“Вирустар – тіршіліктің жасушасыз түрі”

1 слайд
ҚОШ КЕЛДІҢІЗДЕР!

1 слайд

2 слайд
Топ қа бөліну:

2 слайд

3 слайд
Тірі ағзалар Эукариоттар Прокариоттар Анциттер

3 слайд

4 слайд
Сабақтың тақырыбы : “ Вирустар – тіршіліктің жасушасыз түрі”

4 слайд

5 слайд
Сабақтың мақсаты: Вирустардың ашылу тарихы мен құрылысын, жұқпалы аурулар түрлерін оқып, меңгеру.

5 слайд

6 слайд
Мағынаны тану: Түрлі түсті конверттегі тапсырмалар. Қызыл түсті конверт: Вирустың ашылу тарихы. Жасыл түсті конверт: Вирустардың типтері. Сары түсті конверт: Вирустардың құрылысы.

6 слайд

7 слайд
Дүниежүзілік микробиология тарихында орыс ғалымы Д.И.Ивановскийдің алатын орны ерекше. Ол ХІХ ғасырдың соңында темекі теңбілі ауруын зерттеп, ол аурудың қоздырғыштары бактериялардан да ұсақ тіршілік иесі екенін тапқан. Д.И.Ивановский ауруға шалдыққан жапырақтарды жуып, ол жуындыны бактерияларды сүзетін сүзгіден өткізгенде одан өтіп кеткен. Осы сұйықтықты темекіге жұқтырғанда, оның жапырағы қайтадан сарғайып, ауруға ұшыраған. Зақымданған темекі жапырағын үлкейткіш құралдармен тексергенде кристалдар байқалған. Кейіннен 1935 жылы америкалық ғалым У.Стенли бұл кристалдардың темекі теңбілі вирустарының шоғырланған жиынтығы екенін тапты.

7 слайд

8 слайд
ХІХ ғасырдың соңында Д.И.Ивановский ашқан өте ұсақ тіршілік иесінің вирустар екендігі дәлелденді. Вирус (латынша «virus» - у) – тірі организмдердің ішіндегі жасушасыз тіршілік иесі. Олар рибонуклеин қышқылынан немесе дезоксирибонуклеин қышқылынан құралған нуклеопротеидтерден, сондай-ақ ферментті нәруызбен қапталған қабықшадан - капсидтерден тұрады. У.Стенлидің дәлелдеуі бойынша, темекі жапырағында вирус бөлшектері алты қырлы кристалл пішінді шоғыр түзеді

8 слайд

9 слайд
Иммунитет - Вирустарға антибиотик дәрілері көбіне әсер етпейді. Көбіне ағзаның иммунитет жүйесі ғана ауру туғызатын вирустардың шамадан тыс көбейіп кетуін тежейді. - ИММУНИТЕТ- ағзаның ауру қоздырғыштарын қабылдамайтын қасиеті. Ағзаның өз тұтастығын және биологиялық даралығын қорғайтын жасуша иммундық жасуша деп аталады. Ауру тудыратын ұсақ ағзаларды қармап, тіршілігін жою арқылы иммундық жасуша ағзаны қауіпті жұқпадан сақтандырады.

9 слайд

10 слайд
Вакцина Вакцина ( лат. vacca — сиыр, vacc і nus — сиырдікі) — микроорганизмдерден (бактерия, вирус, т.б.) алынып, адам мен жануарлар организміне жұқпалы аурулардан алдын ала сақтану және олардың иммундық қасиетін арттыру үшін егілетін препараттар. Азиялық көшпелілер ежелгі дәуірден-ақ адам мен малға шешекті, ешкіге кебенекті, сиырға алаөкпені егу арқылы оларды қатерлі аурулардан сақтандырып отырған. 1796 жылы ағылшын дәрігері Э.Дженнер алғаш рет сиыр шешегін адамға егу арқылы алды.

10 слайд

11 слайд
Сабақты бекіту: Тест тапсырмалары 1. Олар жасушасыз тіршілік құрылымы болып табылады. а) бактериялар ә) вирустар б) саңырауқұлақтар 2. ЖИТС (СПИД) ауруының қоздырғышы: а) бактерия ә) вирус б) спора 3. Ағзаның ауру қоздырғыштарын қабылдамайтын қасиеті: а) бактериофаг ә) иммунитет б) індет 4. Тұмау, сары ауру, шешек,қызылша ауруларының қоздырғышы: а) бактерия ә) вирус б) бактериофаг 5. Бактерия жасушасына енген вирус: а) бактериофаг ә) спора б) бактерия 6. Сыртында нәруызды қабығы бар заттардан және екі түрлі нуклеин қышқылынан құралған: а) бактерия ә) цианобактерия б) вирус 7. Вирустың генетикалық материалы қандай химиялық затқа негізделген: а) көмірсуға ә) ақуызға б) нуклеин қышқылына

11 слайд

12 слайд
8. Микроорганизмдерді және актиномицеттерді зақымдап, ерітіп жіберетін вирустар тобы: а) бактериофагтар ә) бактериялар б) энтеро вирустар 9. Бактериофагтың көбею стадиясының ұзақтығы: а) 20-30 минут ә) 30-90 минут б) 60-90 минут 10. Жасушасыз ағзалардың денесі тұрады: а) ядродан ә) ақуыз қабықшасымен оралған нуклеин қышқылынан б) рибосомадан 11. Бактериофаг- бұл: а) бактериялар мен вирустардың симбиозы ә) бактерияны зақымдайтын вирус б) бактерия жасушасының бөлігі 12. Вирус туғызатын ауруларды көрсетіңіз: а) іш сүзегі, сал ауруы, қызылша ә) оба, сары ауру, іш сүзегі б) сал ауруы, шешек, тұмау 13.Өте ұсақ тіршілік иесінің вирустар екендігін дәлелдеген кім? а) Д.И.Ивановский ә ) Ф.Туорт б ) У.Стенли 14. Латынша «у» деген мағына береді? а ) бактерия ә)вирус б)гармогония

12 слайд

13 слайд
Жауаптары 1 Ә) 8 А) 2 Ә) 9 Ә) 3 Ә) 10 Ә) 4 Ә) 11 Ә) 5 А) 12 Б) 6 Б) 13 А) 7 Б) 14 Ә)

13 слайд

14 слайд
Бағалау: Критерий лер Тапсырмалар Тапсырмала рға берілетін ұпайлар Оқушының аты - жөні А Вирустарды білмедім. 0 ұпай Вирустарды білдім, айта алмадым. 1 ұпай Вирустарды түсініп, сипаттап, түсіндіре алдым; 2 ұпай В Вирустар тудыратын аурулар туралы білмедім. 0 ұпай Вирустар тудыратын аурулар туралы білдім, айта алмадым. 1 ұпай Вирустар тудыратын аурулар туралы білдім, айта алдым. 2 ұпай С Тест тапсырмаларына жауап бере алмадым 0 ұпай Тест тапсырмаларына жауап бере алдым (әр жауап жеке 1 балл) 1 ұпай Жалпы ұпай 20-18 ұпай - 5; 17-12 ұпай - 4; 11-5ұпай - 3;

14 слайд

15 слайд
Үйге тапсырма: Компьютрлік вирустар, шешек, тұмау, қызылша, қызамық, полиомиелит энцефалит, гепатит, ұшық, ИТИС т.б. Реферат жазып келу. Кері байланыс парағы: «Сабақтағы көңіл күйім» «Ұсыныстар»

15 слайд