#1 слайд
Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі Түркістан облысы, Сарыағаш ауданы № 70 С.Байғозиев атындағы жалпы орта білім беретін мектеп   Ғылыми жұмыстың тақырыбы:   Симметрияның өмірдегі және математикадағы орны Секциясы: Математика Дайындаған: Маделхан Еркін 6 «А» сынып оқушысы Ғылыми жетекші: Сарсенбаева Айнур

1 слайд

#2 слайд
Табиғат математикалық, геометриялық дәлдікпен жасалған. Оны орнынан сәл қозғасаң, дүниенің тас – талқаны шығады . Әл - Фараби

2 слайд

#3 слайд
Симметрияның өмірдегі және математикадағы орны

3 слайд

#4 слайд
Симметрия туралы жалпы түсінік Табиғаттағы симметрия Көркем өнердегі симметрия Архитектурада кездесетін симметрия Симметриялы әріптер мен сөздер Ассиметрия

4 слайд

#5 слайд
     Зерттеу мақсаты О қ у ш ы л ар д ы ң ө з б етім ен зер ттей б іл у қ аб іл етін қ ал ы п тасты р у А й н ал ад ағы си м м етр и я н ы ң п ай д а б о л у ы н зер ттеу Б ай қ ағы ш ты қ , ел естету, о й л ау қ аб іл еттер ін д ам ы ту

5 слайд

#6 слайд
Кіріспе   Математика – ғылымдар патшасы деп бекер айтылмаған болар. Қай саланы алып қарасақта математиканың кішкентай бір бөлігі кездесетіні анық. Бүгінгі таныстыратын ғылыми жобамда математиканың бір бөлігі ғана, бірақ қаншалықты маңызы зор екен, қоршаған ортада, тірі және өлі табиғаттағы, сөздер мен сәулет өнеріндегі симметрияны қарастырып, математиканың қолдану аясы қаншалықты кең екенін айтып өтемін. Бұл менің пәнге деген қызығушылығымды арта түсіп, болашақта оны игеру мүмкіндігін бағалауға көмектесетініне сенемін. Болашақта бұл алған білімімді суретші, сәулетші, қоғамдық қызмет саласындағы мамандықтарда пайдалану мүмкіндіген көрсетеді.

6 слайд

#7 слайд
Бұл кезеңде менің шығармашылық тақырыбым – оқыта отырып, оқушыны шығармашылық бағытта дарындылыққа бейімдеу болып табылады. Сол себепті, мен, Қазақстандық және шет елдік ғалымдардың еңбектерімен, шығармашылықтарымен танысып көрдім.соның ішінде Ж.Б. Қоянбаевтың “Педагогика”, Н.В. Репкинаның “Что такое развивающее обучение” еңбектерін оқып таныстым.І кезең: Теориялық - ізденіс кезеңі (2012 – 2017 жж)Симметрия туралы жалпы түсінік «Симметрия» грек сөзінен алынған «гармония» — бірдей өлшемді, белгілі бір реттілікпен орналасқан деген ұғымды білдіреді. Симметрия біздің қоршаған ортада көз сүріндіреді. Симметрияның әсерінің негізінде адам тәртіпті, сұлулықты және нақтылықты орнатуға тырысады деп тұжырымдауға болады. Математикадағы симметрияның қазақ халқының қолөнеріндегі, сәулет өнеріндегі орны мен қажеттілігін көрсете отырып, оның үйлесімділігі мен көркемдігін таныту мақсатында симметрия тарихына ой жүгіртіп, фигуралардың симметриялығы, көркем шығармаларда симметрияны қолдану, сәулет өнеріндегі симметрия және әріптер мен сөздердегі айналық симметрияны зерттеуге тырыстым. Симметрияның қолданысы барлық саланы қамтиды десек артық айтпаған болар едік. Математиканың, физиканың, тіпті табиғаттың заңдары да симметрия принциптеріне бағынады.

7 слайд

#8 слайд
Геометрияға симметрия туралы ғылыми элементті енгізген француз математигі А. М. Лежандр ХХ ғасырдың ірі математиктерінің бірі Герман Вейльдің 1951 жылы басылып шыққан «Симметрия» деген кітабында «Күнделікті тілімізде симметрия деген сөз екі мағынада қолданылады. Бір мағынасында симметриялы деген сөз тұтас бір дененің әр бөлігінің бірімен бірінің өзара дұрыс пропорциялық ара қатынасын, теңдестірілуін білдірсе, симметрия тұтас дененің жеке бөліктері үйлесімділігінің екінші түрін көрсетеді». Симметрияның төрт түрін атап кетуге болады: айнадағы немесе айналық симметрия, бұру немесе бұрылмалы симметрия, аударылған симметрия, орнаменттік (оюлы) симметрия. Италияның ұлы суретшісі әрі математигі Леонардо да Винчи өзінің сурет өнеріне орнаменттік симметрияны пайдаланды.

8 слайд

#9 слайд
Симметрияның ең қарапайым түрі — түзуге қатысты симметрия. Егер түзу бойымен бүктегенде жазықтықтағы фигуралар бір – бірімен беттесетін болса, ондай фигуралар түзуге қатысты симметриялы фигуралар деп аталады. Осьтік және центрлік симметрия - сәйкес нүктелердің ара қашықтығын өзгертпейді.

9 слайд

#10 слайд
Түзуге қатысты симметрия Центрлік симметрия

10 слайд

#11 слайд

11 слайд

#12 слайд

12 слайд

#13 слайд

13 слайд

#14 слайд
Көбелекті, еменнің жапырағын, автомобилдер мен ұшақтың құрылысы, атом малекулаларының және кристалдарының құрылыстарын алайық. Оларды ойша ортасынан сызып бүктесек, екі жартысы бір – бірімен дәл беттеседі. Ал егер бір сызыққа айна қойсақ, суреттің жартысы мен айнадағы кескін толық фигураны береді. Сондықтан мұндай симметрия, айналы симметрия деп аталады. Айна қойылған түзу симметрия осі деп аталар еді. Күн сайын әрқайсысымыз айнадан өзіміздің кесінімізді көреміз. Мұның үйреншікті болып кеткені соншалық, біз таң қалмаймыз, сұрақтар қоймаймыз, жағалық ашпаймыз. Ағаштың тұлғасы оның тік симметрия өсі болып саналады. Симметрияны жапырақтардан, гүлдерден, бұтақтардан, өнімдерден ашық көруге болады. Табиғаттағы симметрия

14 слайд

#15 слайд

15 слайд

#16 слайд

16 слайд

#17 слайд
Көркем өнердегі симметрия Қазақтың ұлтық ою-өрнектері өзінің әсемдігімен көз тартады. Ою-өрнектедің түрлері өте көп. Олардың әрқайсысы әртүрлі симметриялы. Сонымен қатар қазақ қыздарының әшекей бұйымдары да басқаларға қарағанда симметрия жағынан айқын көрінеді. Оған мысал ретінде шашқа тағатын шолпы, білезік, белдік пен белбау сондай-ақ киіз үйдің жабдықтары, сандықтың бетіндегі оюлардың барлығы симметриялы .

17 слайд

#18 слайд
Өнердегі симметрия шынайы құбылыспен байланысты, айналамызға қарасақ, симметриялы пішіндер сан-алуан, мысалы, адам денесі, көбелектер, құмыра және т.б. суреттерін салғанда, заттардың конструкциялық қойылымын зерттегенде симметрия қолданылады. Онда заттың тура ортасын тауып, екі жағын соған қатысты бірдей бейнелейді. Ол құмыра, шыны ыдыстар және т.б. пішіндерді жазғанда кездеседі. Онда симметрияның туындыны жазу барысында суретшілердің қалай пайдаланғаны жайында айтады. Жалпы алғанда, симметрияны қолданбайтын суретші жоқ. Симметрия - композицияның негізгі тәсілдерінің бірі.

18 слайд

#19 слайд
Көркем өнердегі симметрия

19 слайд

#20 слайд
Көркем өнердегі симметрия

20 слайд

#21 слайд
Архитектурада кездесетін симметрия Сәулет өнері – құрылысты жобалау, салу, оған көркемдік бейне беру өнері. Архитектура туындылары адамның күнделікті тіршілік ортасын қалыптастырады. Олар: әр түрлі қажеттіліктерді атқаруға арналған және адамның эстетикалық талғамына жауап бере алатындай болып салынған тұрғын үйлер, қоғамдық ғимараттар, өнеркәсіп кешендері. Сәулет өнері – техниканың, ғылымның және өнердің тоғысқан жері .

21 слайд

#22 слайд
Адамзат баласы көне заманнан бастап құрылыспен айналысқан. Адамдар неолит кезінде үйді ағаштан, қамыстан, талдан және балшықтан жасаған. Су айдынында, қағылған қазықтың үстіне тұрғызылған үйлерде болған. Сәулет өнерінің осы күнге дейін дамып, көркейіп келе жатқанын көптеген қалалардан, ауылдар мен тіпті туған өлкемізден де байқасақ болады. Мысалы, Қожа Ахмет Яссауи кесенесі, Айша бибі кесенесі, Арыстан бабамыздың кесенелеріне көз жүгіртсек барлығы симметрия заңдарына сәйкес салынған.

22 слайд

#23 слайд

23 слайд

#24 слайд

24 слайд

#25 слайд
  Ассиметрия Ассиметрия – симметриясы жоқ нәрселер. Табиғатта барлық нәрселер симметриялы болып келмейді.   Көбіне бұл ұғым визуалды нысандарға және өнерге қатысты пайдалынаылады.

25 слайд

#26 слайд

26 слайд

#27 слайд
Қорытынды Бұл жұмыстың мақсаты симметрия қағидаларын табиғатта, тұрмыста, техника мен өнерде, соның ішінде қазақтың өшпес мұрасы – қолөнері мен сәулет өнерінде қандай көрініс беретінін анықтау болатын. Қорыта айтқанда, симметрияны біз күнделікті өмірде, табиғатта, тұрмыста, қазақтың ою – өрнектерінде, архитектурада, ғылымның барлық салаларында айқын көруге болатындығын көрдік. Бүгінгі танда халық қолөнеріне мән берілуде. Отаншыл рухтағы білімді қазақ жастары Егемен еліміздің іргетасын нығайту үшін білімге терең бойлап, ұмыт болып бара жатқан халық қолөнерін жандандыру мақсатында шығармашылықпен айналысса деген тілек.

27 слайд

#28 слайд
«Керемет болу — симметриялы және тең өлшемді болу» философ Платон

28 слайд

#29 слайд

29 слайд