Табиғатта жануарларға фенологиялық бақылау ұйымдастыру

1 слайд
М .Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университеті «Жаратылыстану-география» факультеті «Биология» пәніннен Тақырыбы : Табиғатта жануарларға фенологиялық бақылау ұйымдастыру Орал – 201 7 жыл

2 слайд
Кіріспе Табиғат объектілерінде ұдайы фенологиялық бақылаулар ұйымдастыру оқушылардың оны жақсы зерттеуіне және ауыл шаруашылық практикасы үшін маңызды мағлұматтар жинауына мүмкіндік береді. Мұғалімдер табиғатты бақылауды, ауа райы календарын жасауды, сонымен бірге 1-кластан бастап табиғат календарын жасауды ұйымдастырады. III-IV кластарда бақылау жұмыстары және бақылауды безендіру біраз күрделене түседі. Мұнда оқушыларға тек бұлттылықты немесе температураны ғана емес, желдің соғу бағытын немесе тірі табиғаттың күйін анықтау тапсырылады, мысалы: жылдың белгілі кезеңіне сай гүлдейтін өсімдіктер немесе тірі табиғаттың күйін анықтау тапсырылады, мысалы: жылдың белгілі кезеңіне сай гүлдейтін өсімдіктер немесе құстың келуі және қайтып кетуі, т.б.Барлық жұмыстарға фенологиялық бақылауларды нақты жоспарлап, нені бақылап, бақылауды не үшін жүргізетінін алдын ала анықтайды.Курстық жұмыстың мазмұны осы фенологиялық бақылаудың мәнін айқындап,табиғаттағы жануарлардың фенологиялық бақылауды ұйымдастыру маңыздылығын ашады.

3 слайд
Курстық жұмыстың мақсаты: Фенологиялық және статистикалық мәлеметтерді пайдалана отырып табиғаттағы жануарларға талдау жасау Курстық жұмыстың міндеті:  Биологияны оқытудың ұйымдастыру формаларын айқындау;  Биология сабағында жануарлардың ерекшеліктерімен таныстыру, ерекшеліктерін пайымдау  Жануарлардың ерекшеліктерін пайдалану арқылы жүргізілген сабақ жоспарларынан мысал келтіру; Тақырыптың зерттеу нысаны: Биология пәнін оқытуа жануарлардың түрлерімен және ерекшеліктерімен танысу және оларға бақылау жүргізу Курстық жұмыстың зерттеу әдістері: Фенологиялық және статистикалық мәліметтрді жинай отырып, ақпараттарды салыстыру, талдау, тұжырымдау. Курстық жұмыстың пәні: биология оқыту әдістемесі Зерттеудің әдіснамалық және теориялық негіздері: сабақ беру барысында техникалық құралдарды(бинокол), фенологиялық күнтізбе пайдалана отырып оқушының таным дербестігін қалыптастыру, оның шығармашылық қабілетін дамыту, қызығушылығын арттыру. Зерттеудің болжамы: Оқушылардың биологияны оқуға қызығушылығын арттыру арқылы ізденушілік, шығармашылық қабілетін және биологияға деген қөзқарасын қалыптастыру. Зерттеудің практикалық маңыздылығы: : Биология пәнін оқытуда жануарларға фенологиялық бақылауды ұйымдастыру арқылы, оқушыны саналы еңбекке бейімдеу, салауатты және сауатты ұрпақ қалыптастыруға тәрбиелеу қажет. Зерттеу жұмысының құрылымы: курстық жұмыстың құрылымы кіріспеден, екі негізгі бөлімнен, қорытындыдан және пайдаланған әдебиеттер тізіміннен тұрады.

4 слайд
Фенология Жалпылама Жекелік органикалық дүние мен метеорологиялық факторлардың арасындағы заңдылықтарды анықтайды . жекелік фенология немесе биофенология, өсімдіктер мен жануарлар дүниесінің даму фазаларын зерттейді

5 слайд
* Табиғат объектілерінде ұдайы фенологиялық бақылаулар ұйымдастыру оқушылардың оны жақсы зерттеуіне және ауыл шаруашылық практикасы үшін маңызды мағлұматтар жинауына мүмкіндік береді.

6 слайд
* Фенологиялық бақылау

7 слайд

8 слайд

9 слайд

10 слайд

11 слайд

12 слайд
* Биофенологиялық талдау * Жануарлар – тірі организмдер дүниесіндегі негізгі екі топтың бірі (екіншісі –  өсімдіктер ); жүруге және сезінуге бейім тіршілік иесі; негізінен, дайын органикалық қосылыстармен қоректенетін ( гетеротрофты ) организмдер Жануарлар құрылысына қарай Бір жасушалы организмдер Көп жасушалы организмдер

13 слайд
Жануарлардың ұйқысы тәуліктік маусымдық ретсіз

14 слайд
Жануарлардың қоныс аударуы(миграция) тұрақты тұрақсыз маусымдық мекен ауыстыру тіршілік мекеніндегі жағдайдың әлсін-әлсін өзгеруіне немесе жануарлардың көбею кезеңіне тұрақсыз мекен ауыстыру тіршілік ортасының кенет нашарлауына байланысты болады

15 слайд
Жануарларға фенологиялық бақылау нәтижесін сабақта пайдалану Әр мектепте фенологилық бақылауларға ерекше назар аудару қажет. Олар әсіресе туған өлкенің табиғатын танып білуде ерекше тиімді. Табиғатқа үнемі бақылау жасау балалардың танымын кеңейтіп, табиғатқа деген сүйіспеншілігін арттырады. Балаларды табиғаттағы маусымдық ырғақтылықпен, фенологиялық бақылаулардың жергілікті өлкенің халық шаруашылығы мен ғылымның дамуындағы практикалық маңызымен таныстыру керек. Фенологиялық бақылау нәтижесінде құрастырылған өз мектебінің табиғат күнтізбесі аса бағалы болып саналады Ол үшін кемінде 5 жылдық бақылау нәтижелері қажет. Табиғаттың маусымдық құбылыстарының көп жылдық нәтижелерін жинақтай отырып, өз өлкеңдегі ауыл шаруашылық жұмыстарының басталу мерзімін анықтауға болады. Фенологиялық бақылау күз және көктем мезгілінде жүргізіледі. Оқушылар өздеріне керек құралдарды алып бақылау жүргізеді. Жануарлардың мекен ететін ортасын, түсін , құстар болған жағдайда олардың қай топқа жататыны туралы, балапан шығаруын, жұмыртқасының түсін және көлемін жазады. Сабақта әр оқушы өздерінің бақылаған құстары туралы мәлімет береді.

16 слайд
* Қорытынды * Тірі табиғаттағы жыл мезгілдеріне сай өзгерістерді зерттейтін фенология ғылымы  он сегізінші ғасырда пайда болған. 1748 жылы К.Линней алғашқы фенологиялық зерттеулер жүргізе бастаған.Ал 1750 жылы ол арнайы бақылау орындарын ұйымдастыра бастаған. * Жануарлар – табиғат туындысы. Өсімдіктер тәрізді жануарлар дүниесінің де маңызы зор. Дүние жүзінде жануарлардың 1,5 млн түрі бар деп есептелген. * Жануарлардың тіршілік үшін қызметі сан алуан. Оларды адам баласы қолға үйретіп, өзінің материалдық игілігі үшін пайдаланып келеді. Жануарлардың жүні, терісі, еті, сүті өте бағалы. * Республикамызда сүтқоректілердің - 155, құүстардың – 481, бауырмен жорғалаушылардың – 48, қосмекенділердің – 33, балықтардың 140 түрі тіршілік етеді. Бұлар – біздің байлығымыз. Барлығының да табиғат пен адам өмірі үшін маңызы зор. * Десекте, соңғы 100 жыл ішінде Қазақстанда жануарлар дүниесі саны мен сапасы жағынан күрт төмендеп кеткен. * Жерімізде жүйткіп жүрген түз тағыларын бейберекет аулау олардың табиғаттағы санын күрт азайтып жіберді. * Жануарлар дүниесін қалпына келтірудің 4 негізгі шарты бар. Олар: аулауға тыйым салу, тіршілік ортасын бұзбау, қолдан көбейтуге бейімдеу, лабораториялық жағдайда гендік қорын сақтап қалу жұмыстары. * Жануарларды сақтап қалудың ең басты жолы – адам баласының саналы жауапкершілігі, экологиялық білімі және мәдениеті.Әрбір адам өзін туған өлкесі мен оның байлығының иесі ретінде сезіне отырып, табиғат қорғау ережелерін қатаң сақтаған жағдайда болашақ ұрпақ алдындағы борышын ақтаған болар еді.

17 слайд
* Пайдаланылған әдебиеттер тізімі * Калесник С. В. Фенология и география — Л., 1960 * Шнелле Ф. Фенология растений. — Л., 1961 * Иваненко Б. И. Фенология древесных и кустарниковых пород. — М., 1966 * Добровольский Б. В. Фенология насекомых. — М., 1969 * Шульц Г. Э. Фенология, в кн.: Географическое общество за 125 лет. — Л., 1970 * Подольский А. С. Фенологический прогноз. — М., 1974 * Phenology and seasonality modeling. — N. Y., 1974 * Методика фенологических наблюдений в ботанических садах СССР. — М.: Изд-во АН СССР. 1975. — 27с. * Стрижев А.  Календарь русской природы.  — М.: Московский рабочий, 1973. — 272 с. * Шульц Г. Э. Общая фенология. — Л., 1981 * Верзилин Н.М.Корсунская В.М. Общая методика преподования биологии.М.Просвещение.1983 * Верзилин Н.М. Методика работы с учащимися на школьном учебно-опытом участке. М., 1956 * Долгих С.Т. Үй жанындағы учаскелерде көкөніс дақылдарының тұқымын өсіру. М: Россельхозиздат, 1986, Б.68. * Құрманбаев С.К. Мектеп жанындағы учаскелерде көкөніс дақылдарымен тәжірибе жүргізу жөніндегі әдістемелік нұсқаулар. Семей 1995, б 18 * Құрманбаев С.К. Мектеп жанындағы учаскедегі көкөніс дақылдарының тұқым шаруашылығы (әдістемелік нұсқау) Семей 1995, б 22. * Қызай, бұрыш, баклажан (Құраст. В.В. Токарев) – Новосибирск. Новоси. кітап баспасы, 1986, б 128. * Лудилов В.А. Көкөніс және бақша дақылдарының тұқым шаруашылығы М: Агропромиздат, 1987, б 18. * Н.Мырзаханов «Ауылшаруашылық негіздеріне арналған тәжирибе құралы» Алматы 1994 Республикалық баспа кабинеті * Папорков М.А., Клиновская Н.И.,Милованова Е.С. Учебно-опытная работа на пришкольном участке * Падалко М.А. Уроки ботаники нв школьном учебно-опытном участке. 1984 г.