10-сынып олимпиада тапсырмалары қазақ тілі

Қазақ тілі

1-мәтін
– Екі ай уақытыңды пайдасыз бос өткізгенсің. Емтихан тапсыру үшін оқыған сабақ білім боп бойға сіңбейді. Философиямен шындап айналысқың келсе, оқу бағдарламасын жиып қойып, өзіңше кірісу қажет. Әрине, кейін, уақыт тапқанда. Ал қазір... қазір алдыңда басқа мақсат тұр. – Профессор тағы да ойланып қалды. – Жастың аты – жас, - деді жанары қашқан көздерін әлдеқайда қадап отырып. – Бойдағы қайрат кемерінен асып төгіліп жатқан шақ. Бірақ оның да ортаяр, сарқылар күні туады. Қазірден бастап ақылыңды, күшіңді орнымен жұмсауға үйрен. Неге жымиясың, Абай айтқандай, «Артқа қарап, ақылсыз шалға күліп» отырған жоқсың ба?

1-сұрақ
Профессордың ақыл-кеңесі кімге арналған?
*

А) Студентке

В) Оқушыға

С) Мұғалімге

D) Еңбек адамына

E) Дәрігерге

2-сұрақ
Семейде шығатын губерниялық Қазақ тілі газеті 1926 жылғы 28 сәуірдегі Қаныш Сәтбаевтың Том қаласындағы ұлттар кеші деген хабарын жариялаған

Қандай тыныс белгі қажет?

*

А) Жақшы

В) Көп нүкте

С) Тырнақшы

D) Сызықша

E) Үтір

3-сұрақ
Cөйлем соңында келетін тыныс белгі:
*

А) Көп нүкте

В) Қос нүкте

С) Үтір

D) Жақша

E) Сызықша

4-сұрақ
Иә, бұл күнде ол – Сәтбай қажыдан тарайтын екі ауылдың көшбасшысы, көш-қонға ғана емес, өзге жөніне де билік айтатын бірегей басшысы.

Сызықшаның қойылу себебі:

*

А) Бірыңғай мүшеден кейін келген жалпылауыш сөз

В) Оңашаланған айқындауыш

С) Жалғаулықсыз қарсылықты салалас

D) Бастауыш пен баяндауыш

E) Жер, уақыт мөлшерінің аралық шегін көрсету

Қазақ әдебиеті

1-мәтін
Білім-ғылым үйренбекке талап қылушыларға әуелі білмек керек. Талаптың өзінің біраз шарттары бар. Оларды білмек керек. Оларды білмей, іздегенмен табылмас.

 
Әуелі – білім-ғылым табылса, дүниенің бір қызықты нәрсесіне де керек болар еді деп іздемеске керек. Оның үшін білім-ғылымның өзіне ғана құмар, ынтық болып, бір ғана білмектіктің өзін дәулет білсең, һәм әр білмегеніңді білген уақытта көңілде бір рахат хұзур хасил болады. Сол рахат білгеніңді берік ұстап, білмегеніңді тағы да сондай білсем екен деп үміттенген құмар, махаббат пайда болады. Сонда әрбір естігеніңді, көргеніңді көңілің жақсы ұғып, анық өз суретімен ішке жайғастырып алады.

 
Егер дін көңілің өзге нәрседе болса, білім-ғылымды бірақ соған себеп қана қылмақ үшін үйренсең, ондай білімге көңіліңнің мейрімі асырап алған шешеңнің мейрімі секілді болады. Адам көңілі шын мейірленсе, білім-ғылымның өзі де мейірленеді, тезірек қолға түседі. Шала мейір шала байқайды.

 
Екінші – ғылымды үйренгенде, ақиқат мақсатпен білмек үшін үйренбек керек. Бахасқа бола үйренбе, азырақ бахас көңліңді пысықтандырмақ үшін залал да емес, көбірек бахас адамды түземек түгіл, бұзады. Аның себебі әрбір бахасшыл адам хақты шығармақ үшін ғана бахас қылмайды, жеңбек үшін бахас қылады. Ондай бахас хүсідшілікті зорайтады, адамшылықты зорайтпайды. Бәлкім азайтады. Және мақсаты ғылымдағы мақсат болмайды, адам баласын шатастырып, жалған сөзге жеңдірмекші болады. Мұндай қиял өзі де бұзықтарда болады. Жүз тура жолдағыларды шатастырушы кісі бір қисық жолдағы кісіні түзеткен кісіден садаға кетсін! Бахас – өзі де ғылымның бір жолы, бірақ оған хірслану жарамайды. Егер хірсланса, өз сөзімшіл ғұруырлық, мақтаншақтық, хүсідшілік бойын жеңсе, ондай кісі адам бойына қорлық келтіретұғын өтіріктен де, өсектен де, ұрсып-төбелесуден де қашық болмайды.

 
Үшінші – әр хақиқатқа тырысып иждиһатыңмен көзің жетсе, соны тұт, өлсең айрылма! Егерде ондай білгендігің өзіңді жеңе алмаса, кімге пұл болады? Өзің құрметтемеген нәрсеге бөтеннен қайтіп құрмет күтесің?

 
Төртінші – білім-ғылымды көбейтуге екі қару бар адамның ішінде: бірі – мұлахаза, екінші – мұхафаза. Бұл екі қуатты зорайту жаһатінде болмақ керек. Бұлар зораймай, ғылым зораймайды.

 
Бесінші – осы сөздің он тоғызыншы бабында жазылған ақыл кеселі деген төрт нәрсе бар. Содан қашық болу керек. Соның ішінде уайымсыз салғырттық деген бір нәрсе бар зинһар жаным, соған бек сақ бол, әсіресе, әуел құданың, екінші – халықтың, үшінші – дәулеттің, төртінші – ғибраттың, бесінші – ақылдың, ардың бәрінің дұшпаны. Олар бар жерде бұлар болмайды.

 
Алтыншы — ғылымды, ақылды сақтайтұғын мінез деген сауыты бар. Сол мінез бұзылмасын! Көрсе қызарлықпен, жеңілдікпен, я біреудің орынсыз сөзіне, я бір кез келген қызыққа шайқалып қала берсең, мінездің беріктігі бұзылады. Онан соң оқып үйреніп те пайда жоқ. Қоярға орны жоқ болған соң, оларды қайда сақтайсың? Қылам дегенін қыларлық, тұрам дегенінде тұрарлық мінезде азғырылмайтын ақылды, арды сақтарлық беріктігі, қайраты бар болсын? Бұл бір ақыл үшін, ар үшін болсын!

5-сұрақ
Абай Құнанбайұлының отыз екінші қарасөзінде негізгі ойға лайықты мақал-мәтел қатарын көрсетіңіз:
*

А) Ғылым – теңіз, білім – қайық.

В) Ақыл – алтын садық, адамына қарай ашылар.

С) Оқу – білім азығы, білім – өмір қазығы.

D) Еңбек етсең ерінбей, тояды қарның тіленбей.

E) Жақсы мінез – сүйінтер, жаман мінез – күйінтер.

6-сұрақ
Қарасөздегі ақын ұстанған басты идея:
*

А) Ғылым-білімге шақырған

В) Ғылым-білімның маңыздылығын түсіндірген

С) Мінез кеселдерін көрсеткен

D) Еңбекті бағалауды айтқан

E) Оқудың алды ғылым екені жайлы ой қозғаған

7-сұрақ
Ақыл, ғылымды сақтайтын ең ғажайып сауыт:
*

А) Ар-ұят

В) Білім

С) Мінез

D) Еңбек

E) Күш-қайрат

8-сұрақ
Қаныш Сәтбаевтың азан шақырылып қойылған есімі:
*

А) Ғабдулғани

В) Ғабдулла

С) Ғабдулғазиз

D) Ғабдуллин

E) Ғабдулазиз

9-сұрақ
« ...Абайдың көзі тірісінде, оны оқырман қауымға таныстырған адам – Әлихан Бөкейханов». Пікір иесі:
*

А) Қ. Мұхамедханов

В) Ж. Аймауытов

С) М. Әуезов

D) Т. Жұртбай

E) З. Қабдолов

10-сұрақ
«Шашты» әңгімесінің бас кейіпкері:
*

А) Асылбек

В) Жанатбек

С) Арман

D) Жүрсін

E) Кенжебек

11-сұрақ
«Шашты» әңгімесіндегі бас кейіпкерді түрлі қауіп-қатерден аман алып шыққан тұлпары:
*

А) Найманкөк

В) Көктұйғын

С) Қыпшақбоз

D) Байшұбар

E) Тайбурыл

12-сұрақ
«Шашты» әңгімесіндегі ұлттық дүниетаным:
*

А) Шап айылын қатты тартып мін. Аттан түскенде босатып отыр.

В) Темірқазықтан жаңылма, ұзақ сапарда бағдарың – сол.

С) Жылқышы ата, күндіз тығылып жатсам, қуғыншылар ұзатпай, ұстап алмай ма?

D) Оғыз-қыпшақ – ежелден шығандай бергенмен, түп нәсілі бір халық.

E) Тұлпар дүбірі сені қиянға шырқатып әкетеді.

Орыс тілі мен әдебиеті

Текст 1
У казахов есть одно замечательное качество. Какими бы жестокими ни были споры, даже если речь шла о пролившейся крови, они слушались слова старших, иногда отменяя смертные приговоры. «Голову можно отрезать, но язык отрезать нельзя», – говорят в таких случаях, и, обращаясь к врагам, просят слова… Когда хан Абылай попал в плен к калмыкам, такое слово, глядя прямо в лицо контайши Голдану, попросил бий Казыбек. И вызволил из плена нашего хана.

В наше время есть люди, которые особенно ценят слово, знают ему цену – это журналисты. Про казахских журналистов нельзя сказать, что они забыли о священных качествах слова. Острое слово придаёт статьям журналистов крылья, а писательскому перу лёгкость.

Первой женщиной-журналисткой была Назипа Сегизбайкызы Кулжанова. Она родилась 27 июля 1887 года в городе Торгае. В те времена перед городскими девушками не было таких препятствий, как в ауле. Целеустремлённая и талантливая девушка в 1902 году окончила русско-казахскую гимназию в Костанае, и с 1903 по 1904 годы преподавала в учительской семинарии. В 1913 году Назипа стала членом группы «Гражданские спутники» Семипалатинского отделения Русского Географического общества.

Назипа очень любила поэзию великого Абая. В 1914 году, начиная с 26 января, она проводит ряд вечеров, посвящённых десятилетию со дня смерти великого поэта. Она собирает людей, пропагандирует высокое поэтическое искусство, знакомит читателей и слушателей с творчеством поэта, читает его стихи широкой публике. С этого времени она пишет для газет «Казах», «Сарыарка» и «Алаш» многочисленные статьи о жизни казахских женщин, начинает вмешиваться в политику и общественную жизнь. В 1917 году Назипа участвует в съезде казахов Семипалатинской области и входит в Правление съезда. Пламенный журналист, она не останавливается на этом, активно участвует в жизни народа и страны, пишет основательные статьи, перо её остро и полезно обществу, что замечают многие. В то время женщин-журналистов не было вообще. И писать о женских проблемах, как Назипа, не мог и не умел никто, для этого ведь надо было быть женщиной. Вдвойне трудно было быть журналистом в те годы, когда почти ежемесячно менялась власть. О чём писать в такой обстановке? Оставалось одно: писать правду, невзирая на то, что творится вокруг, что Назипа и делала.

В 1920 году Назипа Кулжанова вошла в состав Комиссии Народного комиссариата Просвещения Казахской автономной республики по подготовке учебников, книг, по делам издательств. Находясь на этой работе, она стала известна как главный специалист по подготовке казахской азбуки. В 1922 году Назипа стала членом редакционной коллегии газеты «Енбекши казах».

С 1923 по 1925 годы она работала в журналах «Красный Казахстан», «Равенство женщин» и печатала статьи в газетах «Айкап», «Казах», «Знамя единства», «Алаш». По её просьбе русский композитор Александр Затаевич написал музыку к песням «Гайни-ау, саулем», «Плач Кадыра». У неё были и книги – «Традиционное воспитание в школе» (Оренбург, 1923), «Воспитание матери и ребёнка», – которые актуальны и сейчас.

13-сұрақ
Тема текста
*

А) Назипа Кулжанова

В) Казахские журналисты

С) Перо журналиста

D) Первая женщина-журналист

E) Женские проблемы

14-сұрақ
Основная идея текста отражена в цитате:
*

A) Набатному колоколу нужен смелый язык.

B) Власть укоряет журналистов не за то, что они врут, а за то, что пишут не ту правду.

C) Высокий стиль газетчика – это пустая болтовня о политике.

D) Газета считается культурной, если она формирует мнение своих читателей не грубой ложью, а изысканным умолчанием.

E) Первое правило журналистики – не спорить с предрассудками читателей, а опираться на них.

15-сұрақ
Определить тип речи текста
*

А) Описание

В) Рассуждение

С) Повествование

D) Рассуждение с элементами описания

E) Повествование с элементами описания

16-сұрақ
Сложности, с которыми столкнулась Назипа, работая журналистом.
*

A) Больше половина жителей было безграмотными

B) Просвещение не интересовало людей

C) В тот период часто менялась власть

D) Она столкнулась с беззаконием

E) Люди не любили журналистов

17-сұрақ
Назипа провела юбилейный вечер, посвященный творчеству
*

A) Магжана Жумабаева

B) Абая Кунанбаева

C) Жамбыла Жабаева

D) Мыржакыпа Дулатова

E) Ибрая Алтынсарина

18-сұрақ
Темы, затронутые в книгах Назипы, имеющие актуальность в нынешнее время
*

A) Семья, воспитание детей

B) Экономика страны

C) Социальные отношения

D) Гендерное равенство

E) Политика

19-сұрақ
Темы статей, освещенных в газетах «Казах», «Сарыарка» и «Алаш»
*

A) Музыка в жизни казахов, поэзия, вопросы политики

B) Просвещение, скотоводство, проблема общественной жизни

C) Жизнь казахских женщин, политика и общественная жизнь

D) Жизнь степняков, поэзия, проблемы материнства

E) Природные явления, политическая жизнь, просвещение

20-сұрақ
Пословица, близкое по значению с выражением: «Голову можно отрезать, но язык отрезать нельзя»
*

A) Слово не воробей, вылетит – не поймаешь

B) Острый язык – дарование, длинный – наказание

C) Слово не стрела, а пуще стрелы ранит

D) Бритва скребет, а слово режет.

E) Мал язык, да всем телом владеет.

Ағылшын тілі

Reading. Read the text and choose the correct answers.

Many years ago, in Italy, in the family of a musician, was born a boy, who was named Galileo Galilei.

At the age of seventeen, Galileo, on the advice of his father, entered the university and began to study medicine. However, this science did not captivate the young man. He was interested in research in the field of technology, so the young man left his studies at the university and began to study the works of the ancient Greek -Euclid, Archimedes, Plato, Apollonius, and especially deeply comprehended the exact sciences: mathematics, physics and astronomy.

Galileo made a number of important discoveries. He researched and substantiated how to find the center of gravity of bodies of various shapes discovered the laws of falling bodies and invented special scales to measure the density of bodies. Galileo built a spotting scope with his own hands and was the first to use it to observe the heavenly bodies. With its help, he discovered spots on the Sun, mountains on the Moon, saw the phases of the planet Venus and discovered four satellites of Jupiter.

With astronomical observations and conclusions from them, Galileo confirmed the teachings of Copernicus that the Earth rotates and moves around the Sun.

Before the court of the Inquisition, Galileo was forced to renounce his ideas. However, the inquisitors did not reach the most important thing: Galileo did not plead guilty to heresy.

21-сұрақ
At what age did Galileo Galilei enter the university?
*

A) 25

B) 15

C) 17

D) 20

E) 21

22-сұрақ
Why did Galileo leave his university studies?
*

A) He was not interested in medicine.

B) He wanted to become a musician like his father.

C) He was expelled.

D) He completed his degree.

E) He had health problems.

23-сұрақ
As a young man, what did Galileo do after leaving university studies?
*

A) Returned to university to study a different field.

B) Began working in a company.

C) Started teaching music.

D) Began self-study of ancient scholars and exact sciences.

E) Traveled around the world.

24-сұрақ
What science was not studied by Galileo Galilei?
*

A) Medicine

B) Physics

C) Astronomy

D) Geology

E) Mathematics

25-сұрақ
What statement about Galileo is true?
*

A) Galileo supported the teachings of Copernicus.

B) In the process of inquisition Galileo had to confess his scientific ideas.

C) Galileo preferred medicine to astronomy.

D) He researched how to find the center of gravity of bodies with different weight.

E) He was fond of studying the works of the ancient Roman scientists.

26-сұрақ
Which idiom is used for wishing someone «Good luck»?
*

A) The luck of the draw!

B) Make your way!

C) Good fortune!

D) Break your leg!

E) Get off the ground!

27-сұрақ
Choose the adjective with a negative meaning from the list.
*

A) Modest

B) Sympathetic

C) Cunning

D) Stubborn

E) Ingenious

28-сұрақ
Read the poem. Which types of figurative language is used in this poem?

I wandered lonely as a cloud
That floats on high over vales and hills,
When all at once I saw a crowd,
A host, of golden daffodils;
Beside the lake, beneath the trees,
Fluttering and dancing in the breeze.
Continuous as the stars that shine
And twinkle on the Milky Way,
They stretched in never-ending line
Along the margin of a bay:
Ten thousand saw I at a glance,
Tossing their heads in sprightly dance.

*

A) Metaphor, alliteration

B) Simile, alliteration

C) Simile, personification

D) Personification, alliteration

E) Simile, metaphor

29-сұрақ
What is the name of the England flag?
*

A) St. Andrew’s Cross

B) St. George’s Cross

C) St. Patrick’s Cross

D) The Old Glory

E) The Union Cross

30-сұрақ

Complete the sentence with the suitable phrasal verb:
I need to ___ up my sister because she is sad.

*

A) come

B) cheer

C) through

D) pass

E) break

31-сұрақ
Choose the correct option to complete the following mixed conditional sentence:

If they­­­­­­­­____________ a map, as he told them, we wouldn't be lost now.

*

A) Would have taken

B) Took

C) Had taken

D) Has been taken

E) Would have been taken

32-сұрақ
Change the following sentence in Direct speech into Reported speech.

Amir: “I’m going to Rome next week”.

*

A) Amir said that he was going to Rome next week.

B) Amir said that he was going to Rome following week.

С) Amir said that he is being gone to Rome following week.

D) Amir said that he was going to Rome the following week.

E) Amir said that he is being gone to Rome the following week.

Қазақстан тарихы

33-сұрақ
1245 жылы IV Иннокентий папа Алтын Ордаға елші ретінде жіберген франциск монахы
*

A) Земарх

B) Плано Карпини

C) Марко Поло

D) Ленни Блардо

E) Менандр Протектор

34-сұрақ
Орталық Қазақстан аумағында орналасқан соңғы қола дәуірінің мәдениеті
*

A) Атасу

B) Беғазы-Дәндібай

C) Нұра

D) Жетісу

E) Тасмола

35-сұрақ
Ботай мәдениетін ашқан ғалым
*

A) К.А.Ақышев

B) Ж.Қ.Таймағамбетов

C) В.Ф.Зайберт

D) З.С.Самашев

E) С.С.Черников

36-сұрақ
Қазақ хандығының негізін салушылар
*

A) Керей мен Жәнібек

B) Қасым мен Есім

C) Бату мен Берке

D) Әбілқайыр мен Абылай

E) Өзбек пен Жәнібек

Мәтінді және суретті пайдаланып сұрақтарға жауап беріңіз

Сакральді нысандардың үшінші тобын тәуап ету орындары және табыну нысандары, яғни діни және киелі орындар: кесенелер, мазарлар, жерлеу орындары, мешіттер, шіркеулер құрайды. Олардың ішінде Түркістандағы Қожа Ахмет Ясауи кесенесі, Арыстан бап, Үкаш ата, Қарахан, Айша бибі кесенелері, толып жатқан жерлеу орындары мен Маңғыстаудағы жерасты мешіттері бар.

Сакральді нысандардың бұл тобы көп жағдайда әулиелер феноменімен байланысты. Олардың ішінде ежелгі мифологиялық кейіпкерлер, Құран кейіпкерлері және өмірде болған нақты тарихи тұлғалар да бар. Әрбір қасиетті орынның айналасында мифологиялық, сондай-ақ тарихи сипаттағы наным-сенім мен аңыз-әңгімелер қалыптасты.

37-сұрақ
Суретте бейнеленген архитектуралық ескерткішті анықтаңыз.
*

A) Қарахан хан кесенесі

B) Алаша хан кесенесі

C) Арыстан баб кесенесі

D) Абылай хан кесенесі

E) Өзбек хан кесенесі

38-сұрақ
Суреттегі архитектуралық  ескерткіш орналасқан аймақты анықтаңыз.
*

A) Түркістан облысы

B) Павлодар облысы

C) Абай облысы

D) Ақмола облысы

E) Қарағанды облысы

39-сұрақ
Бұл архитектуралық ескерткіш кіретін сакральдық нысанның тобын анықтаңыз
*

A) ежелгі археологиялық ескерткіш

B) діни және киелі тәуіп ететін орын

C) ерекше табиғи-ландшафтылы нысан

D) саяси оқиғаға байланысты жер

E) дүниежүзілік мәдени мұра ескерткіші

40-сұрақ
Тарихи білімді қолданып, суреттегі архитектуралық ескерткіш тән кезеңді анықтаңыз
*

A) мезолит дәуірі

B) ерте темір ғасыры

C) дамыған орта ғасыр

D) қола дәуір

E) ерте орта ғасыр

Дүниежүзі тарихы

Соғыстың басталуына монополистік ұлы державалық топтардың қарама-қайшылығы, Еуропадағы аймақтық және отарлық талаптар, басқыншылық саясат себеп болды. Екі әскери-саяси блокқа бөлінген державалардың өзара қайшылығы: бір жағында Ұлыбритания, Франция, Ресей мен олардың одақтастары, ал екінші жақта Германия, Австро-Венгрия және олардың жақтастары арасындағы соғысқа алып келді. Генерал фон Шлиффеннің жоспары бойынша Германия тез арада Бельгия арқылы француз әскерлерінің тылынан шығуы тиіс болатын.

41-сұрақ
Мәнмәтінді және тарихи біліміңізді пайдаланып, суретте бейнеленген тарихи оқиғаны анықтаңыз
*

А) Царьградта Ресей патшасы ІІ Николайға қарсы жасалған қастандық

В) Пруссияда Герман императоры ІІ Вильгельмнің революциялық шеруге қатысуы

С) Будапештте Венгрия король IV Белланың өлтірілуі

D) Сараевода Австрия тағының мұрагері Франц-Фердинандтың өлтірілуі

Е) Италия королі ІІІ Виктор Эммануильге қарсы Римдегі фашистер жорығы

42-сұрақ
Суреттегі оқиғаның басталуына түрткі болған соғысты анықтаңыз
*

А) Екінші Балқан соғысы

В) Түрік-Италия соғысы

С) Бірінші дүниежүзілік соғыс

D) Екінші дүниежүзілік соғыс

Е) Орыс-жапон соғысы

43-сұрақ
Суреттегі оқиғаның орын алу салдарынан 1914 жылдың 28 маусымында осы елге қарсы соғыс жарияланды
*

А) Ресейге

В) Англияға

С) Францияға

D) Германияға

Е) Сербияға

44-сұрақ
Суреттегі оқиғаның хронологиялық мерзімін анықтаңыз
*

А) ХХ ғасырдың басы

В) ХІХ ғасырдың соңы

С) ХХ ғасырдың ортасы

D) ХVІІІ ғасырдың соңы

Е) ХІХ ғасырдың ортасы

Құқық негіздері

45-сұрақ
Жоғары лауазымды тұлғаға сенімсіздік білдіру, оны қызметтен босату, заңды түрде жауапқа тарту
*

A) Импичмент

B) Инаугурация

C) Сенімсіздік вотумы

D) Референдум

E) Плебисцит

46-сұрақ
Мемлекеттік құрылым және саяси (мемлекеттік) режим түрінде көрініс табатын мемлекеттік билікті ұйымдастыру
*

A) Мемлекет нысаны

B) Басқару нысаны

C) Демократия

D) Мемлекет құрылымы

E) Саяси режім

47-сұрақ
ҚР Конституциясы бойынша: жер, оның жер қойнауы мен байлығы тиіселі:
*

A) Мемлекетке

B) Халыққа

C) Президентке

D) Парламентке

E) Үкіметке

48-сұрақ
Қазіргі қолданыстағы Қазақстан Республикасының Конститиуциясы қабылданған мерзім
*

A) 1993 жылы 28 қаңтар

B) 1995 жылы 30 тамыз

C) 1991 жылы 10 желтоқсан

D) 1991 жылы 16 желтоқсан

E) 1991 жылы 25 қазан