Топырақтың физикалық қасиетінің гигиеналық маңызы.

1 слайд
Қазақстан Республикасы Ғылым және Білім министірлігі “Семей қаласының Шәкәрім атындағы университетіІ’’КеАҚ БӨЖ Тақырыбы: Топырақтың физикалық қасиеттерінің гигиеналық маңызы. Орындаған: Мұқат Диас Тексерген: Икимбаева Н.А Тобы: Вс-901 Семей 2021 жыл

2 слайд
Жоспар. Қорытынды бөлім.4Кіріспе бөлім.1 Негізгі бөлім.2 Топырақтың физикалық қасиеттерінің гигиеналық маңызы. 3 Әдебиеттер тізімі.5

3 слайд
Кіріспе бөлім. Топырақ - күрделі органикалық және минералдық қоспалардың жинағынан тұратын жер бетінің құнарлы қабаты. Ол қабатта көптеген әртүрлі физикалық, химиялық, биологиялық және басқадай күрделі айналыс процесстері жүреді.

4 слайд
Топырақтың физикалық қасиеттері. Түсі. Иісі. Темпер атурас ы. Кеуект ігі.Капилля рлығы. Су өткізгі штігі.

5 слайд
Топырақтың түсі. Топырақтың құрамындағы органикалық заттардың мөлшеріне байланысты оның түсі қоңыр (қара), ашық-қоңыр, ашық-сары т.б. болады. Топырақтың қоңыр (қара) түсі оның құрамында органикалық заттардың көп екенін білдіреді. Қара топыраққа санитарлық баға бергенде оның түсі құрамындағы гумус пен шірікке байланысты болатындығын естен шығармау керек. Қара топыраққа қарағанда құрамына көң қосып тыңайтылған жерлерде ауру қоздырғыш микрорганизмдер көп кездеседі. Құрамында органикалық заттар мен гумусы аз топырақтар ашық-қоңыр (күлді) немесе ашық-сары құмды сазды топырақтар (түсті) боп келеді. Ондай топырақтарда биологиялық маңызы бар минералдық заттар - кальций, фосфор, калий т.б. аз кездеседі.

6 слайд

7 слайд
Топырақтың иісі. Таза, ластанбаған топырақтың иісі болмай ды. Әр түрлі иіс (шірік, аммиак, күкіртті сутегі) топырақтың таяу арада мал кеңдерімен, өлексесімен, басқа лас ағын қалдықтармен қосылып және ондағы органикалық заттардың әсіресе анаэробты (оттегісіз) жағдайда шіру процесстерінің жүргендігінен пайда болады. Топырақтың иісін оның сынамасын алған жерде қолма-қол анықтаған жөн. Әйтпесе иісін анықтауға арналған сынама болігін жеке колбаға салып, үстіне ыстық су құйып, қақпағын жауып, шайқап араласты-рып, қақпағын тез ашып, иіскеп анықтайды.

8 слайд
Топырақтың температуарсы. Топырақтың температурасын бір ерекше керек болған кезде ғана анықтайды. Оны көбінесе, мысалы мал қораларын жобалап, салу үшін орын таңдау кезінде, немесе мал дем алатын, жазғы лагерлер тұрғызы-латын жерлер, жазғытурғы, күзгі мезгілдерде малдарды қамап ұстайтын шырақ (загон) құратын орындарды белгілеген кездерде анықталады. Топырақтың температура-сын анықтауға арнайы термометрлер пайдаланады.

9 слайд
Топырақтың кеуектігі. Кеуектігі – топырақтың түйіршіктерінің аралықтарындағы бос кеңістік орындар (қуыстар). Олардың көлемі түйірлердің мөлшеріне, орналасуына және формасына байланысты болады. Құрылымсыз топырақтарда (саз саздақ, торфты, мергелді) кеуектігі жоғары болады. Себебі ұсақ түйірлер құрылымсыз топырақтарда көп болады да, олардың арасында бос орындар көлемі жағынан кіші болғанымен жалпы беттерінің ауданы артық болады, ал құрылымды топырақтарда (қыйыршық, құм, құмайт, қаратопырақ) түйіршіктері ірі, бірақ жалпы кеуектігі төмен болады. Егер, құрылымсыз ұсақ түйірлі топырақтардың кеуектігі 85 % дейін болса ірі түйірлі құрылымды топырақтардың кеуектігі 30 % кем болады. Сондықтан, ірі түйіршікті топырақтар (құмды) кеуектігі үлкен размерлі, су мен ауаны, кіші түйіршіктілерге (сазды, торфты) қарағанда жақсы өткізеді. Ірі түйіршікті топырақтарда микробиологиялық процесстер, органикалық заттардың ыдырауы артып, активті жүреді, ал атмосфера сулары тереңгі қабатына дейін сіңеді. Мысалы, кеуектілігі құм топырақта 40% - тен, сазда – 53 % болса, торфта – 84 % жетеді.

10 слайд
Топырақтың капиллярлығы.

11 слайд
Топырақтың капиллярлығы. Топырақтың бұл қасиеті оның механикалық құрамына тікелей байланысты - неғұрлым топырақтың құрамындағы бөлшек кіші болса, солғұрлым оның капиллярлығы жоғары болады. Жоғарғы капиллярлық қасиеті жердің сулылығы, саздылығының себебі болып есептеледі. Топырақтың түрлеріне байланысты биіктігі 1м оданда биік бірнеше диаметрі 2,5 - 3 см, тік бойында 1см бөліктері бар шыны трубкаларды (түтік) арнайы штативке орнатады. Шыны трубкалардың (түтіктің) төменгі басына дәке орап, бір ұшын 0,5 см. суға батырып қояды. Әр түрлі жоғары бөлігіне дейін зерттеуге арналған топырақпен толтырады. Топырақтың аралық қуысына байланысты су жоғары оның бойымен көтеріледі. Топырақтың түтіктегі түсінің өзгеруін қадағалап әр бір 5, 10, 15, 30, 60 мин. және одан әрі әрбір бір сағатта, судың көтерілуі тоқтағанша бақылап жазып топырақтың капиллярлығын анықтаиды.

12 слайд
Топырақтың су өткізгіштігі.

13 слайд
Топырақтың су өткізгіштігі. Әртірлі топырақтың қабатынан судың сүзіліп өтуі оның құрамына (структурасына) байланысты болады. Топырақтың сулы - ауа режимі оның су өткігіштік қасиетіне тікелей байланысты болғандықтан бұл көрсеткіштің санитарлық-гигиеналық маңызы өте зор болады. Топырақтың су өткізгіштігін анықтау үшін ұзындығы 20-25 см. диаметрі 3-4 см. шыны түтікті топырақпен толтырады да төменгі және жоғарғы топырақтың тұрған жерін белгілейді. Түтіктің төменгі басын жұқа дәкемен орап, топырақты сілкіп толтырады, штативке түтікті тігінен бекітіп, теменгі астына түтіктің диаметріне сәйкес келетін воронка мен цилиндр қойып, оның 4 см биігін белгілейді. Уақытты белгілеп-ап шыны түтіктің жоғаргы басына топырақтың үстіне биіктігі 4 см су құяды және судың және судың осы қабат биіктігін тұрақты сақтап отыру қажет. Топырақтың су өткізгіштігі екі уақыт көрсеткішімен өлшенеді. Бірінші түтікте 20 см биіктігі бар топырақтың қабатын судың өту уақыты, екінші топырақ қабатынан өтіп, шыны түтіктің астындағы цилиндрдің 4 см биіктігіне жиылатын судың уақыты.

14 слайд
Қорытынды бөлім. Тақырыпты қорытындылай келе,топырақ биосфераның ең маңызды бөліге десекте болады.Топырақтың биологиялық, физикалық,химиялық қасиеттері болады. Әр қасиеттің өзінің ерекшеліктері болады.Біз топырақтардың қасиеттері басты назар аударуымыз керек.

15 слайд
Әдебиеттер тізімі. 1.Гершун В.И. Ветеринарная гигиена. Тулякова Р.К-Костанай.: Колос, 2.Мырзабеков Ж. Ветеринарлық гигиена. Ибрагимов П. Алматы.: 3. Герщун В.Н., Муслимов Б.Н. «Ветеринарная гигиена», А-та «Кайнар», 1994 г. 4.Онегов А.П. «Гигиена с/х животных» Москва, 1987 г. 5.Карелин А.И. Словарь ветеринарных, зоогигиенических и санитарных терминов. - М.: Росагропромиздат, 1990. 6.Ж.Өтесінова,Б Оразалиева “Зоогигиена және санитарлық талаптар”Астана-2012. 7.М.С.Садуақасов “Ветеринариялық-санитарлық гигиена”Алматы-2008 8.Әлуметтік желілер.