрекеті, қызметіне ықпал етуін айтады. «Билік» сөзі әр мағынада қолданады. Оны ықпал ету баағытына, объектісіне байланысты былай бөлуге болады: 1. Ата-аналар билігі. 2. Мемлекеттік билік. 3. Экономикалық билік. 4. Саяси билік. 5. Әлеуметтік билік. 6. Құқықтық билік. 7. Әскери билік. 8. Рухани билік, т.с.с.

15 слайд
Билік  саяси  және  мемлекеттік  болып екіге бөлінді.  Саяси билік таптың, топтың және жеке адамның саясатта тұжырымдалған өз еркін жүргіззумүмкіндігін білдіреді.  Ал, мемлекеттік билік барлық адамдарға міндетті заңдарды шығаруға, жеке құқығы бар заңдар мен ұйымдарды сақтау үшін ерекше күштеу аппаратына сүйенетін саяси биліктің түрі жатады. Саяси билік бар жерде теңсіздік бар. 

16 слайд
Саяси биліктің өзіндік қызметі болады. Олар:  Қоғамның саяси жүйесін қалыптастыру  Оның саяси жүйесін қалыптастыру  Әр түрлі деңгейдегі қоғам мен мемлекеттік істерді басқару  Үкімет органдары, саяси емес процестерге басшылық жасау  Саяси және басқа қатынастарды бақылау  Белгілі бір қоғамға сәйкес басқарудың түрін, саяси тәртіпті және мемлекеттік құрылысты құру  Қоғамдық тәртіп пен тұрақтылықты қолдау  Қоғамдық келісімге жіне мәмілеге келу, т.с.с.

17 слайд
 Ал, демократиялық саяси жүйе ойдағыдай өз ісін атқару мақсатында мемлекеттік билік заң шығарушы, атқарушы, сот билігі деп үш тармаққа бқледі. Оның негізін салушы ағылшын ойшылы Дж. Лок пен француз ғалымы Ш. Л. Монтескье болды.  Заң шығарушы билік (парламент)-заң шығарумен оны бекіту,өзгерту немесе жоюмен айналысады. Ол заң қабылдайды.  Атқарушы билік- ке үкімет пен әкімшілік жатады.Оларды заң шығарушы өкілдік органдар қалыптастырады. Атқарушы билік заң шығарушы биліктің бақылауында болып, олардың алдында есеп береді. Сырттай қарағанда ол заң шығарушы билікке тәуелді үкімет заң қабылдайды. Ал әкімшілік ол шешімдерді жүзеге асырады.  Сот билігі  адамның құқығын қорғайды, заң бұзушылықтан сақтайды. Парламент немесе президент қабылдаған заңдардың, конститутциялық жарғыларының сәйкестігін анықтайды. Оны халық және қкілетті мекемелер қалыптастырады. Ол заң шығарушы немесе атқарушы билікке тәуелсіз.  Мемлекеттік билік саяси биліктің ең жоғарғы,ең дамыған,ең толық түрі,оның өзегі болып табылады.

18 слайд

19 слайд
...