10сыныпқа арналған бжб

«Биология» пәнінен
жиынтық бағалауға арналған әдістемелік ұсыныстар
10-сынып
(қоғамдық – гуманитарлық бағыты)

БҰЛ ББЖБ ВК @10synypbjb группасынан алынган!!!
Тіркел!!! vk.com/10synypbjb
Тіркел!!! vk.com/10synypbjb
Тіркел!!! vk.com/10synypbjb
ББЖБ ТБЖБ ЖАУАПТАРЫ БАР!!!
↓↓↓

Нұр-Сұлтан – 2020

Әдістемелік ұсыныстар мұғалімге 10 -сынып оқушыларына "Биология" пәні бойынша
жиынтық бағалауды жоспарлау, ұйымдастыру және өткізуге көмек құралы ретінде
құрастырылған. Әдістемелік ұсыныстар (қазақ тілінде білім беретін) 10 - сыныптың
"Биология" пәні бойынша оқу бағдарламасы мен оқу жоспарының негізінде дайындалған.
Бөлім/ ортақ тақырып бойынша жиынтық бағалаудың тапсырмалары мұғалімге
оқушылардың тоқсан бойынша жоспарланған Оқу мақсатына жету деңгейін анықтауға
мүмкіндік береді.
Әдістемелік ұсыныстарда бөлім/ ортақ тақырып бойынша жиынтық бағалауды өткізуге
арналған бағалау критерийлері мен дескрипторлары бар тапсырмалар ұсынылған. Сондай-ақ,
жинақта оқушылардың оқу жетістіктерінің мүмкін деңгейлері (рубрикалар) сипатталған.
Дескрипторлары мен балдары бар тапсырмалар ұсыныс түрінде берілген.
Әдістемелік ұсыныс негізгі мектеп мұғалімдеріне, мектеп әкімшілігіне, білім беру
бөлімінің әдіскерлеріне, критериалды бағалау бойынша мектеп, өңірлік үйлестірушілеріне
және басқа да мүдделі тұлғаларға арналған.
Әдістемелік ұсыныстарды дайындау барысында ресми интернет - сайттағы қолжетімді
ресурстар (суреттер, фотосуреттер, мәтіндер, аудио және бейнематериалдар) қолданылды.

2

МАЗМҰНЫ
1 ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ ТАПСЫРМАЛАРЫ .............................................. 4
Молекулалық биология және биохимия тарауына жиынтық бағалау....................................................... 4
Жасушалық биология бөлімі бойынша жиынтық бағалау ...................................................................... 10
2 ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ ТАПСЫРМАЛАРЫ ............................................ 14
Заттардың тасымалдануы тарауына жиынтық бағалау ............................................................................ 14
Тыныс алу тарауына жиынтық бағалау ...................................................................................................... 19
Бөліп шығару бөлімі бойынша жиынтық бағалау .............................................................................. 23
3 ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ ТАПСЫРМАЛАРЫ ............................................ 27
Жасушалық цикл тарауы бойынша жиынтық бағалау.............................................................................. 27
Тұқым қуалаушылық пен өзгергіштік заңдылықтары бөлімі бойынша жиынтық бағалау ..... 30
Эволюциялық даму Селекция негіздері. Тірі ағзалардың алуантүрлілігі бөлімі бойынша жиынтық
бағалау ........................................................................................................................................................... 34
4 ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ ТАПСЫРМАЛАРЫ ............................................ 38
Координация және реттеу бөлімі бойынша жиынтық бағалау ................................................................ 38
Қозғалыс және Биофизика бөліміне жиынтық бағалау ............................................................................ 42
Биотехнология бөліміне жиынтық бағалау ................................................................................................ 46

3

1 ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ ТАПСЫРМАЛАРЫ
Молекулалық биология және биохимия тарауына жиынтық бағалау
Оқыту мақсаттары

10.4.1.1 Жердегі тіршілік үшін судың іргелі маңызын
түсіндіру
10.4.1.2 Көмірсуларды құрылымы, құрамы және
қызметтері бойынша жіктеу
10.4.1.5 Түрлі жағдайлардың нәруыздар құрылымына
әсерін зерттеу
10.4.1.7 Дезоксирибонуклеин қышқылы репликациясы
10.4.1.8 Рибонуклеин қышқылы типтерінің құрылысы мен
қызметтерін ажырату
10.4.1.9 Рибонуклеин қышқылы және дезоксирибонуклеин
қышқылы
молекулаларының
құрылысын
салыстыру

Бағалау критерий

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білім алушы
 Судың тіршіліктегі маңызын көрсетеді
 Көмірсулардың құрылымы мен құрамы және
қызметтерін сипаттайды
 Нәруыздардың құрылысына температураның әсерін
зерттейді
 ДНҚ репликациясы үдерісін түсіндіреді
 РНҚ типтерін құрылысы мен қызметтері арқылы
ажыратады
 РНҚ мен ДНҚ молекулаларының құрылысын
салыстырады
Қолдану
Жоғары деңгейлі дағдылар

Орындау уақыты

20 минут

Тапсырма
1. 1-суреттегі судың қасиетіне сипаттама беріңіз.

2. Кестені толтырыңыз. Әр сипаттамаға сай ұяшыққа қате болса «
« » белгілеңіз.
глюкоза
жасунық
гликоген
мономер
полимер
суда ерімейді
суда ериді
Құрылымдық
Қор заты
Энергия көзі
4

» және дұрыс болса
крахмал

3. Оқушылар тағам құрамындағы нәруызды анықтау барысында көгілдір түсті ерітінді
пайда болды, бұл туралы қандай қорытынды жасауға болады?

Реакция жылдамдығы

4. 2-суреттегі графикте ферменттік реакцияның жылдамдағына әсер ететін оптимальды
температура көрсетілген.

(а) Графикте А әрпімен белгіленген қисық сызыққа температура қалай әсер ететінін
түсіндіріңіз.
(b) В нүктесінде нәруыз жоғары температраның әсерінен өзгеріске ұшырайды. Осы
құбылысты атаңыз.
5. ДНҚ репликациясының сызбасы 3-суретте берілген.

3-сурет
P, Q, R,S бөліктерін атаңыз.
Р _______________________________________________________________________
Q _______________________________________________________________________
R _______________________________________________________________________
S _______________________________________________________________________

5

6. РНҚ және ДНҚ молекулаларының құрылысын кестеде салыстырыңыз.
Салыстыру сипаты
азоттық негіздер
көмірсу
құрылымы

РНҚ

ДНҚ

7. РНҚ түрлерінің суреттері көрсетілген.

Суреттегі РНҚ түрлерін қызметтерімен сәйкестендіріңіз.
А. Нәруыз биосинтезі аяқталғаннан кейін ыдырап кетеді.
В. ДНҚ молекуласының көшірмесі болып табылады.
С. Нәруыз молекуласының синтезі кезінде рибосомаларға аминқышқылдарын
тасымалдайды.

6

Бағалау критерийі

Тапсырма
Дескриптор
№
Білім алушы
Судың
тіршіліктегі
1
суретке
сәйкес
судың
қасиетін
маңызын көрсетеді
анықтайды;
анықталған судың қасиетін сипаттайды;
Көмірсудың
химиялық
2
глюкоза/ жасунық/гликоген/крахмалдың
құрылымы
мен
мономерге жататынын анықтайды;
қызметтері
бойынша
глюкоза/ жасунық/гликоген/крахмалдың
жіктейді
полимерге жататынын анықтайды;
глюкоза/ жасунық/гликоген/крахмалдың
физикалық қасиетін біледі;
глюкоза/ жасунық/гликоген/крахмалдың
қызметтерін ажыратады;
Биологиялық нысандарда
3
тамақ сынақтарының нәтижесі бойынша
нәруыздардың
болуын
қолданылатын реагентті анықтайды;
анықтайды
Нәруыздардың
графиктегі
А
қисық
сызығына
құрылысына
температураның әсерін түсіндіреді;
4
температураның әсерін
В жағдайындағы құбылысты сипаттайды;
зерттейді
ДНҚ
репликациясы
5
ДНҚ репликациясына қатысатын 1, 2, 3
үдерісін сипаттайды
сандарымен берілген кезеңдерді біледі;
РНҚ типтерінің құрлысы
6
1,2,3 суреттерге сәйкес РНҚ түрлерінің
мен
қызметтерін
қызметтерінің сәйкестігін анықтайды;
анықтайды
РНҚ
мен
ДНҚ
7
РНҚ ның азоттық негізін/көмірсу
молекулаларының
атауын/құрылымын анықтайды;
құрылысын салыстырады
ДНҚ ның азоттық негізін/көмірсу
атауын/құрылымын анықтайды.
Барлығы

7

Балл
1
1
1
1
1
1
1

2
1
2
1

2

15

Молекулалық биология және биохимия бөлімі бойынша
жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні __________________________________________
Бағалау критерийі

Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен
Орташа
Жоғары
Судың тіршіліктегі маңызын Суретке сәйкес судың қасиетін Суретке сәйкес судың қасиетін Суретке сәйкес судың қасиетін
көрсетеді
анықтауда,
анықталған
судың анықтауда, анықталған судың анықтайды және анықталған
қасиетін сипаттауда қиналады
қасиетін сипаттауда, қателіктер судың қасиетін сипаттайды
жібереді
Көмірсудың
химиялық Глюкоза/
жасунық/гликоген/
құрылымы мен қызметтері крахмалдың мономерге/полимерге
бойынша жіктейді
жататынын
анықтауда
және
физикалық қасиетін анықтауда,
қызметтерін ажыратуда қиналады
Биологиялық
нәруыздардың
анықтайды

Глюкоза/
жасунық/гликоген/
крахмалдың мономерге/полимерге
жататынын
анықтауда
және
физикалық қасиетін анықтауда,
қызметтерін ажыратуда қателіктер
жібереді

Глюкоза/
жасунық/гликоген/
крахмалдың
мономерге/полимерге жататынын
анықтауда
және
физикалық
қасиетін анықтауда, қызметтерін
дұрыс ажыратады

нысандарда Биологиялық
нысандарда Тамақ сынақтарының нәтижесі Биологиялық
болуын нәруыздардың болуын анықтауда бойынша қолданылатын реагентті нәруыздардың
қиналады
анықтауда қателіктер жібереді
анықтайды

Нәрыздардың құрылысына
температураның әсерін
зерттейді

Графиктегі А қисық сызығына
температураның әсерін түсіндіруде,
В
жағдайындағы
құбылысты
сипаттауда қиналады

ДНҚ репликациясы үдерісін ДНҚ
репликациясы
сипаттайды
сипаттауда қиналады

Графиктегі А қисық сызығына
температураның
әсерін
түсіндіруде, В
жағдайындағы
құбылысты сипаттауда қателіктер
жібереді

нысандарда
болуын дұрыс

Графиктегі А қисық сызығына
температураның
әсерін
түсіндіреді; В жағдайындағы
құбылысты сипаттайды

үдерісін ДНҚ репликациясына қатысатын ДНҚ репликациясы
1, 2, 3 сандарымен берілген толық сипаттайды
кезеңдерді
атауда
қателіктер
жібереді

8

үдерісін

РНҚ
мен
ДНҚ РНҚ ның азоттық негізін/көмірсу РНҚ ның азоттық негізін/көмірсу РНҚ ның азоттық негізін/көмірсу
молекулаларының
атауын/құрылымын және ДНҚ ның атауын/құрылымын
анықтауда, атауын/құрылымын, ДНҚ ның
құрылысын салыстырады
азоттық
негізін/көмірсу ДНҚ ның азоттық негізін/көмірсу азоттық
негізін/көмірсу
атауын/құрылымын
анықтауда атауын/құрылымын
қателіктер атауын/құрылымын анықтайды
қиналады
жібереді
РНҚ типтерінің құрлысы мен РНҚ типтерінің құрлысы мен 1,2,3 суреттерге сәйкес РНҚ РНҚ типтерінің құрлысы мен
қызметтерін анықтайды
қызметтерін анықтауда қиналады
түрлерінің
қызметтерінің қызметтерін анықтайды
сәйкестігін анықтауда қателіктер
жібереді

9

Жасушалық биология бөлімі бойынша жиынтық бағалау
Оқыту мақсаттары

10.4.2.1 Электронды микроскоп арқылы көрінетін жасуша
органоидтерінің құрылысы мен қызметтерінің
ерекшеліктерін түсіндіру
10.4.2.2 Жасуша мембранасының сұйық кристалды
моделін пайдаланып, жасуша мембранасының
құрылымы, қасиеттері және қызметтері
арасындағы байланысты орнату

Бағалау критерий

Білім алушы
 Электронды микроскоп арқылы көрінетін жасуша
органоидтерінің
құрылысы
мен
қызметтерінің
ерекшеліктерін анықтайды
 Жасуша мембранасының сұйық кристалды моделін
пайдаланып, жасуша мембранасының құрылымы,
қасиеттері және қызметтерін сипаттайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білу және түсіну
Қолдану

Орындау уақыты

20 минут

Тапсырма
1. 1-суретте электронды микроскоп арқылы көрінет жасуша құрылымының сызбасы
көрсетілген.

1-сурет
(a) А, В және С, D құрылымдарының атауын атаңыз:
А.__________________________________________________________________
В.__________________________________________________________________
С.__________________________________________________________________
(b) A және C, D құрылымдарының қызметін сипаттаңыз:

10

2. Жасуша мембранасының сұйық кристалды моделіндегі кейбір жасуша құрылымдары
берілген:

Өз біліміңізді және келтірілген ақпараттарды қолдана
мембрананың құрылымын көрсетіңіз, диаграммасын салыңыз.

отырып,

плазмалық

3.Тапсырманы орындаңыз.
(a) Өзіңіздің салған диаграммадан гликопротеиндерді және холестеролды белгілеп
көрсетіңіз.
(b) Гликопротеиннің және холестеролдың қызметтерін жазыңыз.
4. Қызылша өсімдігінің кішкене үш бөлікке бірдей етіп кесіңіз және бірінші сынаққа бір
бөлігін 2 см дистилденген су құйып бөлме темпертаурасында қалдырыңыз. Екінші
бөлігін екінші сынауыққа салып мұзы бар стаканда қалдырыңыз. Үшінші сынауыққа
кесілген бөліктің бірін салып, су құйыңыз және 100 градуста қайнаған суға сынауықты
ұстағыш арқылы ұстаңыз, үш жағдайда қандай өзгеріс болады, сипаттаңыз.

5. Нәтижелерді салыстырып, қорытынды жазыңыз. Қыздарғанда қосқабатты билипидте
қандай өзгеріс болады?

11

Бағалау критерийі

Тапсырма
Дескриптор
№
Білім алушы
Электронды микроскоп
1
суретте электронды микроскоп арқылы
арқылы көрінетін жасуша
көрінетін а, в және с, d жасуша
органоидтерінің
орагноидтарына атау береді;
құрылысы
мен
суретте келтірілген а, в және с, d
қызметтерінің
жасуша органоидтарының қызметін
ерекшеліктерін
сипаттайды;
анықтайды
Жасуша мембранасының
2
жасуша
мембранасының
сұйық
сұйық кристалды моделін
кристалды моделіндегі кейбір жасуша
пайдаланып,
жасуша
компоненттерінің
диаграммасын
мембранасының
пайдаланып суретін салады;
құрылымы,
қасиеттері
3
салған
диаграммадан
және
қызметтерін
гликопротеиндерді
және
сипаттайды
холестеролдың
орналасқан
жерін
анықтайды;
гликопротеиннің және холестеролдың
қызметтерін сипаттайды;
4
жасуша мембранасына әсер ететін
факторларды түсіндіреді;
5
жасуша мембранасына температурамен
әсер
еткенде
фосфолипидті
биқабаттағы өзгірісті түсіндіреді.
Барлығы

12

Балл
2
2
1
1

1
1

1

1
2
3

15

Жасушалық биология бөлімі бойынша
жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні __________________________________________
Бағалау критерийі

Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен
Орташа
Электронды
микроскоп Электронды микроскоп арқылы Суретте
электронды
микроскоп
арқылы көрінетін жасуша көрінетін
жасуша арқылы көрінетін А, В және С, D
органоидтарының құрылысы органоидтарының құрылысы мен жасуша орагноидтарына атау беруде,
мен қызметін анықтайды
қызметін анықтайды
органоидтарының
қызметін
сипаттауда қателіктер жібереді

Жоғары
Суретте электронды микроскоп
арқылы көрінетін А, В және С,
D жасуша орагноидтарына атау
береді,
қызметін
дұрыс
сипаттайды

Жасуша
мембранасының
сұйық кристалды моделін
пайдаланып,
жасуша
мембранасының құрылымы,
қасиеттері және қызметтерін
сипаттайды.

Жасуша
мембранасының
сұйық
кристалды
моделін
пайдаланып,
жасуша
мембранасының
құрылымы,
қасиеттері және қызметтерін
дұрыс сипаттайды

Жасуша мембранасының сұйық
кристалды
моделіндегі
кейбір
жасуша
компоненттерінің
диаграммасын пайдаланып суретін
салуда қиналады

Жасуша
мембранасының
сұйық
кристалды
моделіндегі
кейбір
жасуша
компоненттерінің
диаграммасын пайдаланып суретін
салуда,
салған
диаграммадан
гликопротеиндерді
және
холестеролдың орналасқан жерін
анықтауда, гликопротеиннің және
холестеролдың
қызметтерін
сипаттауда қателіктер жібереді

13

2 ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ ТАПСЫРМАЛАРЫ
Заттардың тасымалдануы тарауына жиынтық бағалау
Оқыту мақсаттары

10.1.3.1 Беттік аудан мөлшерінің көлемге қатынасының
мәнін есептеу
10.1.3.2 Пассивті және активті тасымалдау механизмдерін
салыстыру

Бағалау критерий

Білім алушы
 Беттік аудан мөлшерінің көлемге қатынасының
маңызын түсіндіреді
 Пассивті және активті тасымалдау механизмдерінің
ерекшеліктерін сипаттайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білу және түсіну
Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары

Орындау уақыты

20 минут

Тапсырма
1. Кестені толтырыңыз.

1-кесте

14

2. 1-суреттегі диаграммаға назар аударыңыз.

1-сурет
(а) Тасымалдау түрлерін сипаттаңыз.
А.__________________________________________________________________
В.__________________________________________________________________
3. 2-кестені толтырыңыз.
Тасымалдау

А

Түрлері
Қозғалысы
Энергия
2-кесте

15

В

4. 3-суретте тасымалдау түрлері көрсетілген.

3-сурет
А тасымалдау түріне сипаттама беріңіз.
5. А тасымалдау түріне қарағанда С тасымалдау түрінің айырмашылығын сипаттаңыз.

16

Бағалау критерийі

Тапсырма
Дескриптор
№
Білім алушы
Беттік аудан мөлшерінің
1
1, 2, 3 және 4 ағзаның беттік
көлемге
қатынасының
ауданын/көлемін/ беттік ауданның
маңызын түсіндіреді
көлемге қатынасын табады;
Амеба /құрт /қоян /қасқырдың мөлшері
мен
пішінін
анықтайды
және
түсіндіреді;
Пассивті және активті
тасымалдау
механизмдерінің
ерекшеліктерін
сипаттайды

2

3

4
5

Балл
1
1
1
1
2
1

А және В тасымалдау түрлерін
сипаттайды;
А және В тасымалдау түрлеріне
жататын типтерін атайды;
А және В тасымалдау түрлеріндегі
мембарана арқылы өтетін заттардыңы
тасымалы туралы сипаттама береді;
А және В тасымаладау түрлеріне
энергияның қажеттігін анықтайды;

2

3-суреттегі
А
тасымалдау
түрін
сипаттаңыз;
А тасымалдау түріне қарағанда С
тасымалдау түрінің айырмашылығын
сипаттаңыз.

1

Барлығы

2
2

2

1
17

17

Заттардың тасымалдануы бөлімі бойынша
жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні __________________________________________
Бағалау критерийі

Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен
Орташа
Жоғары
Беттік
аудан
мөлшерінің Беттік аудан мөлшерінің көлемге 1,2,3 және 4 ағзаның беттік Беттік аудан мөлшерінің көлемге
көлемге қатынасының мәнін қатынасының мәнін есептеуде ауданын/көлемін/ беттік ауданның қатынасының
мәнін
дұрыс
есептейді
қиналады
көлемге
қатынасын есептейді
табуда,амеба/құрт/қоян/қасқырдың
мөлшері мен пішінін анықтауда
және
түсіндіруде
қателіктер
жібереді
Пассивті
және
активті Пассивті және активті тасымалдау А және В тасымалдау түрлерін
Пассивті
және
активті
тасымалдау механизмдерінің механизмдерінің ерекшеліктерін
сипаттауда қателіктер жібереді.
тасымалдау
механизмдерінің
ерекшеліктерін сипаттайды
сипаттауда қиналады
ерекшеліктерін дұрыс сипаттайды
А және В тасымалдау түрлеріне
жататын
типтерін
атауда,
мембрана
арқылы
өтетін
заттардың
тасымалы
туралы
сипаттама беруде, А және В
тасымаладау
түрлеріне
энергияның қажеттігін анықтауда
қателіктер жібереді

18

Тыныс алу тарауына жиынтық бағалау
Оқыту мақсаттары

10.1.4.3 Метаболизмнің түрлерін атау
10.1.4.4 Энергетикалық алмасу кезеңдерін сипаттау
10.1.4.5 Митохондрия құрылымдары мен жасушалық
тынысалу үдерістерінің өзара байланысты орнату

Бағалау критерий

Білім алушы
 Метаболизмнің түрлерін анықтайды
 Энергетикалық алмасу кезеңдерінің ерекшеліктерін
сипаттайды
 Митохондрияның құрылысы мен тыныс алу процесі
арасындағы байланысты түсіндіреді

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білу және түсіну
Қолдану
Жоғары деңгейлі дағдылар

Орындау уақыты

20 минут

Тапсырма
1. 1- суретті пайдаланыңыз.

1-сурет
А және В үдерістеріне атау беріңіз және сипаттаңыз.
2. Қалып қойған терминдерді анықтаңыз.
Метаболизм
__________________________________болып
бөлінеді.Катаболизм
процесі кезінде _______________________заттар түзіледі, ал анаболизм процесі кезінде
________________________________________ синтезделеді.

19

3. Кестені толтырыңыз.
Энергетикалық
алмасу кезеңдері

Қайда өтеді?

Биологиялық АТФтың маңызы

Дайындық кезең
Оттексіз кезең
Оттекті кезең

4. Митохондрияның құрылысы: криста мен матрикстің қызметтерін сипаттаңыз.

5. Кілтті сөздерді пайдалана отырып: Креб цикл, пируват, глюкоза және НАДФ сызбада
көрсетіңіз және митохондрия құрылысымен байланысын түсіндіріңіз.

20

Бағалау критерийі
Метаболизмнің
анықтайды

түрлерін

Тапсырма
№
1
2

Энергетикалық
кезеңдерінің
ерекшеліктерін
сипаттайды

алмасу

Митохондрияның
құрылысы мен тыныс алу
процесі
арасындағы
байланысты түсіндіреді

3

4

5

Дескриптор
Білім алушы
метаболизмнің
түрлерінің
сипаттамасын біледі;
диаграмма
арқылы
метаболизм
түрлерін анықтайды;
А және В түрлеріне сипаттама береді;
энергетикалық
алмасудың
дайындық\оттексіз\оттекті
кезеңдерінің
қайда
жүретінін
анықтайды;
энергетикалық алмасудың дайындық
\оттексіз \оттекті кезеңдеріндегі АТФ
тың маңызын сипаттайды;

Балл

митохондрияның құрылысы матрикс
пен
кристаның
қызметтерін
сипаттайды;
сызба
арқылы
митохондрияның
құрылысы мен тыныс алу үдерісі
арасындағы байланысты түсіндіреді.

2

Барлығы

1
2
1
3

3

3

15

21

Тыныс алу бөлімі бойынша
жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні __________________________________________
Бағалау критерийі
Метаболизмнің
анықтайды

Төмен
түрлерін Метаболизмнің
анықтайды

Оқу жетістіктерінің деңгейі
Орташа
Жоғары
түрлерін Метаболизмнің түрлерінің сипаттама Метаболизмнің түрлерін дұрыс
беруде,
метаболизм
түрлерін анықтайды
анықтауда, А және В түрлеріне
сипаттама беруде қателіктер жібереді

Энергетикалық
алмасу Энергетикалық
алмасу Энергетикалық
алмасудың Энергетикалық
алмасу
кезеңдерінің
ерекшеліктерін кезеңдерінің
ерекшеліктерін дайындық\оттексіз\оттекті
кезеңдерінің
ерекшеліктерін
сипаттайды
сипаттауда қиналады
кезеңдерінің
қайда
жүретінін сипаттайды
анықтауда,
Энергетикалық
алмасудың
дайындық\оттексіз\оттекті
кезеңдеріндегі АТФ - тың маңызын
сипаттауда қателіктер жібереді
Митохондрияның
құрылысы Митохондрияның құрылысы мен
мен
тыныс
алу
процесі тыныс алу процесі арасындағы
арасындағы
байланысты байланысты түсіндіреді
түсіндіреді

Митохондрияның құрылысы матрикс
пен
кристаның
қызметтерін
сипаттауда,
сызба
арқылы
митохондрияның құрылысы мен
тыныс алу үдерісі арасындағы
байланысты түсіндіруде қателіктер
жібереді

22

Митохондрияның
құрылысы
мен
тыныс
алу
процесі
арасындағы
байланысты
түсіндіреді

Бөліп шығару бөлімі бойынша жиынтық бағалау
Оқыту мақсаттары

10.1.5.2 Диализ механизмін түсіндіру
10.1.5.3 Бүйрек трансплантациясы мен диализдің
артықшылықтары мен кемшіліктерін талқылау

Бағалау критерий

Білім алушы
 Бүйрек ауруының пайда болу себептері мен
салдарын келтіреді
 Диализ механизмін түсіндіреді
 Бүйрек
трансплантациясы
мен
диализдің
артықшылықтары мен кемшіліктерін көрсетеді

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білу және түсіну
Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары

Орындау уақыты

20 минут

Тапсырма
1. Бүйрек ауруының пайда болуының үш себебін келтіріңіз:
2. Бүйрек ауруының салдарын келтіріңіз (3 тен кем емес):
3. Диализ – бүйрек ауруын емдеу жолы.
1-суретте диализ құрылғысы көрсетілген.

1-сурет
Диализ құрылғысы қанды қалай тазалайтынын түсіндіріңіз.
4. Диализді сұйықтықтың құрамы диализді жіберу барысында өзгереді. 1-кестеде диализ
сұйықтығында әрбір заттың концентарциясы қалай өзгеретінін, «төмен», «жоғары»,
«сол күйінде», «жоқ» сөздерін пайдалана отырып толтырыңыз.

23

1-кесте
5. Бүйрек трансплантациясы – мүшелерді трансплантациялау үшін кеңінен қолданылады.
Бүйрек трансплантациясының диализді құрылғыға қарағанда артықшылықтарын
сипаттаңыз.

24

Бағалау критерийі
Бүйрек
ауруының
пайда болу себептері
мен салдарын келтіреді

Тапсырма
№
1

2

Диализ
механизмін
түсіндіреді

3

Бүйрек
трансплантациясы мен
диализдің
артықшылықтары мен
кемшіліктерін
көрсетеді
Барлығы

4
5

Дескриптор

Балл

Білім алушы
бүйрек ауруының пайда болуының
бірінші себебін келтіреді;

1

бүйрек ауруының пайда болуының
екінші себебін келтіреді;

1

бүйрек ауруының пайда болуының
үшінші себебін келтіреді;

1

бүйрек
аурының
бір
зардабын
келтіреді;
бүйрек аурының екінші зардабын
келтіреді;
бүйрек аурының үшінші зардабын
келтіреді;
диализ механизмін түсіндіреді;

1

бүйрек
трансплантациясы
мен
диализдің артықшылықтарын атайды;
бүйрек
трансплантациясы
мен
диализдің кемшіліктерін атайды.

3

1
1
1

3

13

25

Бөліп шығару бөлімі бойынша
жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні __________________________________________
Бағалау критерийі

Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен

Орташа

Жоғары

Бүйрек ауруының пайда болу
себептері мен салдарын келтіреді

Бүйрек ауруының пайда болу
себептері
мен
салдарын
келтіруде қиналады

Бүйрек
ауруының
пайда
болуының бірінші/екінші/үшінші
себебін келтіруде қателіктер
жібереді

Бүйрек ауруының пайда болу
себептері мен салдарын дұрыс
анықтайды

Диализ механизмін түсіндіреді

Диализ механизмін сипаттауда
қиналады

Диализ механизмін сипаттауда
қателіктер жібереді

Диализ
сипаттайды

Бүйрек трансплантациясы мен
диализдің артықшылықтары мен
кемшіліктерін көрсетеді

Бүйрек
трансплантациясының
артықшылықтары
мен
кемшіліктерін атауда қиналады

Бүйрек
трансплантациясының
артықшылықтары
мен
кемшіліктерін атауда қателіктер
жібереді

Бүйрек трансплантациясының
артықшылықтары
мен
кемшіліктерін көрсетеді

Диализдің артықшылықтары мен
кемшіліктерін атауда қиналады

Диализдің артықшылықтары мен
кемшіліктерін атауда қателіктер
жібереді

Диализдің артықшылықтары
мен кемшіліктерін көрсетеді

26

механизмін

3 ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ ТАПСЫРМАЛАРЫ
Жасушалық цикл тарауы бойынша жиынтық бағалау
Оқыту мақсаттары

Бағалау критерий

Ойлау дағдыларының
деңгейі

10.2.2.1 Өсімдіктер мен жануарлардағы гаметалардың
қалыптасу ерекшелігін түсіндіру
10.2.2.2 Жасушалардың бақылауға бағынбайтын бөлінуі
нәтижесінде обырдың түзілуін түсіндіру
10.2.2.3 Қартаю үдерісін түсіндіру
Білім алушы
 Өсімдіктер мен жануарлардағы гаметалардың
қалыптасуындағы
ұқсастықтар
мен
айырмашылықтарды көрсетеді
 Жасушалардың бақылауға бағынбайтын бөлінуі
нәтижесінде обырдың түзілуін түсіндіреді
 Картаю үдерісін түсіндіреді
 Қартаю үдерісінің себептері мен салдарын
көрсетеді
Білу және түсіну
Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары

20 минут
Орындау уақыты
Тапсырма
1. Өсімдіктер мен жануарлардағы гаметалардың қалыптасуындағы ұқсастықтар мен
айырмашылықтарды Венн диаграммасына толтырыңыз.
2. Бақылауға бағынбайтын
түсіндіріңіз.

жасушалардың бөлінуінен обырдың пайда болуын

3. Қартаюдың 3 – тен кем емес себебін келтіріңіз:
4. Суретті пайдалана отырып, қартаюдың зардаптарын атаңыз.

А.

В.

5. Сызбаны пайдаланып, қартаюдың үдерісін түсіндіріңіз.

27

Бағалау критерийі

Тапсырма
Дескриптор
№
Білім алушы
Өсімдіктер
мен
1
өсімдіктер
мен
жануарлардағы
жануарлардағы
гаметалардың
қалыптасуындағы
гаметалардың
ұқсастықтарын сипаттайды;
қалыптасуындағы
өсімдіктер
мен
жануарлардағы
ұқсастықтар
мен
гаметалардың
қалыптасуындағы
айырмашылықтарды
айырмашылықтарды сипаттайды;
көрсетеді
Жасушалардың
2
бақылауға
бағынбайтын
жасушалар
бақылауға бағынбайтын
бөлінуінен обырдың пайда болуын
бөлінуі
нәтижесінде
түсіндіреді;
обырдың
түзілуін
түсіндіреді
Қартаю
үдерісінің
3
қартаюдың үдерісінің 3 -тен кем емес
себептері
мен
себебін келтіреді;
зардаптарын көрсетеді
4
А және В сурет арқылы қартаюдың
зардаптарын атайды;
Қартаю
үдерісін
5
қартаю
үдерісін
хромосома
түсіндіреді
құрылысымен
байланыстыра
түсіндіреді.
Барлығы

28

Балл
3

2

3

3
2
2

15

Жасушалық цикл бөлімі бойынша
жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні __________________________________________
Бағалау критерийі
Өсімдіктер мен жануарлардағы
гаметалардың
қалыптасуындағы ұқсастықтар
мен
айырмашылықтарды
көрсетеді

Төмен
Өсімдіктер мен жануарлардағы
гаметалардың
қалыптасуындағы
ұқсастықтар
мен
айырмашылықтарды
көрсетуде
қиналады

Жасушалардың
бақылауға
бағынбайтын
бөлінуі
нәтижесінде обырдың түзілуін
түсіндіреді

Жасушалардың
бақылауға
бағынбайтын бөлінуі нәтижесінде
обырдың
түзілуін
түсіндіреді.түсіндіруде қиналады

Оқу жетістіктерінің деңгейі
Орташа
Өсімдіктер мен жануарлардағы
гаметалардың қалыптасуындағы
ұқсастықтар/айырмашылықтарды
сипаттауда қателіктер жібереді

Жоғары
Өсімдіктер мен жануарлардағы
гаметалардың қалыптасуындағы
ұқсастықтар
мен
айырмашылықтарды
дұрыс
көрсетеді

Бақылауға
бағынбайтын Бақылауға
бағынбайтын
жасушалар бөлінуінен обырдың жасушалар бөлінуінен обырдың
пайда
болуын
түсіндіруде пайда болуын түсіндіреді
қателіктер жібереді

Қартаю үдерісінің себептері Қартаю үдерісінің себептері мен
мен зардаптарын көрсетеді
зардаптарын көрсетуде қиналады

Қартаюдың үдерісінің 3 -тен кем Қартаю үдерісінің себептері мен
емес себебін келтіруде, А және В зардаптарын дұрыс көрсетеді
сурет
арқылы
қартаюдың
зардаптарын атауда қателіктер
жібереді

Қартаю үдерісін түсіндіру

Қартаю үдерісін хромосома
құрылысымен байланыстыра
түсіндіруде қателіктер жібереді.

Қартаю үдерісін хромосома
құрылысымен байланыстыра
түсіндіруде қиналады.

29

Қартаю үдерісін хромосома
құрылысымен байланыстыра
түсіндіреді.

Тұқым қуалаушылық пен өзгергіштік заңдылықтары бөлімі бойынша жиынтық
бағалау
Оқыту мақсаттары

10.2.4.4 Аллельді және аллельді емес гендердің өзара
әрекеттесуін салыстыру
10.2.4.5 Мутагенез себептерін және мутация түрлерін
зерттеу
10.2.4.6 Хромосомалар санының ауытқуымен байланысты
адамның хромосомдық ауруларын (аутосомдық
және жыныстық) сипаттау

Бағалау критерий

Білім алушы
 Аллельді және аллельді емес гендердің өзара
әрекеттесуін салыстырады
 Мутагенездің себептерін мен мутацияның типтерін
түсіндіреді
 Хромосомалар санының ауытқуымен байланысты
ауруларға берілген есептерді шығарады және
түсіндіреді

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білу және түсіну
Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары

Орындау уақыты

20 минут

Тапсырма
1. Аллельді және аллельді емес гендердің түрлерін және маңызын сызбада түсіндіріңіз.

30

2. Қалып қойған ұяшықтарды толтырыңыз.
№

Мутацияның типтері

Сипаттамасы
Хромосоманың құрылымы
өзгереді

1
2
3

Гендік мутация
Хромосоманың санының өзгеруі

3. A, B, C, D cуреттерін пайдалана отырып, мутагенездің туындау себептерін атаңыз және
түсіндіріңіз.

B.
А.
D.
C.
_____________________________________________________________________________
4. Дені сау ерлі зайыптылардың отбасында дальтонизмнің белгісі бар бір бала мен дені сау
қыз бала дүниеге келген. Осы аталған адамдардың барлығының генотиптерін анықтаңыз.
5. Гемофилиямен ауыратын ер адам әкесі гемофилик дені сау әйелге үйленген. Осы
отбасында сау балалардың дүниеге келуі мүмкін бе?

31

Бағалау критерийі

Тапсырма
Дескриптор
Балл
№
Білім алушы
Аллельді және аллельді
1
аллельді және аллельді емес гендердің
2
емес гендердің өзара
өзара әрекеттесуінің түрлерін атайды;
әрекеттесуінің
аллельді және аллельді емес гендердің
2
айырмашылықтарын
өзара
әрекеттесуінің
түрлерінің
түсіндіреді
маңызын түсіндіреді;
Мутагенездің себептерін
2
мутация түрлерін анықтайды;
1
мен
мутацияның
типтерін түсіндіреді
сипаттамасын жазады;
1
3
Хромосомалар санының
ауытқуымен байланысты
ауруларға
берілген
есептерді
шығарады
және түсіндіреді

4

5

мутагенездің туындау себептерін атайды;
мутагенездің
туындау
себептерін
түсіндіреді;
хромосомалар санының ауытқуымен
байланысты
ауруларға
берілген
есептерді ығарады;
хромосомалар санының ауытқуымен
байланысты ауруларды түсіндіреді;
хромосомалар санының ауытқуымен
байланысты ауруларға берілген
есептің шартын жазады;
есепті шығарады.

Барлығы

1
1
1

1
1

1
12

32

Тұқымқуалушылық пен өзгергіштік заңыдылықтары бөлімі бойынша
жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні __________________________________________
Бағалау критерийі

Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен
Орташа
Жоғары
Аллельді және аллельді емес Аллельді және аллельді емес Аллельді және аллельді емес Аллельді және аллельді емес
гендердің өзара әрекеттесуінің гендердің өзара әрекеттесуінің гендердің өзара әрекеттесуінің гендердің өзара әрекеттесуінің
айырмашылықтарын
түрлерін атауда қиналады
түрлерін атауда қателіктер түрлерін атайды
түсіндіреді
жібереді
Мутагенездің себептерін мен Мутагенездің себептерін
мен Мутация
түрлері
мен Мутагенездің себептерін
мен
мутацияның
типтерін мутацияның типтерін түсіндіруде сипаттамасын
анықтауда, мутацияның типтерін дұрыс
түсіндіреді
қиналады
мутагенездің туындау себептерін түсіндіреді
А, В, С, D атауда және
түсіндіруде қателіктер жібереді
Хромосомалар
санының
ауытқуымен
байланысты
ауруларға берілген есептерді
шығарады және түсіндіреді

Хромосомалар
санының
ауытқуымен байланысты ауруларға
берілген есептерді шығарады және
түсіндіруде қиналады

Хромосомалар
санының
ауытқуымен
байланысты
ауруларға берілген есептерді
шартын жазуда, шығаруда
қателіктер жібереді

33

Хромосомалар
санының
ауытқуымен
байланысты
ауруларға берілген есептерді
шығарады және түсіндіреді

Эволюциялық даму Селекция негіздері. Тірі ағзалардың алуантүрлілігі бөлімі
бойынша жиынтық бағалау
Оқыту мақсаттары

Бағалау критерий

10.2.6.1 Тұқымқуалайтын өзгергіштік пен эволюция
арасындағы өзара байланысты түсіндіру
10.2.6.2 Эволюцияның дәлелдемелерін талдау
10.2.6.4 Антропогенездің кезеңдерін атау
10.2.5.1 Селекция әдістері арқ