Тәуелсіздік

1 слайд
Ғаламтордың пайдасы мен зияны 1.Суреттегі отбасы туралы не айтасың? 2.Отбасы қандай болу керек? 3.Ғаламтордың қандай зияны бар?

2 слайд
1.Септеулік шылауы бар сөйлемді ажыратыңыз. • Ырысжан бұдан әрі шыдамады. • Өмір заңы қызық қой. • Асқар оқыды, бірақ жазбады. • Базаралы бұл үйге кеше ғана келген. • Тау мен тасты жел бұзар. 2.Жалғаулық шылауы бар сөйлемді белгілеңіз. • Ол түні бойы ойланды. • Балуан Шолақпен кездесіп көрген адам емеспін. • Қолы іске бармайды. • Сыбызғы бірде өксіп, бірде уһледі. • Сарықыздың есімі о баста бөтен-ді. 3.Атау септігімен тіркесіп келетін шылауды көрсетіңіз. • Қатар, бірге • Жуық, дейін • Тарта, қабат • Кейін, бұрын • Арқылы, үшін

3 слайд
Жаңа сабақ  Көсемше екі түрлі  мәнде , екі түрлі  қызметте  қолданылады:  1) күрделі етістіктің құрамында келіп, негізгі іс-әрекетті білдіреді.    2) қимыл-әрекеттің әртүрлі сипатын, амал-тәсілін, себеп-мақсатын білдіреді. Мысалы,  Тапсырманы орындап болды. Орындап болды  –   күрделі етістік;   орындап  – негізгі іс- әрекет;  болды   – көмекші мәндегі етістік.   Әңгімені құмарта тыңдады.   Құмарта  –  қалай? Іс- әрекеттің амал-тәсілін білдіріп тұр.  Көсемше  үш  түрлі жолмен жасалады:  1) -а, -е, -й  жұрнақтары арқылы  ауыспалы осы шақ  көсемше жасалады. Мысалы,  Боран  соғады,  мал  төлдейді,  ит  үреді;  2) -ып, -іп, -п  жұрнақтары арқылы  өткен шақ  көсемше жасалады. Мысалы,  Сыпайы  сызып айтады,   шорқақ  үзіп айтады.  Көсемшелер:   сыз ып , үз іп  айтады .  3) -ғалы, -гелі, -қалы, -келі  жұрнақтары  келер шақ  көсемше жасайды. Мысалы,  айтқалы  отыр,  кеткелі  жатыр,  оқығалы  жүр , келгелі  отыр.  Көсемше тұлғасына  көптік, септік, тәуелдік жалғаулар жалғанбайды,  яғни  көсемше көптелмейді, септелмейді, тәуелденбейді.  Тек  -а, -е, -й  және - ып, -іп, -п  тұлғалы көсемшелер ғана  жіктеледі,  ал  -ғалы, -гелі, -қалы, -келі  тұлғалы көсемшелер жіктелмейді.

4 слайд
 ЕСІМШЕ     Есімше де – екі түрлі мәнде, екі түрлі қызметте  қолданылатын  етістіктің ерекше түрі.     Есімше ешқандай қосымшасыз  қандай? қай?  деген сұраққа жауап беріп,  анықтауыш  қызметін:  Айтылған (қандай?)  сөз  – атылған (қандай?)  оқ;   кім? не?  деген сұраққа жауап беріп,  бастауыш  не  баяндауыш  қызметін атқарады:  Көрмес  (кім?)  түйені де көрмес .  Ақылды байқап сөйлер.  (қайтер?)     ЕСІМШЕНІҢ ЖАСАЛУЫ МЕН ТҮРЛЕРІ     Есімше  төрт  түрлі жолмен жасалады:     1)  -қан, -кен, -ған, -ген  жұрнақтары арқылы  өткен шақ есімше  жасалады;  2)  -ар, -ер, -р  және болымсыз етістіктен кейін  -с  жұрнағы арқылы   болжалды келер шақ есімше  жасалады;  3)  -мақ, -мек, -бақ, -бек,- пақ, -пек  жұрнақтары  мақсатты келер шақ   есімше  жасайды;  4)  -атын, -етін, -йтын, -йтін  жұрнақтары  ауыспалы өткен шақ  жасайды.

5 слайд
Мәтіндегі ақпараттар бойынша өз пікіріңді дәлелде.  Әрине, ғаламтордың пайдасы мол екендігі даусыз. Алайда оның зияны да аз емес. Ғаламтордың зиян жайлы сөз болғанды ең бірінші қозғалатын тақырып - ғаламторға тәуелділік. Ал бұл аңыздан алынған термин емес.  Ғаламтор қолданушыларының 10%-ы ғаламторға тәуелді екендігі ғылыммен дәлелденген. Тіпті, олардың бірқатары ғаламторды үй, тағам, су іспетті өмірлік маңызды дүние деп есептейді. Оңтүстік Корея, Қытай, және Тайваньда ғаламторға тәуелділікті ұлттық деңгейдегі мәселе ретінде қарастырады.        Десе де ғаламтордың зияны тек мұнымен шектелмейді. Компьютер мониторының алдында ұзақ уақыт отырудың өзі көзіміздің көруіне теріс әсер етсе, компьютер алдында дұрыс қалыпта отырмағанның салдарынан қимыл-тірек аппаратымызға зиян келеді.  Адам психикасына кері әсер ететін ақпараттарды да ғаламтордың зиянды жағына қоса аламыз. Ғаламтор арқылы алаяқтар жеке тұлға жайлы мәлімет алып, оны өз мақсатына қолдануы мүмкін. Сонымен қатар, әлемдік тор арқылы компьютер жүйесіне зақым келтіріп, зиянын тигізетін вирустар тарайды.  Әрине, ғаламтордың пайдасы мен зияны да жетерлік. Алайда оның пайдасы басымырақ. Ал егер әр әрекетіңізді ақылға сала отырып жасасаңыз, ғаламтордың зиянын көрмессіз деген пікірдеміз.   

6 слайд
Ғаламторд ың пайдасы

7 слайд
 5-тапсырма. Мәтінді оқы. Мәтін бойынша сұрақтарға жауап бер  6-тапсырма. Мәтіндегі көсемше жұрнағы арқылы жасалған сөздерді теріп жаз.  7-тапсырма. Мәтіндегі ақпаратты «Төрт сөйлем» тәсілін пайдаланып айт.

8 слайд
Үйге тапсырма  8-тапсырма. Мәтіндегі тырнақшасы бар сөйлемдерді теріп жазып,оның қойылу себебін кесте түрінде дәлелде.  9-тапсырма. Қарамен берілген сөздерді синонимдік қатармен ауыстырып, мәтін құрастыр.