Таныстырылым "1000 жылдық шаһарлы Алматы қаласының тарихы"

1 слайд
“ Бейбітшілік әлемі” Халықаралық Қазақ Творчестволық Бірлестігі Ұйымдастыруымен өтетін “ Мәңгілік Елім - Қазақстаным” атты Халықаралық ғылыми - тәжірибелік конференция Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Алматы облысы, Талдықорған қаласы, №28 IT мектеп- лицейі

1 слайд

2 слайд
Баяндама Тақырыбы: 1000 жылдық шаһарлы Алматы қаласының тарихы Орындаған : №28 IT мектеп-лицейінің 5 “Ә”сынып оқушысы Нарынби Томирис Ғылыми жетекшісі: Байырбаева Б.С.

2 слайд

3 слайд
1. “ Мәңгілік Ел” идеясы аясында, өткен тарихымызды зерделеп, болашаққа үлгі- мәдени мұраларымызды танып, біліп насихаттау; 2. Осы мәселе жөнінде ғалымдармен, профессорлармен кездесіп, білімді ұштау, кеңейту, алғанымды басқаға үйрету, ой бөлісу ; 3. Ата-бабаларымыздың қазақ елінің тәуелсіздігі мен азаттығы жолындағы мәдени мұраларын, күрестерін, істерін, ғылымын бүгінгі ұрпаққа үлгі ету. М а қ с а т ы

3 слайд

4 слайд
І. Кіріспе ІІ. Негізгі бөлім: 1. Жалпы деректер; 2. Тарихы; 3. Көне тарихы; 4. Орта ғасырлар; 5. Қазақ хандығы; 6.Ресей отарлауы; 7. КСРО құрамында; 8.Қайта құру кезеңінде; 9. Тәуелсіздік кезеңінде. ІІІ. Қорытынды Мазмұны:

4 слайд

5 слайд
2014 жылы 22 мамырда Алматыда өткен  «Мәдениеттің орталығы — Алматының 1000 жылдық тарихы» атты І Алматы Халықаралық мәдени форумына қатысқан еліміз бен шет елдерден келген кенттанушылар ғылыми қоғамдастықтың 2015 жылы Алматы қаласының мыңжылдық мерейтойын мемлекеттік деңгейде өткізу туралы Қазақстан Республикасы Үкіметі мен Алматы қаласының әкіміне арнайы Жолдау жолдағанын жұртшылық ұмыта қоймаған болар. Халықаралық мәдени форум Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың тапсырмасы бойынша 2014 — 2050 жылдарға арналған Қазақстан Республикасы Мәдени саясатының концепциясын іске асыру бойынша іс-шаралар жоспарын әзірлеуге бағытталды. Одан бұрынғы 2009 және 2010 жылдары Алматыда өткен шаһардың «мәдени жасын» анықтауға арналған халықаралық конференциялар да бұл тақырыпты жан-жақты талқылады

5 слайд

6 слайд
жыл Қазақстан - даму жолына түскен ықпалды ел. Талай бастама көтеріп, әлемдегі тыныштықты сақтауға ат салысты. Осының өзі - қазақ елінің дұрыс бағытта ілгерілеп жатқанын аңғартады.

6 слайд

7 слайд
Жалпы деректер Жалпы деректер Алматы ( АлматыL , Ресейде — Алм аL-Ат аL; 1921 жылға дейін — Верный; орта ғасырларда — Алмату(Алмалы)) — Қазақстанның ең үлкен қаласы. Ол  Тянь- Шань тауларының солтүстігінде, Іле Алатауының баурайында, Қазақстан Республикасының оңтүстік-шығысында орналасқан . Алматыда 1 552 349 адам тұрады (2015). Қаланың аумағы — 170 шаршы километр. Іле бойы жазығының оңтүстігін ала Тянь-Шань тау селімдерінің солтүстігінде орналасқан. Республика жерінің оңтүстік-шығыс бөлігіндегі Іле Алатауының солтүстік беткей баурайында, теңіз деңгейінен 700-1000 метр жоғары Үлкен және Кіші Алматы өзендері аңғарларына орналасқан.

7 слайд

8 слайд
Тарихы 1929 жылдан 1997 жылға дейін Алма- Ата Қазақстан астанасы болды.1993 жылы тәуелсіздік туралы Ата заң қабылданған сәттен бастап, бұрынғы Верный, одан кейінгі Алма-ата Алматы деп өзгертілді . Алматы теңіз деңгейінен 650-1200 метр биіктіктегі Іле Алатауының солтүстік бөктерінде орын алған. Қала жазықтықта орналасқан, үш жағын биік таулар мен жасыл массив қоршаған. Алматы —Еуразия  континентінің орталығы.  Қазақстан  Республикасының оңтүстік- шығысында. Кейбір деректерге сүйенсек, ескі замандарда осы жерде, яғни керуен жолы — Жібек жолында Алматы сауда мекені орналасқан. ХІІІ ғасырда оны Шыңғысхан ордасы тас талқан етті. 1854 жылы ескі қала қалдықтарынан Верный қаласы пайда болды. Кеңес Одағы жылдары қала атауы Алма- Ата болып өзгертілді.Тарихы

8 слайд

9 слайд
Көне тарихы Көне тарихы Б.з.д. 10-9 ғғ. қола дәуірінде қазіргі қала аумағы ертедегі жер өңдеушілер мен малшылардың қонысы болды. Бұған дәлел — ерте кездегі Тереңқара мен Бұтақты қоныстарының табылуы. Бұл жерлерде керамика, тастан жасалған қарулар, темір мен сүйектен жасалған бұйымдар табылған. Б.з.д. 7 ғасырларда(( сақ дәуірінде Алматы сақтардың, кейіннен үйсіндердің тұрғылықты жері болған. Осы кезеңнен көптеген қорғандар мен қоныстардың орындары қалған; олардың арасында ерекшеленетін «сақ патшаларының» қорғандары. Солардың ішіндегі ең танымалы — Есік қорғаны, онда «Алтын адам», Жалаулы қазынасы, Қарғалы диадемасы, жетісулық «көркемдік қоласы» — шамдар, құрбандық шалатын орын, қазан сияқты көне дәуір жәдігерлері табылған. Сақ және үйсін дәуірінде Алматы аумағы Қазақстан жерінде құрылған ертедегі мемлекеттердің орталығы болған. Б.з. 8-10 ғғ. Алматы өміріндегі келесі кезең орта ғасыр кезеңі. Бұл қала мәдениетінің даму, отырықшылыққа көшу, жер өңдеу мен қолөнердің дамуы, Жетісу аумағында көптеген қалалық қоныстардың пайда болу кезеңі. Қазба жұмыстарының нәтижесінде керамика, темір және сүйек бұйымдар табылған.

9 слайд

10 слайд
Көне тарихы Көне тарихы 10-14 ғасырларда «Үлкен Алматы» аумағындағы қалалар Ұлы Жібек жолы бойындағы сауда байланысына қатысты. Алматы сауда, қолөнер және ауылшаруашылық орталығының біріне айналды. Бұған дәлел — осы жерде табылған 13 ғасырдың 2 күміс дирхемі. Бұл дирхемде алғаш рет қаланың аты аталынады. Алматының 2,5 мың жылдық тарихы бар. Қала тұрған жерді ежелден қазақ ұлтын құраған тайпалар мекен еткен Іле Алатауының етегінде  Алмату қаласы туралы алғашқы жазба деректер Рашид ад-Диннің шығармаларында кездеседі. Бабыр Шыңғыс хан шапқыншылығынан қираған Алмалык,, Алмату қалалары туралы жазады. Мухаммед Хайдар Дулати және Шараф ад-Дин Йезди өз шығармаларында Алматуды атап кеткен . Археологиялық зерттеулер қазіргі Алматының орнында ертеректе сақтар, кейінірек үйсін, орта ғасырларда дулат тайпалары өмір кешкен елді мекендер мен қалашықтар,  Алмалық пен Алмату қалалары (екеуі екібасқа қала) болғандығын дәлелдеп отыр. Бұл қалалардың қираған құрылыстарын 1251-59 жылы француз королі IX Людвигтің елшісі және Қытай саяхатшысы Чжан Дэ өз көздерімен көргендіктерін жазған. Алмату қаласының аты жазылған күміс ақшалар, сақтардың 25 барыс бейнесімен безендірілген "Жетісу құрбандық табағы", ғажайып "Қарғалы тәжісі” бұл жердің мыңдаған жылдық тарихы бар өркениетті өлкенің орталығы болғандығын көрсетеді.

10 слайд

11 слайд
Орта ғасырлар Орта ғасырлар Мұнда маңызды этносаяси процестер, Жетісу мәдениетінің қалыптасуы жүрді. Алматы аумағына қатысы бар аудандарда қазақ мемлекеттігінің құрылуы басталды. Бұл жер жоңғар шапқыншылығының және өз елінің тәуелсіздігі үшін күрескен қазақ батырларының оқиғаларына бай . Бүкіл Жетісу жері Моғолстан мемлекетінің территориясында болды 15-18 ғғ. Ұлы Жібек жолының маңызының төмендеуімен қала да құлдырай бастады. Бұл кезеңде Алматы мен жалпы Қазақстанның тарихында оқиғалар орын алды.

11 слайд

12 слайд
1465-1466 жылдары Жетісу жерінде Қазақ хандығы құрылды. Қазақ хандығының іргесі қаланған жер Алматы маңындағы Қозыбасы деген тау еді. Қазір бұл жер - Алматы облысы, Самсы теміржол бекеті. 1730 жылы Алматыдан 70 шаршы км қашықтықта орналасқан Аңырақай тауларында қазақ батырлары қазақ халқының жоңғарлармен Отан соғысындағы қиын кезеңдегі тарихта мәңгі қалған жеңіске жетті . Зерттеуші М.Тынышпаевтың дерегі бойынша Аңырақай шайқасы туралы дерек Пішпек және Әулиеата уезінің қазақтарының жадында жақсы сақталған. Қазақ хандығы

12 слайд

13 слайд
Ресей отарлауы Ресей отарлауы 1854 жылғы ақпанның 4-інде Іле Алатауының баурайында Ресей империясының әскери қамалы Верныйдың негізі қалануымен қала тарихының жаңа кезеңі басталады . 1854 жылдың күзінде Верный қамалының құрылысы аяқталды. Верный қамалының бір жағы Кіші Алматы өзенінің бойымен орналасқан, ағаштан құрылған бесбұрыш пішінінде салынды. Кейіннен ағаш кірпіш пен таспен ауыстырылды. 1855 жылғы шілденің 1-інде Верный қаласына казактардың бірінші тобы көшіп келді. 1856 ж. орыс шаруалары да көшіп келе бастады. Олар қамал жанынан салынған Үлкен Алматы орталығына қоныстанды. Қоныс аударғандардың көбеюіне орай Кіші Алматы бекеті мен Татар (Райымбек) көшесі пайда болды. Бұл жерге татар қолөнершілері мен саудагерлері қоныстанды. 1859 жылдың мамырында қоныс аударғандардың саны 5 мыңға жетті. Құрылыс жұмыстарына инженер Л.Александровский жетекшілік жүргізді, ал құрылысты басқарған әскери-инженер Ц.Гумницкий болды . 1867 жылғы сәуірдің 11-інде Верный қамалының атауы өзгертіліп, Алматинск қаласы аталды. Бірақ сол жылы «Дала комиссиясының» баяндамасы бойынша қаланың аты Верный болып қайта өзгертілді. Верныйдың қала болуы сол кездегі реформаларға байланысты болды. Верный өзімен аттас Верный уезі мен Жетісу ауданының орталығына айналды.

13 слайд

14 слайд
КСРО құрамында КСРО құрамында 1921 ж. 5 ақпанында аудан комитетінің салтанатты жиынында Верный қаласының атауын өзгерту туралы шешім қабылданды. Верный қаласы Алма-Ата деген жаңа атқа ие болды. 1926 ж. 3 желтоқсанында Еңбек және Қорғаныс Кеңесі Түркістан-Сібір теміржолын салу жөнінде шешім қабылдады. 1927 ж. 2 наурызында ҚазАКСР-ң орталық комитетіі астананы Қызылордадан Алматыға көшіруге шешім қабылдады. ІV-ші бүкілқазақстандық кеңестер съезі бұл шешімді мақұлдады. Үкімет орындарының көшуі салынып жатқан Түрксіб теміржолының бірінші поезында 1929 ж. мамырында басталды. 1930 жылдың 28 сәуірінде « Айнабұлақ» станциясында соңғы балдақ соғылды. Осы арқылы Кеңестер Одағының екі ірі экономикалық ауданы Сібір мен Қазақстанды қосылды. 1930 жылы, 1-мамырда Түрксіб жолы ашылды. Алматыға Мәскеуден бірінші поезд келді . 1930 жылы Алматы әуе жолы ашылды, сөйтіп Қазақстан астанасы Мәскеумен әуе арқылы байланысқа ие болды. 1930- 1935 жылдары темірлі құйматастан, күйген кірпіштен құралған, жер сілкінісіне төзімді материалдардан салынған байланыс үйі, ішкі істер министрлігінің клубы,Түрксіб темір жолы басқармасы, "Алатау" кинотеатры, т.б. алғашқы ірі ғимараттар бой көтерд і.

14 слайд

15 слайд
КСРО құрамында КСРО құрамында 1941-1945 Ұлы Отан соғысы жылдары қала көптеген өзгерістерге ұшырады. Бүкілодақтық тыл жұмыстарын ұйымдастыруда өнеркәсіптік және материалдық қорды концентрациялау үшін 45 мың шаршы м жер берілді, көшіріліп әкелінген 26 мың адамды қабылдау үшін жер бөлінді. Соғыс жылдары Қазақ опера жөне балет театры (1941), ал 1950 жылы Қазақстан ғылым академиясының бас ғимараты мен Үкімет үйін салу қолға алынды. 1949- 1950 жылдары  Ленинградтық Гипрогор жасаған жаңа жоба ҚазССР-і халық шаруашылығының дамуының 5 жылдық жоспарына негізделді. Жоспар бойынша қала аумағы оңтүстік-батыс бағытында үлкейтілу, орталық бөлігінде 3-4 қабатты үйлер салыну, жол құрылысы мен қатынасы, селге қарсы қорғау шаралары қолға алынды. «Ленгипрогром» жоспарлағандай, 1962-1963 жылдары Алматы қаласы 1980 жылға дейін төрт жоспарланған аумақ және сел жүретін аумақтарға үлкен өзгерістер енгізілді. Тек 1966-1971 жылдар аралығында қалада 1400 шаршы м мемлекеттік және кооперативтік құрылыс тұрағы тапсырылды. Жыл сайын қалада 300 мың шаршы м баспана салынды. Құрылыс барысында жер сілкінісіне шыдайтын көп қабатты үйлер салу ұйғарылды.

15 слайд

16 слайд
Қайта құру кезеңінде Қайта құру кезеңінде Құрылыста түрлендіру мен сәйкестендіру архитектуралық тұрпаттың әр түрлі болуына себебін тигізді. Мектеп, аурухана, мәдени орталықтар, солардың қатарында Ленин атындағы сарай, «Қазақстан» қонақ үйі, Медеу спорттық кешені т.б. құрылыс нысандары салынды . Қалада демалыс орындарын құруға, қалалық көліктің дамуына көңіл бөлінді. 1981 жылдан бастап метрополитен жобасы бойынша жұмыстар жүргізілді. Алматы қаласын дамытудағы жаңа бас жоба 1998- 2020 жылдар аралығын қамтиды. Басты мақсат экологиялық жағынан таза, қауіпсіз, әлеуметтік жағдайлары қолайлы орта құру. Негізгі архитектуралық-құрылыстық мақсат — Алматының «жасыл желекті қала» атын сақтау және одан әрі дамыту. Жоспар бойынша көп қабатты үйлер салу, өндіріс орындарын, қоғамдық көлік жүйесін дамыту, метрополитенді іске қосу көзделді.

16 слайд

17 слайд
Тәуелсіздік кезеңінде Тәуелсіздік кезеңі 1993 жылғы шешім бойынша қала атауы орыс тілінде Алма- Атадан Алматыға ауыстырылды. 1997 жылы Қазақстан Республикасы  Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың үкімімен ел астанасы Алматыдан Астанаға ауыстырылды. 1998 жылдың 1-шілдесінде Алматы қаласының мәртебесі туралы жаңа заң қабылданды. Бұл заң бойынша Алматы ғылыми, мәдени, тарихи, қаржылық және өндірістік орталық болады .

17 слайд

18 слайд
Еркелей кірген құшағына таулардың, Иісі сіңген тарихымнан қанша мың. Алматымдай ыстық қала бола алмас, Желекті болғын әрқашанда бауларың! Қазақстанның ұлттық академиясының корреспондент- мүшесі, археолог Жәкен Таймағамбетов: “Жаңа деректер табылса, Алматының тарихы 1 мың жылмен ғана шектелмей, бұдан да көне қала болып шығуы әбден мүмкін,”-дейді. Мен бұл пікірге толықтай қосыламын. Оны зерттеу, зерделеу біздің еншімізде. Мен тарихшы болғым келеді. Мүмкін, бір үлесім тиіп қалар.

18 слайд

19 слайд
Зейін қойып тыңдағандарыңызға Р а х м е т !

19 слайд