Тақырыбы:Жануарлар дүниесі. Жерде тіршіліктің даму тарихы.

1 слайд
Жануарлар әлемі - Zoa немесе Animalia. "Zoon" - грек тілінде жануар деген сөз. Қазіргі кезде жануарлардың белгілі түрлерінің жалпы саны 2,5 миллионнан асады, олар тірі организмдердің тіршілік ететін аймағының ерекше қабаты - биосферада кең тараған. Биосфера - грек тілінде "bios" - өмір және тіршілік, "sphaira" (сфера) - шар, қоршаған орта деген сөздерінен алынған. Биосфераға литосфераның жоғарғы қабаты, бүкіл гидросфера және атмосфераның төменгі қабаты жатады, мұнда жануарлар, өсімдіктер және басқа да тірі организмдер тіршілік етеді. Жануарларды зерттейтін ғылым - зоология (Zoon - грек тілінде жануар, logos – ғылым, ілім). Зоология – жануарлар әлемінің алуан түрлілігін, олардың сыртқы және ішкі құрылысын, зат алмасу процесін, тіршілік ету ортасы мен өзара қарым-қатынасын, таралуын, дамуын, шығу тегін, тарихи даму зандылықтарын, табиғаттағы және адам өміріндегі маңызын зерттейтін ғылым.

1 слайд

2 слайд
Жануарлардың құрылысы мен тіршілік етуі туралы мәліметтер адамзат баласына бұдан бірнеше ғасыр бұрын белгілі болған. Олар өздері аулаған жануарлардың сырт пішінін паналайтын үңгірлер кабырғасындағы тастарға және күркелерінде калдырған сүйектерге ойып салып отырған. Мысалы: Австрия үңгірлерінің бірінде жүрегі айқын көрсетілген піл суреті бар. Сонымен катар аралар балын жинап жүрген әйел бейнесі де салынған. Бұлар бізге қазба қалдықтарын зерттеу нәтижесінде белгілі болып отыр. Ал жануарларды ғылыми негізде зерттеп, зоологияның дамуына ең алғаш жол ашкан гректің ұлы ғалымы және философы Аристотель (384-322, IV ғасыр біздің заманымызға дейінгі) болды. Аристотель жануарлар классификациясын жасап, зоология систематикасынының негізін салған. Ол жануарлардың 500-ден аса түрлерін зерттеп, оларды 2 топқа бөлген: 1) "энойма" - қаны бар жануарлар; 2) "анойма" - қаны жоқ жануарлар. Бірінші топқа, қанды жануарларға: 1) тірі туатындарды (аңдарды); 2) құстарды; 3) бауырымен жорғалаушыларды; қосмекенділерді; 4) балықтарды жатқызды. Екінші топка, қансыздарға: 1) басаяқты моллюскаларды; 2) шаянтәрізділерді; 3) моллюскаларды (басаяқтылардан басқа); 4) насекомдарды, өрмекшілерді және құрттарды жатқызды.

2 слайд

3 слайд
Қазіргі кезде жануарлар дүниесін мынандай 23 типке бөледі: 1. Саркомастигофора типі - Sarcomastigophora 2. Споралылар типі - Sporozoa 3. Книдоспоридиялар типі - Cnidosporidia 4. Микроспоридиялар типі - Microsporidia 5. Кірпікшелілер немесе Инфузориялар типі - Сіііорһога 6. Тақталылар типі - Placozoa 7. Губкалар типі - Spongia 8. Ішекқуыстылар типі - Coelenterata 9. Ескектілер типі - Ctenophora 10. Жалпақ құрттар типі - Plathelminthes 11. Немертиналар типі - Nemertini 12. Жұмыр құрттар типі - Nemathelminthes 13. Скребнилер типі - Acanthocephales 14. Буылтық құрттар типі - Annelida 15. Буынаяқтылар типі - Arthropoda 16. Онихофоралар типі - Опусһорһога 17. Моллюскалар немесе жұмсақ денелілер типі - Mollusca 18. Қармалауыштылар типі - Tentaculata 19. Тікентерілілер типі - Echinodermata 20. Погонофоралар типі - Pogonophora 21. Қылтанжақтылар типі - Chaetognatha 22. Жартылай хордалылар типі - Hemichordata 23. Хордалылар типі - Chordata

3 слайд

4 слайд
Жерде тіршіліктің даму тарихы. • Ғалымдар жердің жасы 4,5—7 млрд жыл деп есептейді. Жер тарихы мынадай 5 заманға бөлінеді: Жер тарихы (ұзақ уақыт аралығы) — заманға, заман — кезеңге, кезең—дәуірге, дәуір—ғасырға бөлінеді. Заманның аттары: 1.  Архей   — ежелгі заман 2.  Протерозой  — алғашқы тіршілік 3.  Палеозой  — ертедегі тіршілік 4.  Мезозой  — ортадағы тіршілік 5 Архей , п ротерозой , п алеозой заман дарын да тіршіліктің дамуы •   Палеозой заманы — 6 кезеңнен тұрады: • кембрий, • ордовик, • силур, • девон, • тac көмір, • пермь. • Мезозой заманы. • Кайнозой заманы. • .  Кайнозой  — жаңа өмір

4 слайд

5 слайд
Архей заманы — жер қыртысының тарихындағы көне заман, Архей заманының тау жыныстары қабаттарынан өте қарапайым құрылысты тірі ағзалардың — бактериялардың және көк-жасыл балдырлардың (прокариоттар) қалдықтары табылған. Олардың теңіздерде ғана тіршілік етіп қоймай, құрлыққа шыққандығы көрінеді. Өйткені құрлықтағы бейорганикалық заттар органикалық заттарға айналып, соның нәтижесінде топырақ түзілген. • Атмосферадағы метанның, амиактың, судың мөлшері азайып, көміртегі (VI) оксиді мен оттегінің мөлшері артқан. Архей заманында жер бетіндегі тіршіліктің одан әрі қарқынды дамуына жол ашқан аса маңызды үш ароморфоз атап көрсетіледі. Олар: 1. Ағзалардың жынысты көбеюге қабілеттілігі пайда болды, гендердің алмасуы, комбинативтік өзгергіштіктің жүруі, табиғи сұрыпталу әрекетінің мүмкіндігі күшейе түсті. 2. Фотосинтездің пайда болуы қоректену және зат алмасу әдістері бойынша барлық тірі ағзаларды екіге: автотрофтылар (жасыл өсімдіктер) және гетеротрофтыларға (жануарлар) бөлуге бастама берді. 3. Көп жасушалықтың түзілуіне байланысты ағзалардың құрылысы күрделенді, ортаның жана жағдайларын игере отырып,оған бейімделушіліктер қалыптасты.

5 слайд

6 слайд
Протерозой заманы. Ең ұзаққа созылған бұл заманда алғашқы тау түзілу әрекеті жүре бастады, Тіршілік аса күшті қарқынмен дамып, прокариоттардан эукариаттар, бір жасушалылардан көп жасушалылар пайда болды (қосарбетті қара). Олар негізінен су түбіне бекініп тіршілік етті. Теңіз, мұхит түбінде тіршілік ету ағзалар денесінің күрделенуіне, яғни дененің әр түрлі қызмет атқаратын бөліктерге бөлінуіне ықпал жасады. Өсімдіктер әлемінде балдырлар қаулап есіп, өркендеп, ортаға көп мөлшерде оттегін бөліп шығару арқылы жануарлардың судағы тіршілігін біршама жеңілдетті. Жер бетінде температура әлі де болса жоғары болғандықтан, тіршілік тек суда ғана жүріп жатты. Протерозойдың соңына таман жануарлар типтерінің басым көпшілігінің өкілдері пайда болды.  

6 слайд

7 слайд
ПОЛЕОЗОЙ ЗАМАНЫ

7 слайд

8 слайд
Полеозой заманы . Бұл-ертедегі тіршілік заманы.Бұл заман 6 кезеңге бөлінеді:кембрий,ордовик,силур,девон,тас көмір және пермь. Кембрий. Кембри дәуірінде тіршілік негізінен суда болды.Бұлш дәуірдің орта шенінде тау түзілу әрекетінің қауырт жүруіне байланысты құрлықтың көп бөлігі су астынан босап шықты. Алғашқы құрлық өсімдіктері псилофиттер еді. Ылғалы мол жылы климат жағдайында шаңжапырақ, қырықбуын кең қанат жайып, қарқынды дами бастады. Ордавик . Біршама кембрий кезеңіне ұқсас болды.Мұнда алуан түрлі жасыл,қоңыр және қызыл балдырлар теңіз түбін қалың орман тәрізді алып жатты. Көптеген шоғырлы ішікқуыстылшардың жойылуы себепті маржан дрифтері түзілді.Басаяқты және бауыраяқты былқылдақденелілер одан әрі дами түсті .

8 слайд

9 слайд
Силур кезеңінің соңын ала климат өзгеріп,тау түзілу әрекетінің қауырт жүруіне байланысты құрлықтың клемі артты. Силур теңіздерінде тікентерілілер, сауытты балықтар пайда болды. Алғашқы құрлықтық жәндік-өрмекшілер болды. Девон кезеңінде климат одан әрі құрғап,теңіздердің клемі азайып, тіпті шөл және щөлейт жерл ер пайда болды.Теңіздерде сауытты балықтар азайып, шеміршекті сүйекті балықтар пайда болды. Тас көмір кезеңінде жылы және ылғалды климаты құрлық өсімдіктерінің қаулап өсуіне қолайлы жадай туғызады.Тас көмірдің соңына таман климат құрғап, нағыз құрлықтық жануарлар шықты. Пермь кезеңінде құрлықтың клемі едауір артып, климат одан әрі салқындай түсті. Ұрықтың даму суда емес,құрлықта жүретін болды. терісінің сыртына мүйізді қабыршақтан тұратын қорғаныш қабат пайда болды.

9 слайд

10 слайд
МЕЗАЗОЙ

10 слайд

11 слайд
МЕЗАЗОЙ • Мезазой заманы .Жануарлар тарихында мезозойды жорғалаушылар заманы деп. Атайды,өйткені азда болса сумен байланысы бар көптеген құрлықтық ағзалар тіршілігін жойып,олардың орнына нағыз құрлыққа бейімделген өсімдіктер мен жануарлар кеді.Бұл заман үш кезеңге бөлінді: • 1.Триаста өмір сүрген жорғалаушылардан бүгінгі күнге дейін жеткендері тасбақалар, крокодилдер. Құрлықта шөп коректі және жыртқыш динозаврлар, теңізде ихтиозаврлар тіршілік етті. • 2.Юра кезеңінде теңіздердің клемі артып, онда жорғалаушы ихтиозаврлар мен плезиозаврлар тіршілік етті. • 3.Бор кезеңінде жалаңаштұқымды өсімдіктер көптеп жойылып, жабық тұқымдылар кең өріс алып тарала бастады.Құстар мен сұтқоректілер келіп шықты.

11 слайд

12 слайд
КАЙНОЗОЙ

12 слайд

13 слайд
• Кайназой заманы .Бұл жаңа тіршілік заманында осы қазіргі кездегі флора мен фаунаның қалыптасу рекеті жерді.Кайназой екі кезеңге-үштік және төрттік кезеңге бөлінеді. • Үштік кезеңде мәңгі жасыл орандар жойылып,қыста жапырағын түсіретін, ағаштармен алмасты.Ормандардың азаюына байланыстыадам тәрізді маймылдардың кейбіреулері қалың орманның ішінде галса,кейбір түрлері ағаштан жерге түсіп,ашық жалаларды мекендеді.Үштік дәуірінің соңында бұлардан адам пайда болды. • Төрттік кезең-жер бетінде тіршілік дамуының ақырғы және қазіргі белесіБұл кезеңге тән сипат –бірнеше рет мұз басуды басынан өткізуі. КАЙНОЗОЙ

13 слайд