Материалдар / Шығармашылық жоба "Қазақ қамшысының емдік қасиеті"
2023-2024 оқу жылына арналған

қысқа мерзімді сабақ жоспарларын

жүктеп алғыңыз келеді ма?
ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандартымен 2022-2023 оқу жылына арналған 472-бұйрыққа сай жасалған

Шығармашылық жоба "Қазақ қамшысының емдік қасиеті"

Материал туралы қысқаша түсінік
Қазақтың ұлттық құндылығы –қамшы жасау өнерін қайта жаңғырту үшін оның қолданатын орнын, емдік қасиетін анықтау.
Авторы:
Автор материалды ақылы түрде жариялады.
Сатылымнан түскен қаражат авторға автоматты түрде аударылады. Толығырақ
14 Сәуір 2020
354
1 рет жүктелген
Бүгін алсаңыз 25% жеңілдік
беріледі
770 тг 578 тг
Тегін турнир Мұғалімдер мен Тәрбиешілерге
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!
Бұл бетте материалдың қысқаша нұсқасы ұсынылған. Материалдың толық нұсқасын жүктеп алып, көруге болады
img_page_1
Материал жариялап тегін сертификат алыңыз!
Бұл сертификат «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық жұмысын жарияланғанын растайды. Журнал Қазақстан Республикасы Ақпарат және Қоғамдық даму министрлігінің №KZ09VPY00029937 куәлігін алған. Сондықтан аттестацияға жарамды
Ресми байқаулар тізімі
Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!
Қазақ қамшысының емдік қасиеті Аннотация Жобаның негізгі мақсаты: 1.Қазақтың ұлттық құндылығы –қамшы жасау өнері

1 слайд
Қазақ қамшысының емдік қасиеті Аннотация Жобаның негізгі мақсаты: 1.Қазақтың ұлттық құндылығы –қамшы жасау өнерін қайта жаңғырту үшін оның қолданатын орнын, емдік қасиетін анықтау. 2.Зерттеу нысаны: қамшы 3. Зерттеу кезеңдері: 1.Қамшы туралы әдебиеттерден,шеберлерден т.б. адамдардан мағлұмат жинау (тарихы, түрлері, бөліктері) 2.Қамшының қасиетін анықтау мақсатында халық емшісімен кездесу, мұражайға бару 3. Тобылғы өскен жерді көруге Шайырға,тау шатқалдарына бару 4. Таспа өру мақсатында шеберлердің әдіс–тәсілдерін үйрену 4.Эксперимент әдісі: Қамшыны 4 өрім, 6 өрім етіп өру.

Жаңалығы: 1. Қамшының киелі болатыны Адам атаның жаратылысына байланыстылығы.

2 слайд
Жаңалығы: 1. Қамшының киелі болатыны Адам атаның жаратылысына байланыстылығы. 2.«Қары ағаш» (тобылғы ағашы) тау шатқалдарында өсетін болған. Шайырда «Қаңғыр қазы» әулиенің мазарының қасында өскен қасиетті ағаш. Сары ала сапты қайыс қамшымен шайтанды қуады деп емге пайдаланған. Қамшының ұшар басында, алақанында пәле- жаладан, ауру- сырқаудан қағатын құдірет ұялайды . 3.Бұрынғы кезеңдерде күйме арба, қамал арба, жай арбаға жегілген аттарға, малға да ұзын қамшыны пайдаланған. Қазір ондай қамшыны цирктерде аңдарды үйреткенде қолданады. 4.Шапқыншылық кезеңде қару қамшы болған. Жау қолындағы қаруды алу үшін осы қамшымен қолына ұра орап, жау қаруын тартып алған. Қамшының ұшына жұмыртқадай темір бекі тікен қойған.Басында темірі бар қамшының темірі шығыршық арқылы алынбалы-салынбалы болған. Жұмыс нәтижелері: 1. Бұрынғы тұрмыста,жаугершілік замандағы қолданған қамшы түрін білді 2. Емдік қамшыны пайдаланған адамның бойы, рухы таза болуы керектігін білді. 3. Қамшының қасиеті неде екендігін анықтады. . 4. қамшы өру жолдарын үйренді,олардың неше өрім,қандай материал қолданатынын білді.

• І бөлім.1.1. Қазақ халқының қолөнер туындысының бірі қамшының шығу тарихын тану. • Қамшы – халқымыздың қастерлі

3 слайд
•   І бөлім.1.1. Қазақ халқының қолөнер туындысының бірі қамшының шығу тарихын тану. • Қамшы – халқымыздың қастерлі де киелі дүниесінің бірі. • "Қамшы" сөзіндегі "қам" түбірі шикі, шылғи, шала, қам-қарекет, қимыл, айла, тәсіл, амал, қам-уайым, қайғы, қамығу, қамдану, әзірлену, даярлану. • Қамшы –атқа мінген адам ұстайтын,бірнеше таспа қайыстармен көмкеріліп өрілген,сабы тобылғыдан, ырғайдан, аңдардың тұяғы, мүйіздерінен жасалған атты айдап жүргізетін құрал. • Қамшы- құрал болумен қатар қару, ер жігіттің жаудан құтқарып алар сенімді серігі. • Қамшымызды халық тіл өнерінде де «ойната» білген. • қазақта қамшымен байланысты көптеген дәстүр бар. • Қазақта қамшыны ұ стаудың да әдебі ,мәнісі бар. •   Шеберлер қамшының сабына ерекше көңіл бөліп, оны жез бауырлап, мойнақтап, темір не жезбен, былғарымен, қайыспен орап тастайды. Қамшы өрімі алақанынан саптық мойынға бүркеншік арқылы жез, мыс шегелермен тойтарып бекітіледі немесе таспа арқылы мойнаққа бүркемелеу арқылы жалғайды.

Қамшы сабы 4-7 тұтам тобылғы еліктің сирағы нан киіктің мүйізіненҚамшы Қамшы өрімі Алты таспа Төрт таспа Сегіз тасп

4 слайд
Қамшы сабы 4-7 тұтам тобылғы еліктің сирағы нан киіктің мүйізіненҚамшы Қамшы өрімі Алты таспа Төрт таспа Сегіз таспа Он екі таспа дырау дойыр

• Жасалуы мен материалына қарай: • Дойыр, ұзын, шолақ, білеу, сарыала, орама, мүйіз сапты,шашақты, тобылғы сапты, жылан бауыр,

5 слайд
• Жасалуы мен материалына қарай: • Дойыр, ұзын, шолақ, білеу, сарыала, орама, мүйіз сапты,шашақты, тобылғы сапты, жылан бауыр, өзекті т.б. • Қолданылуына қарай: «сайтан», «киелі», «қасиетті», «шыбыртқы», «бәйге», «үйір» , «көкпар», «ноғай» , «баптау», «аңшы» , «барымта», «дойыр», «соп»,атқамшы,дырау қамшы,дүре қамшыкүдері қамшы, жортуыл қамшы. • Сыйлық қамшылар: «неке»қамшы, «сүндет» қамшы, «бәсіре» қамшы.

Қазақта қамшыны ұстаудың да әдебі ,мәнісі бар. • Жалпы қазақ халқында кез келген уақытта қамшымен «белгі» берілген. • Уәзірл

6 слайд
Қазақта қамшыны ұстаудың да әдебі ,мәнісі бар. • Жалпы қазақ халқында кез келген уақытта қамшымен «белгі» берілген. • Уәзірлер мен елшілер т.б. адамдар хандардың алдында сөз сұрарда «дат» деп қамшыны ұзына бойына тастаған. • «Келісімділік» белгісі- қамшыны ұстаған күйінде жерге тастағаны. • «Ұзына бойы тастаса» - сөз сұрап тұрғандағысы. • Кейде хан алдына барғанның бес қаруымен бірге қамшысын да алып қалған. Ондайда сөз сұраса, тұрып жіберіп екі шапанны етегін сылдырлатқан. Егер келісер болса жүрегінің тұсын қаққан.

Қазақ халқы қамшыны әнге қосқан 2. Тобылғы қамшы саптық сайға бітер, Көп жылқы көк алалы байға бітер. Көргенде сұлулы

7 слайд
Қазақ халқы қамшыны әнге қосқан 2. Тобылғы қамшы саптық сайға бітер, Көп жылқы көк алалы байға бітер. Көргенде сұлулығын, сұқтандырған, Тек қана аспандағы айға бітер. 3. « Қамшы» деген қазағым да киелі, Оны елім тарихтан жақсы біледі. Ұмыт қалған кейбір жерін ескіден, Теріп қозғап елге ұсынғым келеді. Аршып қозғап бабаның ескі көмбесін, Ұсындым елге ізгілік мұрам сөнбесін. Шапандай шекпен, атамнан қалған сандықтан Алып өңдеп қайтардым елге көмбесін. 1. Қолымда бір қамшым бар алтындаған, Кей жаман ұстай алмай қалтылдаған ... немесе Қолымда бір қамшым бар күмістеген, Дейді жұрт сонша әсемдеп кім істеген?

Қасиетті тобылғы ағашы өскен Шайыр ауылы. «Қаңғыр қазы» әулиесі мазары.

8 слайд
Қасиетті тобылғы ағашы өскен Шайыр ауылы. «Қаңғыр қазы» әулиесі мазары.

• Қамшының қасиет і неге байланысты • Ерте кездерден -ақ қазақ халқы тобылғы бұтасына ерекше мән берген, әрі оны қасиетті де

9 слайд
• Қамшының қасиет і неге байланысты • Ерте кездерден -ақ қазақ халқы тобылғы бұтасына ерекше мән берген, әрі оны қасиетті деп санаған.Өйткені тамыры қырқылған тобылғы жерден нәр алып өсе алмайды.Оны бәкімен кесіп,гүлін сілкілеп,тұқымын түсіріп алатын болған.Тобылғы өскен жерге мал жаймаған, тіпті аяқпен баспаған.Тобылғының дәрілік қасиетін халқымыз жоғары бағалаған. «Қараған кен, тобылғы ем» деген мәтел, тобылғының емдік қасиетін аңғартып тұр.Тобылғы майын ерітіп, теміреткіге қарсы пайдаланған. • Тобылғы ағаш сынбайды,суды бойына сақтап қалмайды, жарылмайды. • Тобылғыдан- найза, қылыш, қамшы, аса жасаған. «Қары ағаш» тау шатқалдарында өсетін болған. Шайырда «Қаңғыр қазы» әулиенің басында өседі. Қазір сол жерде қураған ағаштар жатыр. Соғыс кезінде тобылғы ағашын отынға жаққанда қанды сүт аққан. Аса ұстаған, қамшымен емдеген , Қаңғыр қазы Қарамазарда жатыр. «Қары ағашты» қамшы жасауға алатын адамдар барып дұға оқып кесіп алады, дұға оқымаса бір қиындыққа ұшыраған. Сондықтан тобылғы ағашы «киелі ағаш» саналады.

Қамшының адам тағдырымен байланысы. Қамшының киелі болатын себебі, атам қазақ Адам атаның жаратылысына байланысты қылад

10 слайд
Қамшының адам тағдырымен байланысы. Қамшының киелі болатын себебі, атам қазақ Адам атаның жаратылысына байланысты қылады.Себебі өмірге келетін перзент ана құрсағында қамшы аттас қамшымен дем алады. Адамның өмірге келтіретін ағзасы «қамшыдан» бөлініп шығады. Мысалы мал сойғанда екі жамбастың арасын шеміршегінен айырғанда «қамшы» сол жерге келеді де, шеміршекке айналып жоқ болып етеді(жамбасқа кіріп), оны жамбасты баспен бірге берілетіні де содан. «Жамбас» ұлы сүйек аталады. Себебі, жамбас қамшы арқылы барлық сүйектерге ағза беріп тұратын сүйек.

Қамшының қасиеті «Тобылғы» ағаштың басына «дегедек» деген құс ұя салады.Бұл құстың шыңғырғанда даусынан жыландар қатты қорқад

11 слайд
Қамшының қасиеті «Тобылғы» ағаштың басына «дегедек» деген құс ұя салады.Бұл құстың шыңғырғанда даусынан жыландар қатты қорқады екен.Оған мысал, Қашағанның өлеңінде: Дегедек деген бір құс бар Аспанда жүріп ысқырса Мың орда жылан басылған. Жынмен ауырған адамдардың жынын шығарған (ұрмай). Қамшыны былғағанда ысқырған сесі шығады.Бұл дыбыс дегедек құстың ысқырған дыбысындай.Сондықтан жындар ол дыбыстан қорқады.Қамшымен бақсылар жауырын ортасын, көкірек тұсын сипап емдейді. Жауырын мен көкірек тұсының ортасын қағба дейді. Жауырын мен көкірек тұсында тесік болмайды.Рух өлгенде сонымен дыбыс бере алады. Жын соққан адамдардың «көкіректен тепті», «ту сыртымнан тепті» дейтін себебі содан. Киелі қамшылардың тұғыры пышақтың қынабы сияқты малдың тулағынан жасалған.Киелі қамшыны белдегі белдікке қыстырып қойған не болмаса саптама етіктің қапталына тығып қояды. Қазақ қамшысы киелі болғандықтан жерге тастамай, жоғары іліп қоятын, ұмытпай қынабына салып қоятын болған.

Қамшы жасаушы шеберлер әдіс-тәсілдері. • 1.Ертедегі Маңғыстау шеберлерінің қамшы жасау тәсіл/і: 2.Домбыра мен қамшы жасау шебе

12 слайд
Қамшы жасаушы шеберлер әдіс-тәсілдері. • 1.Ертедегі Маңғыстау шеберлерінің қамшы жасау тәсіл/і: 2.Домбыра мен қамшы жасау шебері Ақжол Жабағиевтың әдіс-тәсілдері. 3.Түркістандық Раһматулланың қамшы жасау тәсілдері: 4.Құлбаева Қанша мұғалімнің қамшы өру технологиясы: 5.Бектібай ақсақалдың ұрпағы Камалбек Бектібаевтың қамшы өру әдісі:

Эксперимент әдісі: Қ амшы жасауға қажетті құрал-жабдықтар.

13 слайд
Эксперимент әдісі: Қ амшы жасауға қажетті құрал-жабдықтар.

Тәжірибе жұмыстарым

14 слайд
Тәжірибе жұмыстарым

Қорытынды: • Қазақ ата-баба мұрасын сақтап қалу үшін біз сияқты жастар өнер- білімге құштар болып, өнерлі үлкендерге жақын жүрі

15 слайд
Қорытынды: • Қазақ ата-баба мұрасын сақтап қалу үшін біз сияқты жастар өнер- білімге құштар болып, өнерлі үлкендерге жақын жүріп, солардың өмір тәжірибесін тыңдай үйрене отырып, қандай қиын нәрсені болса да шын ниет қойған адамның үйрене алатынын мен осы шығармашылық зерттеу жұмысы барысында көз жеткіздім. • Дәстүрдің қаймағы бұзылмаған әсіресе, біздің Маңғыстау өңірінен қамшы өретін адам табылмаса ұят болар еді. • Бұйыртса болашақта қолөнермен,соның ішінде қамшы өнерінің қыр- сырын біліп,қамшыны жасауды жақсылап біліп, өзімнен кейінгілерге үйретемін деген ойдамын.Қазіргі кезде шетел азаматтары да қызығушылық танытып, шеберлерге тапсырыстар беріп жатыр. • Менің болашақтағы арманым, қамшы жасап, бұйымдарымды шетелге шығарып, Қазақстанымның қолөнерін шетелге танытуға атсалысу. • Сондықтан да қазақтың қамшысы да, қамшы ұстар ұлдары да көп болсын, – деймін!

Ұсыныстар. • 1.Ауылымызда қамшы түрлерін жасайтын цех ашылса; • 2.Қамшыға керекті материалдармен қамтамасыздандырса; • 3.Қамшы

16 слайд
Ұсыныстар. • 1.Ауылымызда қамшы түрлерін жасайтын цех ашылса; • 2.Қамшыға керекті материалдармен қамтамасыздандырса; • 3.Қамшы жасауға қажетті жаңа технологиялар болса,оны үйрететін курстар өткізілсе • 4.Қамшы жасау бизнесін дамытса; • 5.Дайын қамшыларды шет елдерге эспортқа шығарса