Түркі халықтарының музыкалық дәстүрі жалғасы презентация

1 слайд

1 слайд

2 слайд
сабақтың тақырыбы : Түркі халықтарының музыкалық дәстүрі (жалғасы) Музыка пәні мұғалімі: Дуйсенбанва Айнур Төлеубековна

2 слайд

3 слайд
Сабақтың мақсаты: • Ауызша жэне жазбаша жұмыстар орындау барысында музыкалық терминдерді пайдалану; • Әлем халықтары музыкалық дэстүрлерінің ерекшеліктерін анықтау; • Әлем халықтары музыкалық аспаптарын жасалуы мен дыбысталуына қарай топтастыру

3 слайд

4 слайд
Сенің меңгеретінің: • Қазақ халық музыкалық аспаптары мен түркі халықтар ас паптарының сыртқы пішінінін айырмашылығы мен ұқсастығын. • Музыкалық аспаптардың дыбыс бояуларының (тембр) айырмашылығы мен ұқсастығын. • Аспаптар тобын ажыратуды.

4 слайд

5 слайд
Ақпарат ізд е. Талқыл а. • Қазақ халық музыкалық аспаптары мен түркі халықтар ас паптарының сыртқы пішінінің айырмашылығы мен ұқсастығы н . • Музыкалық аспаптардың дыбыс бояуларының (тембр) айырмашылығы мен ұқсастығы н. • Қай аспаптар ішекті, тілшікті, үрлемелі, мембраналық (ұрмалы), сілкімелі аспаптар тобына жатады?

5 слайд

6 слайд
• Қай аспаптар ішекті, тілшікті, үрлемелі, мембраналық (ұрмалы), сілкімелі аспаптар тобына жатады? Төмендегі аспаптарға топтас тырғыш (классификатор) бойынша сипаттама жаса.

6 слайд

7 слайд

7 слайд

8 слайд

8 слайд

9 слайд
?! Тыңда және талда . • Музыкалық аспаптардың шығу тарихы мен аңыздарды тыңда. Қазақ халқының « Жетіген туралы » және хакас халқының « Сиқырлы чатхан » аңыздарын тыңда. Екі аспап туралы білетініңді айт.

9 слайд

10 слайд

10 слайд

11 слайд
Ерте кезде ауылда бір қария тұрады. Оның жеті ұлы болған. Бір жылы қатты жұт болып, адамдар тамақсыз қал ып аштан қырылпды. Аштықтан үлкен ұлы Қания өлгеннен кейін қария кепкен ағаштың бөлігін алып, оған шек салып, тиек қойып, "Қарағым" күйін орындайды, Төралым деген екінші ұлы өлгеннен кейін екінші шек тартып, "Қанат сынар" деген күй шығарды, үшінші ұлы Жайкелдіге ол "Құмарым" күйін, төртінші ұлы Бекенге "От сөнер", бесінші ұлы Хауасқа "Бақыт көшті", Жүлзарға "Күн тұтылуы" атты күй шығарады. Ең кіші ұлы Қиястан айрылған қария жетінші шекті тартып, "Жеті баламнан айрылып құса болдым" атты күй орындайды. Аспаптан қайғыға толы көп дыбысты ала отырып, қария әртүрлі әуен арқылы өзінің балаларының бейнелерін көрсетеді. Бұл шығарылған әуендер мұнан әрі дамытылып, аспапты орындаудағы күй-пьеса түрінде бізге "Жетігеннің жетеуі" деген жалпы атпен жеткен. "Жетіген деген атау екі сөзден тұрады: жеті және ән" - "жетіген" деген ұғымды береді.

11 слайд

12 слайд

12 слайд

13 слайд
• Ерте заманда Чат хан деген қойшы қария өмір сүріпті. Қойшының жұмысы ауыр. Чат Хан ұзақ уақыт қойшының қиын өмірін жеңілдету туралы ойлап, бір күні шыршалы балқарағайдың бір бөлігін алып, ішінен ұзын қорапты алып оған қыл салып ойнай бастады. Ол аспапты керемет ойнағаны соншалық, ұ шқан құс, жануарлар тыңдаған. ал адамдардың жүректері бақытқа бөленді. Табын алқапқа шашырай бастаған кезде Чат Хан музыкалық қорабын шығарып ойнаған кезде с иқырлы музыка тыңдау үшін қойлар айналасына жиналды. Керемет аспаптың даңқы Ха кас жеріне тара йды . Ол туралы қарақшылар, бір көзді алыптар да біл еді. Бір күні олар қартты өлтіріп, музыкалық қорапты алып кетеді. Т аудың басында бір көзді алыптардың үйі, үйдің жанында қарақшылар ұрланған олжаны жасыратын үгір лері болған. Бұған дейін олар табындарға шабуыл жасап, сиырлар мен қойларды ұрлаған.

13 слайд

14 слайд
Алыптардың тамағы таусыла салысымен, олар музыкалық қорапты алып, қораптан дыбыстар шығара басдады, керемет музыкаға таңданған аңдар өздері қарақшылардың қасына келді. Бір көзді алыптар қуанып осылайша азықтарын оңай тауып жүрді. Бірақ олар жақын ауылда батыл бала, қарт Чат ханның немересі өсіп келе жатқанын білмеді. Бала секіріспен өсті. Ол жақсы аңшы болады, жебелері әрқашан нысанаға тиіп, семіз құстарды құлатады. Бірде ол аң аулау үшін таудың басына шығып, үңгірдің жанында терезесіз үлкен үйді көреді. Есіктің ар жағынан қарлығыңқы дауыстар шығады, - Ал, тағы да қазан бос - ет жоқ, май жоқ. - Біз екі қошқарды союымыз керек! -деген дауы с ты естиді .К енеттен сол жерден керемет музыка шығып,сиқырлағандай малдар жинала бас т ады, олар таудың басына дейін созылды. Қарақшылар олардың ішіндегі ең семізін ғана таңдап, қалғандарын үңгірге кіргізді.

14 слайд

15 слайд
Тастың артына жасырынған бала бір көзді алыптардың малды сойып, етті үйге кіргізіп жатқанын бақылап отырды. Бала малдың қайда жоғалып кететінін енді түсінді.олар етті үйге сүйреп апарып жей бастады Бала көптен бері ондай тамақты көрмеген еді. Ол жебені созып тұрып қойдың бауырын шаншып алады. - Бауырды кім жеді? - деп ашуланып бір бірімен дауласа бастады. - Бәрі түсінікті, деді үлкен дәу. Демек Чат ханның немересі есейген. Бауырды ұрлаған сол. Біз оны өлтіруіміз керек. Бір көзді алыптар үйден жүгіріп шығып, ауылға қарай жүгіре жөнелді. Бала есіктің алдынан терең шұңқыр қазып, оны бұтақтармен жауып, аздап топырақ себеді. Содан кейін ол атасының музыкалық қорабын алып, ойнай бастайды. Бір көзді алыптар таңғажайып дыбыстарды естіп, қайта есікке қарай жүгірген бойда, шұңқырға түсіп кетеді. Бала оларды жоғарыдан таспен ұрып, шұңқырды жауып тастайды.

15 слайд

16 слайд
О л қайтадан сиқырлы сандықты алып ойнай бастады. Үңгірден құтқарылған қойлар мен сиырлар үйіліп шығады. Сө тіп бала сиқырлы аспаптың үніне мойынсынған үйірлерді ауылына алып келеді. Бала аспапты ойнап, мейірімді және құдіретті батырларды жырл ай бастады . Содан бері адамдар сиқырлы сандықты қарт Чат- ханның құрметіне Чатхан деп атай бастады, ал бала әнші - Х айцзи деген лақап атқа ие болды.

16 слайд

17 слайд
• Түркі халықтарының , соның ішінде , тува , хакас , қырғыз халықтарының көмеймен ән орындау өнерімен алдыңғы сабақтарда таныстың . • Әуенді тыңда . Анықта . Зерттеу жүргіз . • Орындау мәнерін анықта,салыстыр мына сұрақтарға жауап бер: • «Көмеймен ән орындауды» сен қалай түсінесің? • Өзің көрсете аласың ба? Әнді орында: «Угәй,угәй,әй-угәй (қазақтың халық әні) Е. Құсайыновтың орындауында тыңдаған әуенді мына сөздермен қосып үйрен және мәнерлеп орында «угәй,угәй,әй,угәй» Ақ қазине дариға-ай»

17 слайд

18 слайд

18 слайд

19 слайд

19 слайд

20 слайд

20 слайд