«Таңғажайып химия әлемінде» атты интелектуалды-танымдық сайысы

1 слайд
“ Таңғажайып химия әлемінде” интелектуалды-танымдық сайысы Химия пәні мұғалімі: Шигенова Айгерім СұлтамұратқызыТ. Жүргенов атындағы № 136 мектеп-лицейі Қызылорда, 2020-2021

2 слайд
Таныстыру 8А-сыныбы: «Жас химиктер» тобы. Ұраны: Жарыс десе жанамыз, Бүгінгі күн жарыста алғырлықпен аламыз. Сәлемдесу: Қиындықтан сірә да біз қашпаймыз, Алғырлықпен тапқырлықты ұштаймыз, Қияларға самғап ұшқан құстаймыз, Шегінбейміз жеңістерге бастаймыз.   8Д-сыныбы: «Менделеев шәкірттері» тобы. Ұраны: Сайысты біз бастаймыз, Элементті жаттаймыз. Менделеев шәкірті, Жеңісті алға тастаймыз.

3 слайд
Таныстыру 9В-сыныбы: «Болашақ» тобы. Ұраны: Болашақ тобы алға, Биіктерге самға. Достығымыз барда, Жүреміз тек алда. Сәлемдесу: Біз дайынбыз бұл жарысқа достарым, Көрсетеміз бізде қандай күш барын. Алға қойған мақсатымыз бір екен, Сәтті болсын сапарымыз әрдайым.   9Г-сыныбы: «Жалынды жастар» тобы. Ұраны: Арманын арқалап әр тараптың, Шығарған шаңды жолын шартараптың. Жалындаған біз елдің жастарымыз, Атағын айға апарар алты алаштың

4 слайд
Сайыс кез еңдері 1-кезең. «Бәйге» 2- кезең. «Ой қозғау» 3-кезең. «Полиглот» Бұл тур екі сатыдан өтеді 4- кезең. «Химиялық портрет» 5- кезең. «Химия қызықты әлем» 6- кезең. «Шығармашылық сәт»

5 слайд
1-кезең. «Бәйге» С К М А

6 слайд
1-кезең. «Бәйге» С-әрпі 1.Химиялық элемент 2.Күрделі зат 3.Металл 4.Қышқыл 5.І валентті элемент 6.Физикалық құбылыс 7.Натрий гидроксиді 8.Судың агрегеттық күйі К-әрпі 1.Жай зат 2.Оксидтер 3.Бейметалл 4.Сілтілік металл 5.Екі валентті элемент 6.Химиялық құбылыс 7.Қышқыл 8.Химиялық байланыс

7 слайд
1-кезең. «Бәйге» М-әрпі 1.Периодтық кестенің авторы 2.ІІ валентті элемент 3.Физикалық құбылыс 4.Атомдар нені құрайды 5.Темір қандай затқа тартылады 6.Калий перманганаты 7.Зат мөлшерінің өлшем бірлігі 8.Темір А-әрпі 1. Асыл газ 2. Асыл металл, оқылуы 3. Қатты, сұйық, газ заттардың қандай күйлері? 4.Кез келген заттың 1 молінде 6,02*10 23 бөлшек бар, аталуы? 5.Зертханада қандай түсті халат кию керек? 6. Заттың тығыздығын өлшейтін құрал 7. Аз ғана уақыт пайда болып ыдырап кететін тұрақсыз радиоактивті 7 топ элементі 8. Көміртегінің аллатропиялық түр өзгерісі

8 слайд
2-кезең. «Ой қозғау» 1-топқа қойылатың сұрақтар 1. Зат массасының сақталу заңын кім ашты? 2. Авогадро тұрақтысының мәні? 3. Газдың моль көлемі? 4. Өндірісте сутекті қалай алады? 5. Оксидтер дегеніміз не? 6. Реттік номері 29 - шы элементтің неше электрон қабаты бар? 7. Периодтық жүйеде неше период бар? 8. Қай элементтің салыстырмалы атомдық массасы 12-ге тең? 9. Химиялық реакция типтерін ата? 10. Бейорганикалық қосылыстардың негізгі кластары?

9 слайд
2-кезең. «Ой қозғау» 1. Периодтық жүйеде неше топ бар? 2. Химия пәні нені оқытады? 3. Оттектің аллопоропиялық түр өзгерісі? 4. Сілтілік металдардың периодтық жүйеде орналасуы? 5. Химиялық реакцияның қандай белгілерін білесің? Атаңыз. 6. Заттың құрамы мен қасиетін сақтайтын ең кіші бөлшегі 7. Химиядағы басты ұғым 8. Химиялық реакция типтерін атаңыз 9. Қышқылдар дегеніміз не? 10. Зат мөлшерінің белгіленуі, немен өлшенеді?

10 слайд
2-кезең. «Ой қозғау» 1. Электролиттер дегеніміз не, нелер жатады? 2. Аналитикалық химия қандай ғылым? 3. Катиондарға сапалық реакциялар. Металл катиондарының , мыс. Na + , Ca 2+ , Ba 2+ жалын түсінің өзгеруі? 4. Электролиттік диссоциациялану дегеніміз не? 5. Химиялық реакциялардың жылдамдығын зерттейтін химияның саласы? 6. Жай заттардағы атомдардың тотығу дәрежесі нешеге тең? 7. Химиялық реакция жылдамдығын баяулататын заттар? 8. Тотықсыздандырғыштар дегеніміз не, реакция нәтижесінде олар не істейді? 9. Қышқылдарға электролиттік диссоциация теориясы тұрғысынан анықтама беріңіз? 10. Металдар дегеніміз не?

11 слайд
2-кезең. «Ой қозғау» 1. Бейэлектролиттер дегеніміз не, нелер жатады? 2. Тотығу-тотықсыздану реакциялары дегеніміз? 3. Негіздерге электролиттік диссоциация теориясы тұрғысынан анықтама беріңіз? 4. Катиондарға сапалық реакциялар. Металл катиондарының, мыс. Li + , K + , Sr 2+ жалын түсінің өзгеруі? 5. Тотықтырғыштар дегеніміз не, реакция нәтижесінде олар не істейді? 6. Тұз қышқылының формуласы 7. Д.И. Менделеевтің периодтық жүйесіндегі 3-период элементтерінің энергетикалық деңгейлері? 8. Химиялық реакциялар қалай жіктеледі? 9. Катализаторлар дегеніміз не? 10. Экзотермиялық реакция дегеніміз?

12 слайд
3-кезең. «Полиглот» Бұл тур екі сатыдан өтеді Химиялық таңбалармен жұмыс

13 слайд
3-кезең. «Полиглот» Бұл тур екі сатыдан өтеді

14 слайд
3-кезең. «Полиглот» Бұл тур екі сатыдан өтеді

15 слайд
3-кезең. «Полиглот» Бұл тур екі сатыдан өтеді

16 слайд
3-кезең. «Полиглот» Бұл тур екі сатыдан өтеді Анаграммадан сөз құрастырып, қазақша - орысша атап, формуласын айту Оди Мкүіс Түрірк Омрб Латын Тотке Пансы Кутсе Ротф Раног Сынғақор Cым Мірет Ышрым Рохм Рофоф

17 слайд
3-кезең. «Полиглот» Бұл тур екі сатыдан өтеді Анаграммадан сөз құрастырып, қазақша - орысша атап, формуласын айту Оди - иод - иод I 2 Мкүіс - күміс - серебро Аg Түрірк - күкірт - сера S Омрб - бром - бром Вr Латын - алтын - золото Аu Тотке - оттек - кислород О 2 Пансы - сынап - ртуть Нg Кутсе – сутек - водрод Н 2 Ротф - фтор - фтор Ғ 2 Раног - аргон - аргон Аr Сынғақор-қорғасын-свинец Pb Cым-мыс-медь Cu Мірет-темір-железо Fe Ышрым-мырыш-цинк Zn Рохм-хром-хром Cr Рофоф - фофор-фосфор Р

18 слайд
4-кезең. «Химиялық портрет» • Орыс химигі, Петербург Ғылым Академиясының корреспондент мүшесі (1876). 1834 ж. 27- қаңтарда Ресейдің Тобольск қаласында дүниеге келген. Химиялық элементтерді ретке келтіріп 35 жасында өзінің атақты ғылыми жаңалығын паш еткен, математика мен физиканың әдістерін химияның күрделі мәселелерін шешуге қолданған орыстың ұлы ғалымы, педагог және қоғам қайраткері

19 слайд
4-кезең. «Химиялық портрет» • Шығармашылық қызметі өзінің қызығушылық өрісінің кеңдігімен және табиғат сырларына терең енуімен ерекшеленеді. Оның зерттеулері математика, физика, химия, Жер туралы ілім, астрономия салаларына жатады. Бұл зерттеулердің нәтижелері қазіргі заманғы жаратылыстанудың негізін салды. 1748 жылы атом-молекулалық ілімінің негізін жариялаған және де химиялық реакция кезіндегі массаның сақталу заңын ұсынған орыстың ұлы ғалымы, жаратылыстанушы, суретші, тарихшы

20 слайд
4-кезең. «Химиялық портрет» • 1811 жылы жай газдардың молекуласы бiр немесе бiрнеше атомдардан тұрады деген жорамал жасап, осы жорамал негiзiнде ол негiзгi идеал газ заңдарының бiрiнiң айтылуын (өрнектелуiн), атомдық және молекулалық массаны анықтау әдiсiн анықтады. Ол өз есiмiмен универсалдық тұрақты сан (6,02*10 23 ) – идеал газдың 1 молiндегi молекулалар саны деп атаған итальян физигi және химигі

21 слайд
4-кезең. «Химиялық портрет» • 1885 жылы Данияның Копенгаген қаласында дүниеге келген, 28 жасында атом құрылымының тиімді моделі мен теорияны ең алғаш болып енгізген, 1922 жылы атом құрылымын зерттегені үшін физикадан Нобель сыйлығына ие болған және де ядролық энергияны бейбіт мақсатта қолданудызерттейтін салада жұмыс істеген атақты химик

22 слайд
4-кезең. «Химиялық портрет» Д.И. Менделеев М.В. Ломоносов Амедео Авогадро Нильс Бор

23 слайд
5-кезең. «Химия – қызықты әлем» 20 20 20 30 30 30 40 40 40

24 слайд
5-кезең. «Химия – қызықты әлем» • 20-ұпайлық сұрақтар 1. Бірінші бөлігім көп емес, екінші бөлігім тілсіз жау. 2. Бірінші бөлігім «алда бол» деген бұйрық рай, екінші бөлігім сан есім 3. Бірінші бөлігім тасқын су, екінші бөлігім мал құлағына салатын белгі.

25 слайд
5-кезең. «Химия – қызықты әлем» • 20-ұпайлық сұрақтардың жауаптары 1. Бірінші бөлігім көп емес, екінші бөлігім тілсіз жау.(азот) 2. Бірінші бөлігім «алда бол» деген бұйрық рай, екінші бөлігім сан есім (озон) 3. Бірінші бөлігім тасқын су, екінші бөлігім мал құлағына салатын белгі. (селен)

26 слайд
5-кезең. «Химия – қызықты әлем» • 30-ұпайлық сұрақтар 1. Бірінші бөлігім қабылда деген сөздің мағынасын береді, екінші буыным шараппен улану деген мағынада 2. Жазылуым бойынша оқысаңыз элементпін, керісінше оқысаңыз – өткізгішпін 3. Химиялық элемент атомының басқа химиялық элемент атомдарының белгілі бір санын қосып алу қабілеті

27 слайд
5-кезең. «Химия – қызықты әлем» • 30-ұпайлық сұрақтардың жауаптары 1. Бірінші бөлігім қабылда деген сөздің мағынасын береді, екінші буыным шараппен улану деген мағынада (алмас) 2. Жазылуым бойынша оқысаңыз элементпін, керісінше оқысаңыз – өткізгішпін (мыс - сым) 3. Химиялық элемент атомының басқа химиялық элемент атомдарының белгілі бір санын қосып алу қабілеті (валенттілік)

28 слайд
5-кезең. «Химия – қызықты әлем» • 40-ұпайлық сұрақтар 1. Тұрмыста «марганцовка» деген атпен белгілі күрделі зат 2. Сілтілік металдардан басталып инертті элементтермен аяқталатын атомдық массаларының өсу реті бойынша орналасқан элементтер қатары 3. Ядроларында протондар саны бірдей, бірақ массалары әр түрлі, белгілі бір элементті құрайтын атомдар түрін....атайды

29 слайд
5-кезең. «Химия – қызықты әлем» • 40-ұпайлық сұрақтардың жауаптары 1. Тұрмыста «марганцовка» деген атпен белгілі күрделі зат (калий перманганаты- KMnO 4 ) 2. Сілтілік металдардан басталып инертті элементтермен аяқталатын атомдық массаларының өсу реті бойынша орналасқан элементтер қатары (период) 3. Ядроларында протондар саны бірдей, бірақ массалары әр түрлі, белгілі бір элементті құрайтын атомдар түрін....атайды (изотоптар)

30 слайд
Тапсырма. Берілген қосылыстардың зат мөлшерін, массасын және молекула сандарын есептеңіз Дескриптор: Білім алушы - қосылыстардың зат мөлшерін есептейді - қосылыстардың зат массасын есептейді - қосылыстардың молекула санын есептейді Қосылыстың формуласы Зат мөлшері Зат массасы Молекула саны Сl 2 12 ,02∙10 23 SO 2 1 28 г BaSO 4 3 моль N H 3 68 г CaCO 3 12 ,02∙10 23 Al(NO 3 ) 3 3 моль6-кезең. «Шығармашылық сәт»

31 слайд
6-кезең «Шығармашылық сәт» 1-есеп. Диқаншы орамжапырақ пен жүгері өсіреді. Егінінің жапырағы бозғылт жасыл болып, бойы өспей, жапырағы жұқа, гүлі майда болған соң ол азот тыңайтқышын өсімдіктерге сепкісі келді. Дүкенге барғанда диқанға үш түрлі тыңайтқыш ұсынды. Олар калий нитраты, натрий нитраты және аммоний нитраты. Диқанға қай тыңайтқышты таңдап алғаны тиімді? Есептеп, дәлелдеңіз. Дескриптор: Білім алушы - Қосылыстардың құрамындағы азоттың массалық үлестерін табады. Азоттың массалық үлесі бойынша тыңайтқышты ұсынадыKNO 3 NaNO 3 NH 4 NO 3

32 слайд
Сабақты бекіту Та псырма Қышқылдардың химиялық қасиеттерін көрсететін реакция теңдеуінің молекулалық және иондық теңдеулерін құрастыр BaCI 2 +H 2 SO 4 =BaSO 4 ↓+ 2HCI Дескриптор:  қышқылдардың химиялық қасиеттерін көрсететін реакция теңдеуінің молекулалық және иондық теңдеулерін құрастырады 6-кезең “Шығармашылық сәт”

33 слайд
331 тапсырма Еритін және ерімейтін негіздердің химиялық қасиеттерін көрсететін реакция теңдеулерінің молекулалық және иондық теңдеулерін құрастыр 2KOH+CuCI 2 =Cu(OH) 2 ↓+ 2KCI ↓ Cu(OH) 2 + 2HNO 3 = Cu(NO 3 ) 2 +2H 2 O Дескриптор:  еритін және ерімейтін негіздердің химиялық қасиеттерін көрсететін реакция теңдеулерінің молекулалық және иондық теңдеулерін құрастырады 6-кезең “Шығармашылық сәт”

34 слайд
Дұрыс жауабы 1. Бер: Сl 2 ; N ( Сl 2 ) = 12 ,02∙10 23 M( Сl 2 ) = 35 ∙ 2 = 70 г / моль т/к: n-? m-? n = N / N А n = 12 ,02∙10 23 : 6,02∙10 23 =1,99 моль= 2 моль m = n ∙ M m = 2 моль ∙ 70 г / моль = 140 г 2. Бер: SO 2 ; m ( SO 2 ) = 128 г M( SO 2 ) = 32+16 ∙ 2 = 64 г / моль т/к: n-? N -? n = m / M n = 128 г : 64 г / моль = 2 моль N = n ∙ N А N = 2 моль ∙ 6,02∙10 23 = 12,04 ∙10 23

35 слайд
Дұрыс жауабы 3. Бер: BaSO 4 ; n ( BaSO 4 ) = 3 моль M( BaSO 4 ) = 137+32+16 ∙ 4 = 233 г / моль т/к: m-? N -? m = n ∙ M m = 3 моль ∙ 233 г / моль =699 г N = n ∙ N А N = 3 моль ∙ 6,02∙10 23 = 18,06 ∙10 23 4. Бер: NH 3 ; m ( NH 3 ) = 68 г M( NH 3 ) = 14+1 ∙ 3 = 17 г / моль т/к: n-? N -? n = m / M n = 68 г : 17 г / моль = 4 моль N = n ∙ N А N = 4 моль ∙ 6,02∙10 23 = 24,08 ∙10 23

36 слайд
Дұрыс жауабы 5. Бер: CaCO 3 ; N ( CaCO 3 ) = 12,02∙10 23 M( BaSO 4 ) = 40+12+16 ∙ 3 = 100 г / моль т/к: n-? m-? n = N / N А n = 12 ,02∙10 23 : 6,02∙10 23 =1,99 моль= 2 моль m = n ∙ M m = 2 моль ∙ 100 г / моль = 200 г 6. Бер: Al(NO 3 ) 3 ; n ( Al(NO 3 ) 3 ) = 3 моль M( Al(NO 3 ) 3 ) = 27+(14+16∙3)∙3 = 213 г / моль т/к: m-? N -? m = n ∙ M m = 3 моль ∙ 213 г / моль = 639 г N = n ∙ N А N = 3 моль ∙ 6,02∙10 23 = 18,06∙10 23

37 слайд
Дұрыс жауабы 1-есеп. Әр қосылыстың салыстырмалы молекулалық массасын есептеп, азоттың массалық үлесін табамыз: Mr( KN O 3 ) = 39+14+48 = 101 Ѡ( N ) = Ar ( N ) / Mr ( KN O 3 ) = 14 / 1 01 = 0, 139 немесе 1 3 , 9 % Mr( NaN O 3 ) = 23+14+48 = 85 Ѡ( N ) = Ar ( N ) / Mr ( NaN O 3 ) = 14 / 85 = 0, 165 немесе 1 6 , 5 % Mr( NH 4 NO 3 ) = 28+4+48 = 80 Ѡ( N ) = Ar ( N ) / Mr ( NH 4 NO 3 ) = 14 / 80 = 0, 175 немесе 1 7 , 5 % Тиімдісі: Азоттың массалық үлесі ең көп қосылыс NH 4 NO 3 Дескриптор: Білім алушы - Қосылыстардың құрамындағы азоттың массалық үлестерін табады. Азоттың массалық үлесі бойынша тыңайтқышты ұсынадыKNO 3 NaNO 3 NH 4 NO 3

38 слайд
Сабақты бекіту Дұрыс жауап 1 тапсырма Қышқылдардың химиялық қасиеттерін көрсететін реакция теңдеуінің молекулалық және иондық теңдеулерін құрастыр BaCI 2 +H 2 SO 4 =BaSO 4 ↓+ 2HCI Ba 2+ +2CI - +2H + + SO 4 2- = BaSO 4 ↓+ 2H + +2CI - Ba 2+ + SO 4 2- = BaSO 4 ↓

39 слайд
39Дұрыс жауап 1 тапсырма Еритін және ерімейтін негіздердің химиялық қасиеттерін көрсететін реакция теңдеулерінің молекулалық және иондық теңдеулерін құрастыр 2KOH+CuCI 2 =Cu(OH) 2 ↓+ 2KCI молекулалық теңдеу 2K - +2OH - +Cu 2+ +2CI - =Cu(OH) 2 ↓+ 2K + +2CI - иондық теңдеу Cu 2+ + 2OH - = Cu(OH) 2 ↓ қысқартылған иондық теңдеу ↓ Cu(OH) 2 + 2HNO 3 = Cu(NO 3 ) 2 +2H 2 O молекулалық теңдеу ↓ Cu(OH) 2 + 2H + +2NO 3 - = Cu 2+ +2NO 3 - + 2H 2 O иондық теңдеу 2H + + ↓Cu(OH) 2 = Cu 2+ +2NO 3 - + 2H 2 O ↓ қысқартылған иондық теңдеу

40 слайд
Жұмбақ аралы 1.Күміс түсті металл өзі Ақ бор, әктас, мәрмәр еді Жер металы десек те Сан құрылыстың өзегі 2.Күмістей түсі жылтыр, өзі сұйық, Буланбас, қайнатсаң да отынды үйіп. Көрсететін суықты, жылуды анық Қандай зат қ...