Зертханалық жұмыс

1 слайд
10 сынып ҚГБ Зертханалық жұмыстар

2 слайд
№ 1. Зертханалық жұмыс «Нәруыздардың құрылымына әр түрлі жағдайлардың әсері. 269-бет • Мақсаты: түрлі жағдайлардың нәруыздар құрылымына әсерін зерттеу. • Құрал - жабдықтар: 1.сынақ сынауықтарының (пробирка) жиынтығы. 2. концентрлі сілті. 3. концентрлі қышқыл (сірке, азот, күкірт немесе тұз) 4. крахмал. 5. термостат. 6. қыздырғыш. 7.йод ерітіндісі (дәріханалық).

3 слайд
Жұмыс барысы • 5 сынақ сынауығын сілекеймен толтырыңдар. • 1-сынақ сынауығын ешқандай өзгеріссіз, 37-40 градус температурада термостатқа салып қойыңдар. • 2-сынақ сынауығын қайнағанға дейін ашық отта қыздырып, содан соң салқындағанға дейін тұғырда (штатив) қалдырыңдар. • 3-сынақ сынауығына бірнеше тамшы концентрлі сілтіні (құрғақ күйіндегі NaOH немесе KOH алуға болады) тамызып, оны шыны таяқшамен араластырыңдар. • 4-сынақ сынауығына бірнеше тамшы концентрлі қышқыл (әртүрлі 2 сынақ сынауығына, мысалы, сірке және азот қышқылдарын алуға болады) ерітіндісін тамызып, оны шыны таяқшамен араластырыңдар.

4 слайд
Жұмыс барысы • Әрбір сынақ сынауығына азғана сумен араластырылған крахмалды қосып, оларды араластырыңдар және барлық сынауықты 5-7 минут термостатқа қойыңдар. • Сынақ сынауықтарына йод ерітіндісін қосып, йодты сынақ жасап, бақылаңдар. • Тәжірибе нәтижесін кестеге жазыңдар. • Алынған нәтижелерді түсіндіріңдер. Сілекейдегі амилаза нәруызының құрылысындағы өзгерістер және оның физиологиялық белсенділігіне байланысты туралы қорытынды жасаңдар.

5 слайд
Қорытынды кестесі Сілекейді ң нәруызға әсер ету шарттары Сынақ сынауықтары Сілекей өзгерген жоқ Температу раның әсері (қайнату) Негіздің әсері № 1 қышқылды ң әсері № 2 қышқылды ң әсері (егер ол қолданылғ ан болса Йод әсерінен кейінгі түсі

6 слайд
№ 2. Зертханалық жұмыс «Биологиялық нысандарда нәруыздың болуын анықтау» 270-бет. • Мақсаты: «Биологиялық нысандардағынәруыздын болуын анықтау» • Курал-жабдықтар: 1. Сынақ сынауыктарының жиынтығы. 2. Жұмыртқа нәруызы. 3. Желатин (ерітіндісі). 4. Казеин (ерітіндісі). 5. Сахарозаның ерітіндісі. 6. Реактивтер: 10% натрий гидроксидінің ерітіндісі;1% мыс сульфатының массалық үлесі бар ерітінді.

7 слайд
Жұмыс барысы • 1. Бес сынак сынауығына мына заттарды салындар: 1) cy; 2) жумыртканаруызы; 3) желатин ер i т i нд i с i; 4) казеин ер i т i нд i с i; 5) сахароза ерітіндісі. • 2. Әр шыны түтікке 2 мл-ден 10% натрий гидроксидінің ерітіндісін және 5-6 тамшы 1% мыс сульфатынын массалык улес i бар ерітіндісінкосындар. • 3. Әрбір сынауыктардағы қоспаны шыны таяқшамен араластырындарнемесе шайкандар. • 4. Түсі өзгергенше сынауықтарды 10 минут белме температурасында калдырыңдар.Егер ерітіндінің түсі өзгермесе, оларга 1 мл 1% мыс сульфатының массалык улес i бар ер i т i нд i с i н косындар. • Бақылаудан алынған нәтижелерд i кестеге толтырындар.

8 слайд
Қорытынды Сынама үлгілері Түстің болуы Түстің қарқындыл ығы Түстің ерекшелігі Нәруыздың құрамы туралы қорытынды Су Казеин Жұмыртқа нәруызы Желатин Сахароза

9 слайд
Қорытынды • Түстің қарқындылығы ерітіндідегі нәруыздың мөлшеріне байланысты болатынын ескеріңдер. Бұл осы реакция нәруызды сандық бағалау үшін пайдалануға мүмкіндік береді. Ерітіндінің түсі полипептидтік тізбектің ұзындығына байланысты. Нәруыздар көгілдір - күлгін түсті болады; олардың гидролизінің нәтижесінде түзілген заттар (поли - және олигопептидтер) - қызыл немесе қызғылт түсті. • Зерттелген үлгілердегі нәруыздың құрамы туралы қорытынды жасаңдар.

10 слайд
№ 3.Зертханалық жұмыс "Жасуша мембранасына әртүрлі жағдайлардың әсері« 271-бет. • Мақсаты: Жасуша мембранасына әртүрлі жағдайлардың әсерінаныктау. • кұрал-жабдықтар: 1. Сынак сынауықтарының жиынтығы (6 дана).2. Концентрл i нег i з. 3. Концентрлі кышкыл (сірке, азот, күкірт неме-се туз). 4. NaCl тұзының 70-80% концентрлі ерітіндісі. 5. Қыздырғыш.6. Дистилденген су. 7. Физиологиялық ерітінді (0,9% концентрлі NaCl).8. Жануарлардың немесе адам қанының үлгілері.

11 слайд
Жұмыс барысы: • 1. Сынақ сынауықтарының 1/4 бөлігіне дейін физиологиялық ерітінді,сынауықтардың 1/4 бөлігіне қан құйыңдар.2. Каны бар препаратты микроскоппен карап, жасушанын калай өзге-ретініне көңіл бөліңдер.3. Бір сынауықты өзгеріссіз қалдырындар.4. Екінші сынауыкты кайнаганға дейін отта кыздырындар.Қалған 4 сынак сынауығының 1/3 бөлігіне дейін төмендегі ерітінді- лерд i: концентрлі нег i з;концентрл i кышкыл (күкірт);концентрлі 70-80% NaCl- ның тұзды ерітіндісін;дистилденген суды б i рт i ндеп куйындар.5. Сынак сынауықтарындағы ер i т i нд i лерд i 7-10 минутка калдырыңдар(кан жасушаларымен өзара әрекеттесуін қамтамасыз етіңдер).6. Әрбір сынауықтың ішіндегі заттарды микроскопиялап, алынганнәтижелерд i кестеге жазындар. • 7. Алынған нәтижелерд i түс i нд i р i ндер. Әртүрлі жағдайлардынжасушаларға және олардың жай-күй i не әсері туралы тұжырымдаржасандар. Сыртқы ортаның әсерінен жасушаның мөлшері және п i ш i н i н i ңөзгеруі онын мембранасының өзгеру i нс i з жүруі мүмкін емес екендігіндәлелдендер.

12 слайд
Қорытынды Әсер етуі Жасушаның пішіні мен өлшемі Түсі Орын алған өзгерістер Қоытынды Бастапқы күйі Физиологиял ық ерітінді Концентрлі негіз Концентрлі қышқыл Концентрлі қышқыл ерітіндісі Дистилденген су

13 слайд
№ 4.Зертханалық жұмыс "Жасушаның беттік аудан мөлшерінің көлемге қатынасын анықтау« 272-бет. • Мақсаты: эритроциттерд i мысалға келт i р i п, беттік ауданнын жасушакөлеміне әсер ету катынасынын мән i н есептеп үйрену. Беттік ауданныңжасуша көлем i не және п i ш i н i не қатынасынын байланысын анықтау. • кұрал-жабдыктар: 1. Окулык. 2. Циркуль немесе сызуға керек құралдар жинағы. 3. Калькулятор.

14 слайд
Жұмыс барысы • 1. Берілген дерекпен танысындар.Беттік ауданның көлемге катынасы әртүрлі факторларга байланыстыболатыны белгілі. Ғалымдар эритроциттердің көлемінің беттік ауданынакатынасынын өзгеруі олардың мөлшеріне байланысты болатынын зерттеді.Эритроциттердің орташа көлемі 87 микронз, ал онын ауданы 120-130 ми-крон, екені белг i л i. Б i рак кейб i р патологиялар (анемия) кез i нде микроци-тоз деп аталатын ұсак эритроциттер немесе мегацитоз деп аталатын өте i р i эритроциттер кездеседі. • 2. Эритроциттердің ауданы мен көлемінің бірнеше мәндерінкарастырындар. • 3. Жасушалар мөлшерінің өзгеруі олардың қасиеттерін қалай өзгертетіні туралы қорытынды жасандар.

15 слайд
Қорытынды Эритроциттің беткі ауданы, S Эритроциттерді ң көлем i, V SV катынасы Жанасу беті туралы қорытынды(газ дармен каныккан) 87 127 80 120 70 110 97 140

16 слайд
№ 5.Зертханалық жұмыс "Вариациялық қатар мен қисыққа құрылған модификациялық өзгергіштікті зерттеу« 273-бет. • Мақсаты: тұқымқуалайтын және тұқымқуаламайтын өзгергіштікті аныктау. Вариация катарын құрып үйрену. • Құрал-жабдықтар: 1. Ағаштың бір бұтағынан алынған жапырақтар.2. Лавршие жапырағы (ен кем дегенде 100 дана). Лавршие жапырағын алдын ала уйден өлшеп келеді, алынган нәтижелерді дәптерге жазады.

17 слайд
Жұмыс барысы: • 1. Қолда бар өс i мд i кт i н жапырағын өлшендер; оларды өсу ретімендәптерге жазындар ( N1 - ен усактары, №25 - ен i р i лер i). • 2. Деректерді пайдалана отырып, әр паракты кестеде нүкте ретіндекалдырындар; онда у осі өлшемді көрсетеді, ал х осі жапырак санын есурет i мен белгілеп көрсетеді. • 3. Лавршие жапырақтары үшін кесте мен диаграмма жасау үшін, солөлшемнің жапырактары топтастырылып, олардын саны жазылады. • 4. х осіне рет санын емес, жапырактын өлшемін, ал у осіне солкасиеті бар жапырақтардын санын койып, вариация қисық сызығынсызындар. Графиктердің айырмашылығы туралы жазбаша түрдекорытынды жасандар.Неге график осылай көр i нед i? Даралардың басым көпшілігі қандай көрсеткіштерде көбірек кездеседі?

18 слайд
Қорытынды Жапыра қ номері 1 2 3 4 …… 25 Өлшемі, см хуӨ л ш е м і, с м

19 слайд
Модельдеу "Адам кариограммасын құру. Геномдық мутацияны оқып білу". • Геномдык мутацияны оқып білу • 1. Гендік мутация типтерін аныктандар: • Мутантты емес ген - жабайы типт i н табиғи аллел i: ТАЦ-ААА-ГАТ-АЦЦ- ГЦЦ-ЦГА-ТГЦ-АЦТ Модельдеу бойынша тапсырманы орындауды бастау үшін генетикалык коджане онын касиеттері туралы материалды еске түс i р i ндер. Мынадай сұрактарға жауап бер i ндер.1. Бул генде канша триплет бар? Осы генн i н нуклеотидтер i мен триплеттеріннем i рлендер.2. Бул нәруызда аминқышқылынын кандай мөлшері болатынын болжандар.3. Генетикалык код кестесін пайдаланып, осы нәруыздағы аминкышкылының дұрыс ретін көрсетіндер.4. Генетикалык код кестесін пайдаланған соц, нәруыздагы аминқышкылдарынын мөлшері туралы көзқарастарың өзгерді ме?

20 слайд
• Мынадай генд i к-нүктелік мутациялардын модел i н жасандар: • 1) 5 нуклеотидті Т-ға ауыстыру: • 2) 12 нуклеотидті Т-ға ауыстыру: • 3) 13 нуклеотидті Т-га ауыстыру; • 4) 2 нуклеотидті Т-ға ауыстыру. • 5) 4 нуклеотидт i н жойылуы; • 6) 4 нуклеотидт i н ек i еселенуі. • Берілген сұрақтарға жауап беріндер. Модел i н жасаган мутациялар кандай типке жатады?- Олар бір-б i р i нен мәні және жүрген өзгерістер типі бойынша айырмашылық жасай ма?- Осы мутациялардын аркайсысынын кандай салдары болуы мүмкін?Салдары калай айырмашылық жасайды? П. Хромосомалык мутация типтерін анықтаңдар.Мутантты емес хромосома бол i ктер i агылшын әрп i мен, ал центромерасы(бірінші реттік керілу) - болып белг i ленет i н бастапкы хромосома: SFDWRHJY.LNVZ

21 слайд
• Модельдеу бойынша тапсырманы орындауды бастау үшін хромосома материалды еске тус i р i ндер, мынадай сұрақтарға жауап беріңдер. • 1. Бул хромосома кандай типке жатады?2. Берілген сызба бойынша ген санын анықтауға бола ма? Модел i жасалган хромосомалык мутацияларды қарастырындар: • 1) SFDHJY.*LNVZ • 2) DWRHJY-*LN • 3) SFDSFDWRHJY*LNVZ • 4) SFDWRHJY*.LNVNVNVZ • 5) SFDWRHJY.*LNVZ • 6) SFDVNL*YJHRW Z • 7) SF ЩЖЧЫФ Y*.LNVZ • Модел i жасалган мутациялар кандай типке жатады? Жауаптарындытус i нд i р i ндер және нег i здендер. Осы мутациялардын агзага калай әсер ететінінанықтауға бола ма? Жауаптарынды түс i нд i р i ндер.Үйлест i р i лген хромосомалык мутациялар моделін жасай аласындар ма?Мысалы: SFSFSF ЩЖЧЫФ Y.*LNVNVNVZ

22 слайд
III. Кариограмма бойынша геномдық мутация типтерін анықтаңдар.