10 сынып ЖМБ
№7
ДӘІЖО___________
Қазақстан Республикасының
Білім және ғылым министрлігі
«»
КММ
(білім беру ұйымының
атауы)
Қысқа мерзімді (сабақ) жоспары
Биологиялық нысандарда
нәруыздың болуы. Зертханалық жұмыс №2 «Биологиялық нысандарда
нәруыздың болуын анықтау». §11. Биологиялық нысандарда нәруыздардың
болуы.
(Сабақ
тақырыбы)
|
Бөлім:
|
Молекулалық биология және
биохимия
|
|
Педагогтің
аты-жөні:
|
|
|
Күні:
|
|
|
Сыныбы: 10 «ә,б»
|
Қатысушылар саны:
Қатыспағандар саны:
|
|
Сабақтың
тақырыбы:
|
Биологиялық
нысандарда нәруыздың болуы. Зертханалық жұмыс №2 «Биологиялық
нысандарда нәруыздың болуын
анықтау».
§11. Биологиялық нысандарда
нәруыздардың болуы.
|
|
Оқу бағдарламасына сәйкес оқу
мақсаты
|
10.4.1.6- биологиялық
нысандарда нәруыздың болуын
анықтау;
|
|
Сабақтың
мақсаты:
|
биологиялық нысандарда
нәруыздың болуын анықтайды;
|
Сабақтың
барысы:
|
Сабақ
кезеңі
|
Мұғалімнің
әрекеті
|
Оқушының
әрекеті
|
Бағалау
|
Ресурстар
|
|
Бұрынғы білімін еске
түсіру
|
Оқушылармен
амандасу, түгендеу, сынып тәртібін
қадағалау.
«Бұрынғы атаулар»
әдісінде білім беруші бұрынғы білімін еске түсіру мақсатында тірек
сөздерді ұсынады:
Денатурация
Ренатурация
Қайтымды
денатурация
Қайтымсыз
денатурация
|
Оқушылар амандасады,
сынып тәртібін сақтайды.
«Бұрынғы атаулар» әдісінде
берілген тірек сөздердің мағынасын айтады, мазмұнын сипаттайды,ой
қозғайды, пікір алмасады.
|
Қосымша балл үшін
дескриптор:
-кілт сөздердің анықтамасын
сипаттайды - 3 балл;
|
Интерактивті панель,
презентация
Биология 10-сынып, Автор:
Е.А.Очкур, Ж.Ж.Құрманғалиева, М.А.Нуртаева. Алматы «Мектеп» баспасы
2019 ж
|
|
Оқушылардың назарын
аудару
|
«Кіру билеті»
әдісінде билетте берілген сұрақтарға жауап
беру.
Қандай азық-түлік
құрамы нәруыздарға бай?
Не себепті
адамдар мен жануарлар рационында нәруыздық тағамдар болуы
қажет?
Ересек адам үшін
нәруыздың тәуліктік нормасы
қандай?
Олардың ішінде қаншасы
өсімдіктекті нәруыздар болуы
қажет?
|
Билеттегі сұрақтарға жауап
береді.
|
Қосымша балл үшін
дескриптор:
-сұрақтарға жауап береді - 3
балл;
|
Интерактивті панель,
презентация
Биология 10-сынып,
Автор: Е.А.Очкур, Ж.Ж.Құрманғалиева, М.А.Нуртаева. Алматы «Мектеп»
баспасы 2019ж
|
|
Сабақтың мақсатын
таныстыру
|
10.4.1.6- биологиялық
нысандарда нәруыздың болуын
анықтау;
|
Жаңа сабақтың оқу мақсатын
жазады.
|
Кері
байланыс:
«Бас бармақ» әдісі
арқылы бағаланады.
«Керемет!» және
т.б
|
Интерактивті панель,
презентация
Биология 10-сынып,
Автор: Е.А.Очкур, Ж.Ж.Құрманғалиева, М.А.Нуртаева. Алматы «Мектеп»
баспасы 2019 ж
|
|
Сабақтың
ортасы
Жаңа тақырыпты
таныстыру
|
«Деректерді талдау»
әдісі
Мұғалім сабақ
басында жаңа тақырып бойынша тақтаға №5 кестені ұсынады. Кестеде
берілген деректерді оқушылар талдау отырып, жаңа тақырыппен
танысады. Кестедегі деректердің мағынасы, мазмұны және өзара
қатынасы мен байланысы туралы ойлануын
сұрайды.
|
«Деректерді талдау» әдісінде
берілген кестедегі деректерді талдайды, бір-бірімен пікір алмасады.
Ой қозғау жүзеге асады.
|
Қосымша балл үшін
дескриптор:
-кестедегі деректерді талдайды
- 3 балл;
|
Интерактивті панель,
презентация
Биология 10-сынып,
Автор: Е.А.Очкур, Ж.Ж.Құрманғалиева, М.А.Нуртаева. Алматы «Мектеп»
баспасы 2019 ж
|
|
Оқушыларға бағыт бағдар
беру
|
«Кинометафора»
әдісі.
Мақсаты: Оқушының
ой-өрісін, ойлау қабілетін
дамыту.
Бір мәселе бойынша
бейнесюжеттен үзінді көрсету арқылы баланың өз ойын, ой-пікірлерін
білуге болады.
|
Оқушының логикалық
ойлау қабілеті дамиды.
өз ойын, ой-пікірлерін
білдіреді.
|
Қосымша балл үшін
дескриптор:
-бейнефильмнен түсінгенін
сипаттайды- 2 балл;
|
Интерактивті
панель
бейнефильм
https://youtu.be/tkiIo5zp8QU
|
|
Практикалық тапсырмалар
беру
|
Жұптық
жұмыс.
«Биологиялық
зертхана» әдісі.
Зертханалық жұмыс №3
«Биологиялық нысандарда нәруыздың болуын
анықтау».
|
«Биологиялық
зертхана» әдісі арқылы оқулықтағы ақпаратты жұппен талдайды,
таныстырылымдарын ұсынады. Зертханалық жұмысты жұмыс барысының
реттілігі бойынша орындайды.
|
Дескриптор:
- биологиялық нысандарда
нәруыздың болуын сипаттайды – 2
балл;
-1-тапсырма. Биурет
реакциясын анықтайды – 2
балл;
-2-тапсырма.
Ксантопротеин реакциясын түсіндіреді – 2
балл;
-3-тапсырма:
Күкіртті аминқышқылдары реакциясын талдайды – 2
балл;
-4-тапсырма. Нингидриндеу
реакциясын сипаттайды – 2
балл;
|
Интерактивті панель,
презентация
Биология 10-сынып,
Автор: Е.А.Очкур, Ж.Ж.Құрманғалиева, М.А.Нуртаева. Алматы «Мектеп»
баспасы 2019 ж
А3,А4 формат қағазы,
маркер
|
|
Бағалау
|
Жеке
жұмыс.
Қалыптастырушы бағалау
тапсырмасы ҚМЖ қосымшасында
орналасқан.
|
Білім алушылар ҚБ
тапсырмаларын орындайды. Ой қозғау жүзеге
асады.
|
Қалыптастырушы бағалау
тапсырмасының дескрипторы ҚМЖ қосымшасында
орналасқан.
|
Интерактивті панель,
презентация
Жұмыс
дәптері
|
|
Сабақтың
соңы
Кері байланыс
беру
|
1,2-«Бүгін сабақта
зерттедім»
3- «Бүгінгі сабақта
маған түсіну қиынға соқты»
4-«Менің
жеңісім»
|
Білім алушылар өздері
зерттеген, қиынға соқтырған және өз жеңісін жазады, кері байланыс
береді.
|
Кері
байланыс:
«Бас бармақ» әдісі
арқылы бағаланады.
«Керемет!» және
т.б
|
Интерактивті панель,
презентация
|
|
Білімді игеруді жақсарту және
оны тәжірибеге көшіру
|
Шығармашылық
жұмыс
«ДНҚ құрылысы. ДНҚ
құрылымы»
|
Оқушылар үйге берген
тақырыпшаға тірек сызба немесе модель, модельдеу жасап
келеді.
|
Мұғалім
оқушыларды
«Бас бармақ» әдісі
арқылы бағалайды. Жарайсың!
Жақсы!
Талпын!
|
Биология 10-сынып,
Автор: Е.А.Очкур, Ж.Ж.Құрманғалиева, М.А.Нуртаева. Алматы «Мектеп»
баспасы 2019 ж
|
ҚЫСҚА МЕРЗІМДІ ЖОСПАРҒА
ҚОСЫМША
Жаңа тақырыпты
таныстыру.
№5 кесте
«Деректерді талдау»
әдісі
Жануарлар мен өсімдіктер
мүшелеріндегі нәруыздардың мөлшері
|
Жануарлар
мүшелері
|
Жаңа ұлпа массасындағы нәруыз
құрамы (%)
|
Өсімдіктер
мүшелері
|
Жаңа ұлпа массасындағы нәруыз
құрамы (%)
|
|
Бұлшық
ет
Бауыр
Көкбауыр
Өкпе
Ми
|
18-23
18-19
17-18
16-18
14-15
7-9
|
Тұқымдастар
Сабағы
Жапырақтары
Тамырлары
Жемістері
|
10-13
1.5-3.0
1.2-3.0
0.5-3.0
0.3-1.0
|
Практикалық тапсырмалар
беру.
Зертханалық жұмыс №3
«Биологиялық нысандарда нәруыздың болуын
анықтау».
Нәруыздарға тустi
реакциялар
Нәруыздардың биологиялык
нысандардағы немесе ерiтiндiлердегi құрамын тустi реакциялардын
кемегiмен анықтауға болады. Өйткені реакция барысы оларда
нәруыздарға тән топтар мен пептидтiк байланыстардың болуына
негізделген.
Реактивтер: жумыртка наруызынын судағы
ерiтiндiсi (бiр тауык жумырткасыныңакуызын сарысынан белiп алады,
келемi 15-20 есе артык дистилденген суда ерітеді, со-дан кейін
ерiтiндiнi 3-4-ке бүктелген дәкенi колданып сүзеді, мұздатқышта
сақтайды); 10%-тiк натрий гидроксиді ерітіндісі; 1%-тік мыс
сульфаты; 30%-тік натрий гидроксиді ерітіндісі,1%-тікқорғасын
ацетаты ерітіндісі; дәріханалық асқазан сөлі 0,5%-тік нингидрин
ерітіндісі.
Құрал-жабдықтар: сынауықтар, су моншасы немесе
спиртшам.
1-тапсырма. Биурет реакциясы
https://www.youtube.com/watch?v=Dq5mDJXFVc4
Сілтілік ортада нәруыздар және олардың гидролиз
енiмдерi - пептидтер мыс тұздарымен күлгiн немесе кызыл күлгiн
туске боялады. Реакция наруызда пептидтiк байланыстың бар болуына
тәуелді: - CO - NH -Бояу түсiнiң қанық болуы полипептид ұзындығына
байланысты.
Жұмыс барысы
1.
Сынауыкка 5 тамшы жумыртка нәруызының ерiтiндiсiн куйып, сонынан 10
тамшы10%-тiк сiлтi ерiтiндiсiн қосындар.
2.
1-2 тамшы мыс сульфатын косып, коспаны араластырындар. Қызыл кулгiн
түс пайда болады.
2-тапсырма. Ксантопротеин
реакциясы https://www.youtube.com/watch?v=xNaSdrW4MEI
Реакция кейбiр ароматты аминқышқылдарына
(фенилаланин, тирозин, триптофан), сонымен катар пептидтерге және
оларды кұраушыларга тән. Асқазан сөлінің әсерінен сары тустi
нитробайланыстар тузiледi.
Жумыс барысы Бұл жұмысты аса сактыкпен орындау
кажет!
1.
Сынауыққа 5 тамшы жумыртка нәруызының ерiтiндiсiн кұйындар және
абайлап сынауык кабырғасымен 3-4 тамшы асқазан сөлiн немесе
хилак-форте косындар.
2.
Косылысты аса сақтықпен қыздырындар. Сары түске боялған тұнба
түзіледі.
3.
Салкындатқаннан кейiн сынауыққа аса сақтықпен қабырға бойымен 10
тамшы30%-тik NaOH eрiтiндiсiн қосындар, сары тус туске
ауысады.
3-тапсырма: Күкіртті
аминқышқылдары реакциясы (фоль
реакциясы)
https://www.youtube.com/watch?v=KdMMejHX12I
Цистеин және цистин күкiрттi
аминқышқылдар калдығында күкiрт сiлтi гидролизінде сульфид тузiп
белiнедi. Сульфидтер қорғасын ацетатымен әрекеттесiп, кара немесе
қаракошқыл түстi қорғасын сульфидiнiң тұнбасы
тузiледi:
Жұмыс
барысы
1. Сынауықта 5 тамшы жұмыртқа
нәруызы ерiтiндiсiн, 5 тамшы 30%-тік сiлтiлерерiтiндiсiн және 2
тамшы корғасын ацетатынын ерiтiндiсiн
араластырындар.
2. Қосылысты аса сактыкпен
спиртшамында кыздырып, кайнатындар. Біраз уақыттан кейiн кара
кошқыл тустi немесе кара тұнба түзіледі.
4-тапсырма. Нингидриндеу
реакциясы
https://www.youtube.com/watch?v=IaY_5TkBxdE
Реакция а-куйiндегi
аминтоптарына тән және нәруыз молекуласында а-амин-топтарының бар
болуына негізделген. Нәруызды нингидриннiң сулы ерiтiндiсiмен
кыздырғанда аминқышқылдары тотығады және ыдырайды, кемiртектiк кос
тотығын, аммиак және сәйкес альдегид тузеді. Тотықсызданған
нингидрин аммиакпен және тотыққан нингидрин молекуласымен күлгiн
кек тустi косылыс түзiп конденсацияланады.
Жұмыс
барысы
Сынауыкка 5 тамшы 16-тiк
жұмыртка наруызының ерiтiндiсiн кұйып, оған 3 тамшыдан 0.5%-тiк
нингидрин ерiтiндiсiн қосады және кайнағанша кыздырады. 2-3
мин-тан.сон ашыккызыл, кызыл, содан кейiн көгiлдiр кулгiн тустерге
боялады.
Нәтижелердi
рәсімдеу
|
№
|
Реакцияларды жүргізу
шарттары
|
Бақыланатын
құбылыс
|
Жүргізілетін реакциялар
барысы
|
Қорытынды
|
|
|
|
|
|
|
Кері байланыс
беру
1,2-«Бүгін сабақта
зерттедім»
3- «Бүгінгі сабақта маған
түсіну қиынға соқты»
4-«Менің
жеңісім»
Бағалау
Жеке
жұмыс.
Тапсырма.
Төмендегі 3 - суретте
нәруыздың үшінші реттік құрылымы және оны түзуге қатысатын
байланыстар түрлері берілген.
3-сурет
(а) 3-cуреттегі ақпаратты
пайдаланып нәруыздың құрылымы бойынша түрін анықтаңыз. Шаршының
ішіне V немесе X белгісін қойыңыз.
(іі) Берілген құрылымдағы
нәруызға мысал келтіріңіз. (2- ден кем
емес)
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
(іі) Глобулалық және
фибрилярлық нәруыздарды салыстырып, ерекшелігін
сипаттаңыз.
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Дескриптор:
-
нәруыздарды құрылымы бойынша
түрін анықтайды – 2 балл;
-
нәруызға мысал келтіреді – 2
балл;
-
глобулалық және фибрилярлық
нәруыздарды салыстырып, ерекшелігін сипаттайды – 4
балл;
ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандартымен жасалған
15 Қырқүйек 2024
77
0 рет жүктелген
