Тыныс алу мүшелері

1 слайд
ТЫНЫС АЛУ МҮШЕЛЕРІ

1 слайд

2 слайд
Тыныс алу жүйесі – ағза мен сыртқы оранын газ алмасу процесін қамтамасыз ететін тыныс алу жолдарынын жиынтығы.

2 слайд

3 слайд

3 слайд

4 слайд
 Ересек адам қалыпты күйінде дем алғанда өкпеге 300-500 мл ауа кіреді .  Бір минутта 16-18 тыныс алу қозғалыстарын жасап, өкпесінен 6-7 литр ауа өткізеді.  Ауаның мөлшері адамның салмағына және бойына байланысты, бойы ұзын және салмақты болса, соғұрлым көп ауа өтеді.  Ересек адамға қарағанда балаға ауа көбірек қажет. 2-3 жастағы баланың өкпесі арқылы 5-6 л., кейде 7 л. ауа өтеді, бұл баланың дем алу ерекшелігіне жатады, сондықтан баланың денесінен бу ретінде су көптеп шығып, тершең болады.

4 слайд

5 слайд
 Тыныс алу жүйесінің құрылысы мен қызметі адамның жасына, жынысына байланысты ерекшеліктері болады.  Тыныс алу жүйесінің мүшелері қызметтеріне қарай 2-ге бөлінеді:  ауаны сыртқы ортадан ішке және іштен сыртқа қарай қозғайтын тыныс алу жолдары - мұрын қуысы , көмей, кеңірдек және бронхылар .  түскен газдарды алмастыру процессін жүргізетін мүше - өкпе.

5 слайд

6 слайд
МҰРЫН ҚУЫСЫНЫҢ ҚЫЗМЕТІ Ауа мұрын арқылы екі бөлікті-қалқалы мұрын қуысына түседі. Әрбір бөлікті-қалқада мұрын қуысының ішкі бетін ұлғайтатын үш мұрын қалқаны орналасқан. Ол эпителийлі қабықпен және көп қан тамырларымен жабылған. Мұрын қуысында жылытылған, ылғалданған және тазартылған ауа жұтқыншақ арқылы көмейге түседі.

6 слайд

7 слайд
КӨМЕЙДІҢ ҚЫЗМЕТІ  Көмей - іші қуыс түтік, қабырғалары сіңір, буын және бұлшық еттермен қосылған бірнеше шеміршектен тұрады.  Көмейге ас бөлшектері немесе басқа заттар түскенде, сондай-ақ қабыну процестерінде адам қатты жөтелгенде дем шығарылады. Бұл көмейдің тазартылуына әсер етіп, тыныстың төменгі бөлімдеріне зиянды заттардың енуіне кедергі келтіреді.  Көмей ауаны жұтқыншақ арқылы кеңірдекке өткізеді .

7 слайд

8 слайд
КЕҢІРДЕК  Кеңірдек - өңештің алдында орналасқан ұзындығы 9-13 см, диаметрі 15 мм.  Бронхылар өкпенің оң жақ және сол жақ бөліктеріне кіріп, тармақталып, бронхы ағашын түзеді. Ұштарындағы жіңішке тармақтары - бронхиолалар өкпе көпіршіктері - альвеолалармен аяқталады.

8 слайд

9 слайд
ӨКПЕНІҢ ҚЫЗМЕТІ Өкпе - адам мен жануарлардың тыныс алу мүшесі. Пішіні жартылай конус тәрізді, оның төменгі жағы немесе негізі ойыстау біткен, кеуде қуысын іш қуысынан бөліп тұратын көк етке кіріп жатады. Сыртында сірлі қабық – өкпеқап ( плевра ) болады.

9 слайд

10 слайд
Кіші қан айналымы арқылы өкпеге веналық (көк) қан түседі, бұл жерде оттегімен қанығып, көмір қышқыл газынан ажыратылып, алқызыл түсті артериялық қанға айналады. Көмір қышқыл газы өкпе көпіршіктеріне (альвеолаға) өтіп, дем шығару кезінде ағзадан шығады. Артериялық қан ары қарай үлкен қан айналымы арқылы дене мүшелеріне өтіп, олардың жасушаларын ауамен қамтиды, оны тұтыну барысында жасушалардан көмір қышқыл газы бөлініп шығып, қан қайтадан веналық (көк) болады.

10 слайд

11 слайд
 Адам денесінде қан тарататын тамырлардан екі тұйық жүйе - үлкен және кіші қанайналым шеңбері түзіледі  Үлкен қанайналым шеңбері - жүректің сол жақ қарыншасынан қолқа артериясы қантамырынан басталады. Оттекке қаныққан қан алдымен қолқаға, одан ірі және ұсақ артерия қантамырларына жеткізіледі. Қан артерия қантамырларымен ішкі мүшелерге, жүректің өзіне, бұлшықеттерге, сүйектерге барады. Мүшелерде артерия қантамырлары тарамдалып, қылтамырларға бөлінеді. Қылтамырлардың жұқа қабырғалары арқылы қан дене жасушаларына қоректік заттар мен оттекті таратады. Жасушалардан көмірқышқыл газын қажетсіз өнімдерді жинап, вена қанына айналады. Вена қаны вена қантамырлармен жүректің оң жақ жүрекшесіне құяды.

11 слайд

12 слайд
 Кіші қанайналым шеңбері ---> жүректің оң жақ қарыншасынан басталып --> өкпеге қан тартады --> жүректің сол жақ жүрекшесімен аяқталады.Кіші қанайналым шеңбері деп аталу себебі - қан тек өкпеге барып, оны оттегімен байытылады да қайтадан жүрекке келеді.  Бұл қанайналым шеңберін кейде өкпелік шеңбер деп те атайды.

12 слайд

13 слайд
 жоғарғы тыныс алу жолдары - мұрын қуысы, жұтқыншақ, ауыз қуысы.  төменгі тыныс алу жолдары - көмей, кеңірдек, бронхы.

13 слайд