8 сынып №12

ДӘІЖО___________

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
«» КММ
(білім беру ұйымының атауы)
Қысқа мерзімді (сабақ) жоспары

Тамақтану гигиенасы. Асқорыту мүшелерінің жұқпалы аурулары және олардың алдын алу. Тағамнан уланудың алдын алу. Алғашқы жәрдем шаралары. Ішек құрт ауруларының алдын алу. §13. Асқазан-ішек жолдарының аурулары және тамақтану гигиенасы

(Сабақ тақырыбы)

Сабақтың барысы:

ҚЫСҚА МЕРЗІМДІ ЖОСПАРҒА ҚОСЫМША

Мәтінмен жұмыс

Асқорыту жүйесінің денсаулығын сақтау: Жұқпалы аурулар мен тағамнан уланудың алдын алу

Тамақ және асқорыту жүйесіне қатысты гигиена мен қауіпсіздік тәжірибелерін сақтау жалпы денсаулық үшін аса маңызды. Асқорыту жүйесінің жұқпалы аурулардың алдын алу үшін, тамақ ұстау алдында қолдарыңызды мұқият жуу, ет пен теңіз өнімдерін толық пісіру және шикі және пісірілген тағамдардың арасындағы крест-контаминацияны болдырмау қажет. Тағамнан уланған жағдайда, дереу медициналық көмекке жүгіну және ағзаны сусындандыру бойынша шаралар қолдану маңызды. Сонымен қатар, қолдарды жүйелі түрде жуу және қалдықтарды тиісті түрде жою сияқты дұрыс гигиена практикасы ішек құрт инфекцияларының таралуының алдын алуға көмектеседі. Асқорыту денсаулығы мен тамақ қауіпсіздігінің негізгі қағидаттарын сақтай отырып, әртүрлі ішек-қарын ауруларынан өзіңізді және айналаңыздағыларды қорғай аласыз.

Асқорыту жүйесінің денсаулығын сақтауға арналған мәтінге байланысты сұрақтар:

Логикалық сұрақ:

1. Тамақ ұстау кезінде қолды жууға неліктен аса мұқият болу керек?

2. Тағамнан уланған жағдайда алғашқы қандай шаралар қолданылуы тиіс?

Өмірмен байланысты сұрақ:

3. Асқорыту жүйесінің денсаулығын сақтау үшін тағамды қалай дұрыс әзірлеу керек?

4. Асқорыту жүйесіне қатысты қандай гигиена тәжірибелерін сақтау маңызды?

Бір дұрыс жауабы бар тапсырма:

5. Крест-контаминацияның алдын алу үшін қандай сақтық шараларын қолдану қажет?
   A) Шикі және пісірілген тағамдарды бөлек сақтау
   B) Тағамды толық пісірмеу
   C) Қолдарды жуу
   D) Барлігі дұрыс

Салыстыру тапсырмасы:

6. Асқорыту жүйесінің денсаулығын сақтау үшін қолдарды жуу және қалдықтарды тиісті түрде жою арасындағы айырмашылық неде?

Сәйкестендіру тапсырмасы:

7. Асқорыту жүйесінің денсаулығына қатысты келесі тұжырымдардың қайсысы дұрыс, қайсысы бұрыс?

   • Ет пен теңіз өнімдерін толық пісіру қажет

   • Шикі және пісірілген тағамдарды араластыруға болады

   • Қолдарды жүйелі түрде жуу маңызды

   • Қалдықтарды кез келген жолмен жоюға болады

Шындық немесе жалған тапсырмасы:

8. Асқорыту жүйесінің денсаулығын сақтау үшін медициналық көмекке жүгіну міндетті емес.

Дұрыс реттілікті анықтау тапсырмасы:

9. Тағамнан уланған жағдайда қолданылатын шаралардың дұрыс реттілігін анықтаңыз:
   A) Дереу медициналық көмекке жүгіну
   B) Ағзаны сусындандыру
   C) Ішекті тазалау
   D) Алғашқы екі қадам

Диаграмма тапсырмасы:

10. Асқорыту жүйесінің денсаулығын сақтау үшін қажетті негізгі қағидаттарды диаграммада көрсетіңіз.

Жауап кілті:

1. Тамақ ұстау кезінде қолды жууға аса мұқият болу керек, себебі бұл жұқпалы аурулардың алдын алуға көмектеседі.

2. Тағамнан уланған жағдайда алғашқы шаралар ретінде дереу медициналық көмекке жүгіну және ағзаны сусындандыру қажет.

3. Тағамды толық пісіру, шикі және пісірілген тағамдардың арасындағы крест-контаминацияны болдырмау қажет.

4. Қолдарды жүйелі түрде жуу және қалдықтарды тиісті түрде жою маңызды гигиена тәжірибелері.

5. D) Барлігі дұрыс

6. Қолдарды жуу - жұқпалы аурулардың алдын алу, ал қалдықтарды тиісті түрде жою - ішек құрт инфекцияларының таралуының алдын алу үшін маңызды.

7. Дұрыс: Ет пен теңіз өнімдерін толық пісіру қажет, Қолдарды жүйелі түрде жуу маңызды
   Бұрыс: Шикі және пісірілген тағамдарды араластыруға болады, Қалдықтарды кез келген жолмен жоюға болады

8. Жалған. Тағамнан уланған жағдайда дереу медициналық көмекке жүгіну маңызды.

9. D) Алғашқы екі қадам

10. Диаграмма:

    • Қолдарды жуу

    • Ет пен теңіз өнімдерін толық пісіру

    • Шикі және пісірілген тағамдардың арасындағы крест-контаминацияны болдырмау

    • Тағамнан уланған жағдайда дереу медициналық көмекке жүгіну және ағзаны сусындандыру

    • Қалдықтарды тиісті түрде жою

Оқушының аты-жөні:______________________________________________________ сыныбы:_______

Асқорыту жолы аурулары және астан улану

Асқорыту жолы аурулары көптеген адамдарға әсер етеді. Олар әртүрлі себептерден туындауы мүмкін, соның ішінде дұрыс тамақтанбау, инфекциялар және қоршаған орта факторлары. Астан улану да жиі кездесетін мәселе болып табылады. Бұл дұрыс сақталмаған немесе дайындалмаған тағамдарды жегеннен болуы мүмкін. Осы тақырыпты зерттеу арқылы біз денсаулығымызды қалай қорғауға болатынын үйренеміз.

Бос орындарды толтырыңыз: Дұрыс сөздермен бос орындарды толтырыңыз.

1. Асқорыту жолы ауруларының негізгі себептерінің бірі - дұрыс __ емес.

2. __ асқорыту жолы ауруларын тудыруы мүмкін микроорганизмдер болып табылады.

3. Астан улану көбінесе __ немесе дұрыс дайындалмаған тағамдарды жегеннен болады.

4. Асқорыту жолы ауруларының алдын алу үшін қолды жиі __ маңызды.

5. __ тағамдарды жеу асқорыту жүйесіне пайдалы әсер етеді.

Сөздер банкі: бүлінген, талшықты, тамақтану, бактериялар, жуу

Бірнеше таңдау сұрақтары: Әр сұраққа берілген нұсқалардан дұрыс жауапты таңдаңыз.

1. Астан улану белгілері қандай?
   a) Жөтел және мұрын бітелуі
   b) Құсу және іш өту
   c) Бас ауруы және қызба
   d) Тері бөртпесі

2. Асқорыту жолы ауруларының алдын алу үшін не істеу керек?
   a) Көп тәтті жеу
   b) Аз су ішу
   c) Жеміс-жидектер мен көкөністерді көп жеу
   d) Тек ет өнімдерін жеу

3. Астан улану кезінде не істеу керек?
   a) Көп су ішу
   b) Ұйықтау
   c) Спорт жаттығуларын жасау
   d) Ауыр тамақ жеу

4. Асқорыту жолы ауруларына әкелуі мүмкін қоршаған орта факторы:
   a) Таза ауа
   b) Күн сәулесі
   c) Ластанған су
   d) Жасыл өсімдіктер

5. Асқорыту жүйесіне пайдалы әсер ететін тағам:
   a) Фаст-фуд
   b) Газдалған сусындар
   c) Йогурт
   d) Чипсы

Ашық сұрақтар: Келесі сұрақтарға толық сөйлемдермен жауап беріңіз:

1. Асқорыту жолы ауруларының екі негізгі себебін атаңыз және түсіндіріңіз.

2. Астан улануды болдырмау үшін үш маңызды ережені атаңыз.

3. Асқорыту жүйесінің денсаулығын сақтау үшін күнделікті өмірде қандай әдеттерді қалыптастыру керек?

Жауаптар кілті:

Бос орындарды толтырыңыз:

1. тамақтану

2. бактериялар

3. бүлінген

4. жуу

5. талшықты

Бірнеше таңдау сұрақтары:

1. b) Құсу және іш өту

2. c) Жеміс-жидектер мен көкөністерді көп жеу

3. a) Көп су ішу

4. c) Ластанған су

5. c) Йогурт

Ашық сұрақтар:

1. Мысалы:

   • Дұрыс тамақтанбау: Теңгерімсіз диета асқорыту жүйесіне қосымша жүктеме түсіреді.

   • Инфекциялар: Вирустар немесе бактериялар асқорыту жолында қабыну тудыруы мүмкін.

2. Мысалы:

   • Тағамдарды дұрыс температурада сақтау

   • Тамақ дайындау алдында қолды жақсылап жуу

   • Ет өнімдерін толық пісіру

3. Мысалы:

   • Күнделікті жеткілікті мөлшерде су ішу

   • Талшыққа бай тағамдарды жиі тұтыну

   • Үнемі дене белсенділігімен айналысу және стрессті басқару

Оқушының аты-жөні:______________________________________________________ сыныбы:_______

Тақырып: Асқорыту жолы аурулары мен тағам улануының себептерін зерттеу

Сынып деңгейі: 8-сынып

Мақсат:
Оқушылар асқорыту жолы аурулары мен тағам улануының себептерін тәжірибелер мен зерттеулер арқылы зерттейді. Олар осы денсаулық мәселелеріне ықпал ететін белгілі факторларды үйренеді және өздерінің нәтижелері туралы ой бөліседі.

Қажетті материалдар:

1. Тәжірибе үшін:

   • Петри ыдыстары

   • Агар пластинкалары

   • Стерильді тампондар

   • Әртүрлі тағам үлгілері (мысалы, сүт, ет, жемістер)

   • Инкубатор (немесе жылы орын)

   • Қолғаптар

   • Қауіпсіздік көзілдіріктері

   • Блокноттар мен қаламдар

2. Зерттеу үшін:

   • Зерттеу үшін интернетке немесе кітапханаға қол жеткізу

   • Деректерді жинау үшін басылған жұмыс парақтары

   • Рефлексия сұрақтары парақтары

Процедура:

1. Кіріспе (15 минут):

   • Асқорыту жүйесінің маңыздылығын және оған әсер ететін кең таралған ауруларды талқылаңыз.

   • Тағам улануының себептерін таныстырыңыз.

2. Тәжірибе орнату (45 минут):

   • Оқушыларды шағын топтарға бөліңіз.

   • Әр топ әртүрлі тағам үлгілерін таңдауды жүзеге асырады.

   • Қолғап пен көзілдірікті киіп, таңдалған тағамнан стерильді тампонмен үлгілер алыңыз.

   • Үлгілерді агар пластинкаларына стерильді түрде жайыңыз.

   • Әр пластинканы тағам түрі мен күнмен белгілеңіз.

   • Пластинкаларды инкубаторға 24-48 сағатқа қойыңыз.

3. Деректерді жинау (30 минут):

   • Инкубация кезеңінен кейін, пластинкаларды бактериялық өсу үшін бақылаңыз.

   • Әр тағам үлгісіндегі бактериялардың санын және түрлерін жазып алыңыз.

   • Бұл бактериялардың асқорыту аурулары мен тағам улануымен қалай байланысты екенін талқылаңыз.

4. Зерттеу компоненті (30 минут):

   • Әр топ өз тағам үлгілерінде табылған нақты бактериялар туралы зерттеу жүргізеді.

   • Бұл бактериялардың асқорыту аурулары мен тағам улануын қалай тудыруы мүмкін екенін зерттеңіз.

   • Өздерінің табыстарын егжей-тегжейлі баяндайтын жұмыс парағын толтырыңыз.

5. Рефлексия және талқылау (30 минут):

   • Топтар сыныпқа өздерінің табыстарын таныстырады.

   • Асқорыту ауруларының алдын алуда тағам қауіпсіздігі мен гигиенасының маңыздылығын талқылаңыз.

   • Әртүрлі факторлар (мысалы, сақтау, даярлау) тағам қауіпсіздігіне қалай әсер ететінін ойланыңыз.

Рефлексия сұрақтары:

1. Сіздің тәжірибеңізден қандай ең таңқаларлық нәтижелер болды?

2. Тағамды даярлау әдістері бактериялардың өсуіне қалай әсер ете алады деп ойлайсыз?

3. Өз өміріңізде тағам улануын болдырмау үшін қандай шаралар қабылдай аласыз?

4. Сіз зерттеген бактериялар жалпы асқорыту ауруларымен қалай байланысты?

Бағалау:

• Оқушылар тәжірибеге қатысуы, деректер жинау дәлдігі, зерттеу толықтығы және топтық таныстырылым бойынша бағаланады.

• Топтық ынтымақтастық, тақырыпты түсіну және рефлексия сапасын бағалайтын рубрика ұсынылады.

Лабораторияда барлық қауіпсіздік ережелерін сақтау, тағам үлгілерін дұрыс өңдеу және тиісті гигиена шараларын сақтау маңызды.