§15. Су потенциялы

11 сынып КГБ №19

ДӘІЖО___________

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
«» КММ
(білім беру ұйымының атауы)
Қысқа мерзімді (сабақ) жоспары
Су потенциалы. §15. Су потенциялы. БЖБ (20-мин)

(Сабақ тақырыбы)

Бөлім:	Заттар тасымалы
Педагогтің аты-жөні:
Күні:
Сыныбы: 11 «а» ҚГБ	Қатысушылар саны: Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы:	Су потенциалы. §15. Су потенциялы. БЖБ (20-мин)
Оқу бағдарламасына сәйкес оқу мақсаты	11.1.3.3 - түрлі концентрациялы тұз ерітінділеріндегі жасушалардың су потенциалын зерттеу;
Сабақтың мақсаты:	түрлі концентрациялы тұз ерітінділеріндегі жасушалардың су потенциалын зерттейді және заттар тасымалы бөлімі бойынша жиынтық бағалау тапсырмаларын орындайды;

Сабақтың барысы:

Сабақ кезеңі	Мұғалімнің әрекеті	Оқушының әрекеті	Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы Бұрынғы білімін еске түсіру	Оқушылармен амандасу, түгендеу, сынып тәртібін қадағалау. «Бір қадам алға..» әдісі арқылы өткен материалды және үй жұмысын пысықтау мақсатында тапсырма беру. Вордвоол ойыны. «Ойнайық та, еске түсірейік!»	Оқушылар амандасады, сынып тәртібін сақтайды.		Интерактивті панель, презентация https://wordwall.net/ru/resource/81606584
Оқушылардың назарын аудару	«Қызықты деректер мен оқиғалар» - Тақырыпқа байланысты қызықты фактілер, оқиғалар немесе нақты өмірден алынған мысалдар оқушылардың назарын аударуға көмектеседі және олардың материалды жақсырақ есте сақтауына ықпал етеді. «Миға шабуыл» әдісі. Осмос, диффузия, ерітіндідегі заттардың концентрациясы дегеніміз не?	Оқушының логикалық ойлау қабілеті дамиды. Өз ойын, ой-пікірлерін білдіреді.	Дескриптор: - сұраққа жауап береді – 2 балл;	Интерактивті панель, презентация,
Сабақтың мақсатын таныстыру	11.1.3.3 - түрлі концентрациялы тұз ерітінділеріндегі жасушалардың су потенциалын зерттеу;	Жаңа сабақтың оқу мақсатын жазады.	Кері байланыс: «Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады. «Керемет!» және т.б	Интерактивті панель, презентация Биология 11-сынып, Автор: А.Ф.Ковшарь, Н.Г.Асанов, А.Р.Соловьева, Б.Т.Ибраимова, С.А.Куприй, Алматы «Атамұра» баспасы 2020 ж
Құндылық: «жасампаздық және жаңашылдық»	Теориялық білім: түрлі концентрациялы тұз ерітінділеріндегі жасушалардың су потенциалын сипаттайды; Практикалық дағдылар: түрлі концентрациялы тұз ерітінділеріндегі жасушалардың су потенциалын зерттейді; Функционалдық сауаттылық: түрлі концентрациялы тұз ерітінділеріндегі жасушалардың су потенциалын салыстырады;	Сабақтың оқу мақсатымен байланысты басты құндылықтармен танысады. Ой қозғау жүзеге асады.	Кері байланыс: «Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады. «Керемет!» және т.б	Интерактивті панель, презентация
Жаңа тақырыпты таныстыру	«Бейнетүсіндіру» әдісі. мұғалім жаңа сабақты бейне сурет, кесте арқылы түсіндіру. Суреттегі кілт сөздер: Су, осмос, гидростатикалық потенциал, диффузия, тургор.	Оқушының логикалық ойлау қабілеті дамиды. өз ойын, ой-пікірлерін білдіреді.	Кері байланыс: «Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады. «Керемет!» және т.б	Интерактивті панель, презентация Биология 11-сынып, Автор: А.Ф.Ковшарь, Н.Г.Асанов, А.Р.Соловьева, Б.Т.Ибраимова, С.А.Куприй, Алматы «Атамұра» баспасы 2020 ж
Сабақтың ортасы Оқушыларға бағыт бағдар беру	«Рөльдік ойын» әдісі. Рөлдік ойындар шағын топтарда (3-5 қатысушы) жүргізіледі. Оқытушы балалардың мінез-құлқын ескере отырып рөлді өздері бөледі. Рөльдік ойынға арналған тақырыптар: 1.Су потенциалы. 2.Осмос қысымы. 3.Гидростатикалық (қысым)потенциал. 4.Диффузия заңы. 5.Тургор қысымы.	Қатысушылар карточка арқылы (тақтада, қағаз парақтарда және т.б.) тапсырма алады, рөлдерді бөледі, жағдайды ойнайды және барлық топқа ұсынады (көрсетеді). Су потенциалының биологиялық маңыздылығын сипаттайды. Осмос қысымының қозғалысын анықтайды. Гидростатикалық қысымға мысал келтіріп есептейді. Диффузия заңдылығын түсіндіреді. Тургор қысымын бағалайды.	Дескриптор: -су потенциалының биологиялық маңыздылығын сипаттайды – 3 балл; -осмос қысымының қозғалысын анықтайды – 3 балл; -гидростатикалық қысымға мысал келтіріп есептейді– 3 балл; -диффузия заңдылығын түсіндіреді – 3 балл; -тургор қысымын бағалайды – 3 балл;	Интерактивті панель, презентация Биология 11-сынып, Автор: А.Ф.Ковшарь, Н.Г.Асанов, А.Р.Соловьева, Б.Т.Ибраимова, С.А.Куприй, Алматы «Атамұра» баспасы 2020 ж
Практикалық тапсырмалар беру.	Функционалдық сауаттылықты арттыру тапсырмасы ҚМЖ қосымшасында орналасқан.	Функционалдық сауаттылықты арттыру тапсырмаларын орындайды. Ой қозғау жүзеге асады.	Функционалдық сауаттылықты арттыру тапсырмасының дескрипторы ҚМЖ қосымшасында орналасқан.	Интерактивті панель, презентация Жұмыс дәптерлері, үлестірме парақтар
Бағалау	БЖБ тапсырмасы ҚМЖ қосымшасында орналасқан.	БЖБ тапсырмаларын орындайды. Ой қозғау жүзеге асады.	БЖБ тапсырмасының дескрипторы ҚМЖ қосымшасында орналасқан.	Интерактивті панель, презентация Жұмыс дәптерлері, үлестірме парақтар
Сабақтың соңы Кері байланыс беру	Кері байланыс: «БББ» әдісі. Мұғалім сабақты қорытындылау мақсатында оқушылардың сабаққа деген көзқарасын, кері байланысын тыңдайды. Мақсаты: Оқушы алған білімін саралай білуге дағдыланады.	Оқушылар бүгінгі сабақтың мақсатына жеткізетін тапсырмалар орындауына қарай, өз түсінгенін, пікірін, өз ойын айту арқылы сабаққа қорытынды жасайды.	Кері байланыс: «Өте жақсы!» «Жақсы!» «Талпын!»	Интерактивті панель Презентация Білгенім..... Білдім..... Білгім келеді....
Білімді игеруді жақсарту және оны тәжірибеге көшіру	Шығармашылық жұмыс. Түрлі концентрациялы тұз ерітінділеріндегі жасушалардың су потенциалын анықтау	Оқушылар берілген тақырып бойынша тірек-сызба жасайды. Келесі сабаққа дайын болып келеді. Келесі тақырыпты біледі. Өзін өзі бағалайды.	Кері байланыс: «Өте жақсы!» «Жақсы!» «Талпын!»	Жұмыс дәптері Биология 11-сынып, Автор: А.Ф.Ковшарь, Н.Г.Асанов, А.Р.Соловьева, Б.Т.Ибраимова, С.А.Куприй, Алматы «Атамұра» баспасы 2020 ж

ҚЫСҚА МЕРЗІМДІ ЖОСПАРҒА ҚОСЫМША

«Қызықты деректер мен мысалдар»

Тұзды ортада өсетін өсімдіктер (галофиттер):

Галофиттер деп аталатын өсімдіктер тұзды ортада тіршілік ете алады. Олар жоғары тұз концентрациялы ортада жасуша ішіндегі су потенциалын сақтап қалу үшін бейімделу механизмдерін дамытқан. Мысалы, мангр ағаштары тұзды су ортасында өсіп, тұзды суды сүзіп, қажетсіз тұздарды жапырақтар арқылы шығарып тастайды.

Қоректік заттар мен ауыл шаруашылығы:

Топырақтың тұздылығы – әлемдегі көптеген ауыл шаруашылық жерлеріне әсер ететін мәселе. Жасушалардың су потенциалы тұз концентрациясының жоғары болуынан төмендеген кезде, өсімдік жасушалары су мен қоректік заттарды сіңіруде қиындықтарға тап болады. Бұл өнімділіктің төмендеуіне және өсімдіктердің өсуінің баяулауына әкеледі.

Қызыл қан жасушалары (эритроциттер):

Адамның қан жасушалары түрлі ортаға түскен кезде олардың көлемі мен формасы өзгереді. Егер гипотониялық ерітіндіге орналастырса, эритроциттер су сіңіріп, ісініп, жарылады. Ал гипертониялық ерітіндіде олар суды жоғалтып, жиырылып қалады.

«Бейнетүсіндіру» әдісі. мұғалім жаңа сабақты бейне сурет, кесте арқылы түсіндіру.

Оқушыға беретін мәтін

Биологияда өсімдік жағдайының су көрсеткіштерін зерттеу себептері тек ғылыми қызығушылықпен шектелмей, практикалық маңызында қамтиды. Физика курсынан сұйықтық және газ молекулалары әрдайым диффузия заңы бойынша үлкен концентрация аймағынан аз концентрация аймағына енжар орын ауыстыратынын білесіңдер. Су барлық тірі ағзалар үшін маңызды екені белгілі. Бірақ оның өсімдікте диффузия заңы бойынша жылжуы іргелі физиологиялық көрсеткіштердің бірі болып табылады. Нәруыздар да, ДНҚ молекуласы да тіпті сахароза ерітіндісі де өсімдік ағзасында су және оның тұзды ерітінділері сияқты қашықтыққа (тамырдан жапыраққа, гүлге, жеміске және т.б.) жылжи алмайды. Әдетте, едәуір ірі органикалық молекулалар (тіпті ерітінді түрінде де) диффузия жолымен емес, белсенді тасымал жолымен жүзеге асады. Бұл кезде су көпжасушалы өсімдік ағзалары бойынша үнемі жүреді. Өсімдіктер физиологтарының шамамен бағалауы бойынша тамыр арқылы сіңірілген судың 99%-дайы транспирация барысында буланады екен. Тек өсімдіктер сіңірген 1% су ғана олардың жасушаларының құрамына кіреді. Бірақ бұл кезде тіпті су молекуласы цитоплазмаға немесе вакуольдің жасуша сөліне түссе, ол жерде «ұзақ уақыт» қалмайтынын түсіну керек. Қандай да бір уақыт аралығында (басқа тірі жасушаға қарағанда жапырақ мезофилінің жас, жасыл жасушалары үшін тезірек) ол жасушааралық кеңістікке (апопласт) шығып, транспирация барысында булануы мүмкін. Демек, өсімдік ағзасында су молекуласы және бейорганикалық ерітінділер физика заңдары: диффузия, осмос, беттік керілу, когезия бойынша үнемі орын ауыстырады. Ол үшін осы параграфта оқып білетін тірі өсімдік жасушасындағы судың физикалық күйінің маңызды көрсеткіштері қолданылады.

Су потенциалы, бұл – биологиялық жүйеде осмосты тудыратын, яғни су молекулаларының (немесе су ерітіндісінің) белгілі бір жартылай өткізгіш, мысалы, жасуша мембранасының кедергісін жоятын күш. Су потенциалы әсерінен молекула концентрациясы әртүрлі ерітінділерді бөлетін шегара арқылы енуге ұмтылады.

Су потенциалы ψ немесе ψВ таңбасымен белгіленеді. Бұл – ХХ ғасырдың соңында енгізілген салыстырмалы түрде жаңа биологиялық термин. Өсімдіктер физиологиясының заманауи әдебиеттерінде су молекуласының бір орыннан басқа орынға ауысу үрдісін сипаттау үшін «су потенциалы» деген термин қолданылады.

Жүйеде су концентрациясы неғұрлым көп болса, оның молекулалары су аз бағытқа соғұрлым тез жылжитын болады. Сәйкесінше су ең жоғары су потенциалына ие. Таза судың су потенциалы қалыпты жағдайда (25°С және қалыпты атмосфералық қысымда) максимал және 0-ге тең деп қабылданған. Су 100% емес, одан аз болатын барлық жүйенің су потенциалы аз, ол теріс мәнмен белгіленеді – 0-ден аз (3-кесте).

Су потенциалын көбінесе кез келген қысым сияқты бірлікпен – паскаль, ньютон, бар, атмосфера немесе масса/бет ауданымен өлшейді.

Яғни тұз, қант немесе басқа заттардың кез келген сулы ерітіндісі дистилденген суға қарағанда аз су потенциалына ие болады. Сәйкесінше, су әрдайым едәуір жоғары су потенциалы жүйесінен едәуір төмен су потенциалы аймағына өтетін болады. Қарапайым тілмен айтқанда, су бар жерден жоқ немесе аз жерге ағады не буланады (газтәрізді заттардың молекулаларының қозғалуы). Дәл осылай топырақ үнемі атмосфераға суды буландырады. Суғарылған топырақ құрғақ топыраққа қарағанда булануды едәуір қарқынды жүзеге асырады. Бірақ көл тіпті суғарылған топыраққа қарағанда да суды едәуір белсенді буландырады.

«Су потенциалы» қолайлы, бірақ тірі жүйедегі судың күйін сипаттау үшін қолданылатын бірден-бір термин емес.

Суға қаныққан өсімдік жасушаларын тургор күйінде тұр деп айтады. Сонымен, осмостық және гидростатикалық потенциал деп аталатын ұғым да бар. Тургор – өсімдік жасушасындағы цитоплазманың гидростатикалық қысым жасайтын жасуша қабықшасының кернеулі күйі (14-сурет). Тургоры жоқ жасушалар солған, сусызданған өсімдік ұлпалары мен ағзаларына тән.

Осмос

Осмос өздігінен өтуі немесе су диффузиясы немесе жартылай өткізгіш мембрана арқылы басқа еріткіштердің өтуі (ол ерітілген заттардың, яғни ерітілген заттардың өтуін тежейді).

Осмос-бұл еріткіш молекулаларының іріктелген жартылай өткізгіш мембрана арқылы ерітілген заттың жоғары концентрациясы бар аймаққа, екі жағынан ерітілген заттың концентрациясын теңестіруге ұмтылатын бағытта өздігінен таза қозғалысы.

Оны сондай-ақ кез келген еріткіш селективті өткізбейтін мембрана арқылы қозғалатын ,физикалық процесті сипаттау үшін қолдануға болады (еріткіш үшін өткізілмейтін, бірақ ерітілген зат үшін емес), әр түрлі концентрациялары бар екі ерітіндіні бөле отырып. Осмосты эксперименттік жұмыста құруға болады.

Су потенциалы

Су потенциалы термині осмосты қарау кезінде өте пайдалы. ψ грек әрпі су сотенциалын белгілеу үшін пайдаланылуы мүмкін.

Сіздің су потенциалы туралы былай ойлауыңызға болады : судың ерітіндіден шығу тенденциясы. Бұл екі факторға байланысты:

* ерітілген заттарға қатысты ерітіндіде қанша су бар

• оған қандай қысым көрсетіледі.

Су әрдайым су потенциалы төмен облыстан жылжиды. Біз су әрқашан су потенциалының градиенті бойынша төмен қарай жылжиды деп айтамыз. Бұл су потенциалы барлық жүйеде бірдей болғанша болады және осы сәтте тепе-теңдікке қол жеткізілді деп айта аламыз

Мысалы, көп су бар ерітінді (сұйылтылған ерітінді) аз ғана суды (концентрацияланған ерітінді) қамтитын ерітіндіге қарағанда жоғары су потенициалына ие. Суретте А ерітіндісі В ерітіндісінен гөрі су потенциалына ие, өйткені А ерітіндісі В ерітіндісіне қарағанда сұйылтылған, сондықтан судың жалпы қозғалысы А-дан В-ге дейін.

Абсолютты потенциал және қысым потенциалы

Біз ерітіндінің су потенциалын анықтайтын екі фактор бар екенін көрдік - ерітіндінің концентрациясы және оған қолданылатын қысым.

Ерітінді концентрациясының су потенциалына қосқан үлесі еріген потенциал деп аталады. Ерітілген потенциал туралы ерітіндінің су потенциалы қаншалықты төмендейтіні туралы ойлауға болады. Неғұрлым сұйық болса, судың ерітіндіден кетуге бейімділігі төмендейді.

Судың потенциалы сияқты, ерітіндінің потенциалы таза су үшін 0 болады және ерітіндінің теріс мәні бар. Ерітіндіге көбірек ерітінді қосу оның су потенциалын төмендетеді. Осылайша, еріген заттың концентрациясы неғұрлым жоғары болса, еріген потенциалдың теріс мәні соғұрлым көп болады. Пси символы еріген потенциалды көрсету үшін пайдаланылуы мүмкін, бірақ бұл жолы s - ψ индексімен

Ерітіндінің су потенциалына қысымның қосындысы, қысым потенциалы деп аталады. Суретте біз В-ге қысымның жоғарылауы судың кету тенденциясын арттыратындығын, яғни оның су потенциалын арттыратынын көреміз. Қысым потенциалын ψp ​​белгісімен көрсетуге болады.

Өсімдік жасушасындағы осмос

Өсімдіктердің, прокариоттардың, саңырауқұлақтардың және кейбір протисттердің жасушалары жасуша қабырғасымен қоршалған. Мұндай камераны гипотоникалық ерітіндіге батырған кезде - мысалы, жаңбыр суында - жасуша қабырғасы жасушаның су балансын сақтауға көмектеседі. Өсімдік жасушасын қарастырайық. Өсімдік жасушасы осмос нәтижесінде су алған кезде ісінеді (сурет). Алайда, салыстырмалы түрде серпімді емес жасуша қабырғасы суды сіңіруге кедергі келтіретін тургор қысымы деп аталатын камераға қысым жасамас бұрын кеңейеді.

Қазіргі уақытта жасуша қышқыл болып табылады, бұл көптеген өсімдік жасушалары үшін пайдалы жағдай. Ағаштектес емес өсімдіктер, мысалы, көптеген бөлме өсімдіктері айналадағы гипотоникалық ерітіндіге байланысты қатты болып қала беретін жасушалардың механикалық сүйемелдеуіне байланысты. Егер өсімдік жасушалары мен олардың айналасы изотоникалық болса, онда судың енуінің айқын тенденциясы байқалмайды және жасушалар летаргиялық күйге түседі.

ФУНКЦИОНАЛДЫҚ САУАТТЫЛЫҚ ТАПСЫРМАСЫ

Оқушының аты-жөні: _____________________________________________сыныбы___________

1-тапсырма.

Диаграммада кейбір өсімдік жасушасындағы және қоршаған ортадағы су потенциалы (ᵠ) көрсетілген. (envіronment- окружающая среда)

Қандай жағдайда көрсетілген осы жасушалар арасындағы судың қозғалысы және олармен қоршаған орта арасындағы судың қозғалысын анықтаңыз:

A Үш жасушада ісінген ,сондықтан олардың арасында су қозғалмайды .

B Су 1 жасушадан 3 жасушаға және қоршаған ортадан 2жасушаға келеді

C Су 3жасушадан қоршаған ортаға , ал қоршаған ортадан 1жасушаға өтеді .

D Су қоршаған ортадан 1,2,3 жасушаларға өтеді .

2-тапсырма.

Диаграммада кейбір өсімдік жасушаларындағы және оларды қоршаған ортадағы су потенциалы (ᵠ) көрсетілген.  Қандай жауап дұрыс?

1 Су барлық 3 жасушаларға кіреді және олардан шығады

2 Таза судың қозғалысы 1жасушаға.

3 Қоршаған ортадан 2 жасушаға судың қозғалысы жоқ.

4 Су 1 жасушадан шығады да плазмолизденген болады

А 1 және 2

B 1 және 3

С 3 және 4

D тек 3 4

3-тапсырма.

Көрші 3 жасушаның су потенциалы көрсетілген.Су қай бағытқа қарай қозғалады ?

A)X жасушадан Y жасушаға, содан кейін тек Z жасушасына

B) X жасушадан , екі жасушаға Y және Z ке

C) Z жасушасынан Yжасушаға, содан соң тек X жасушаға

D) Z жасушасынан Y және X жасушаларына

4-тапсырма.

Суретте өсімдік жасушасы көрсетілген.Өсімдік жасушасы ,жасуша ішіндегі су потенциалынан жоғары ерітіндіге салынған,жасушаның сыртқы пішіні қалай өзгереді?

(Растительная клетка была положена в раствор в водным потенциалом, который выше чем, чем водный потенциал в самой клетке)

Дескриптор:

- өсімдік жасушасындағы және қоршаған ортадағы су потенциалының қозғалысын анықтайды– 1 балл;

- өсімдік жасушасындағы және қоршаған ортадағы су потенциалы қозғалысының дұрыс көрсеткішін көрсетеді – 2 балл;

-жасушадағы су бағытының қозғалысын атайды– 2 балл;

- жасуша ішіндегі су потенциалынан салдарынан жасуша пішінінің өзгеруін сипаттайды– 2 балл;

ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ ТАПСЫРМАЛАРЫ

Оқушының аты-жөні: _____________________________________________сыныбы_________

1-БЖБ «Заттардың тасымалдануы» бөлімі бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары

Оқу мақсаттары:

11.1.3.1 - натрий-калий сорғысы мысалында белсенді тасымалды түсіндіру;

11.1.3.2 - заттар тасымалданудың симпласттық, апопласттық, вакуолярлық жолдарының мәнін түсіндіру;

11.1.3.3 - түрлі концентрациялы тұз ерітінділеріндегі жасушалардың су потенциалын зерттеу;

Тапсырмалар.

1. Натрий-калий сорғысы соруға мүмкіндік береді:

А) жасушадан тыс натрий иондары және жасушаға калий иондары енеді.

B) жасушаға натрий иондары, ал жасушадан тыс калий иондары.

C) натрий және калий иондары жасушаға түседі.

D) натрий және калий иондары жасушадан тыс.

E) натрий және калий иондары жасуша мембранасының екі жағында.

2.Натрий-калий сорғысын қуаттандыру үшін қандай энергия көзі пайдаланылады?

A) АТФ бұзылуы

B) АТФ қалыптастыру

C) АТФ-ны сорғымен тасымалдау

D) ГТП бұзылуы

E) ГТП сорғымен тасымалдау

3. Бір цикл кезінде натрий-калий сорғысы байланысады және қозғалады:

A) 1 Na + және 2 K +.

B) 2 Na + және 2 K +.

C) 2 Na + және 3 K +.

D) 3 Na + және 2 K +.

E) 3 Na + және 3 K +

4. Суретте биологиялық мембрана арқылы тасымалдау көрсетілген. Суретте А дан D-ға дейінгі әріптермен белгіленген тасымалдаудың әр түріне сәйкес атауды таңдаңыздар.

А- _______________________________________

В-_______________________________________

С________________________________________

D-_______________________________________

5. Суретте өсімдіктердегі су тасымалдау түрлері көрсетілген.

Бұл заттардың тасымалдануы түрлері қандай?

А__________________________В___________________________С_______________________

6.Суретте өсімдік жасушасы көрсетілген.Өсімдік жасушасы ,жасуша ішіндегі су потенциалынан жоғары ерітіндіге салынған,жасушаның сыртқы пішіні қалай өзгереді?

(Растительная клетка была положена в раствор в водным потенциалом, который выше чем, чем водный потенциал в самой клетке)

Балл қою кестесі

Бағалау критерийі	Тапсырма №	Дескриптор	Балл
11.1.3.1 - натрий-калий сорғысы мысалында белсенді тасымалды түсіндіру;	1	Натрий-калий сорғысы соруға мүмкіндік беруші элементтердің қасиетін анықтайды;	1
	2	Натрий-калий сорғысын қуаттандыру үшін қолданатын энергия көзін сипаттайды;	1
	3	Бір цикл кезінде натрий-калий сорғысы байланысатын элементтерді атайды;	1
	4	Суретте А дан D-ға дейінгі әріптермен белгіленген тасымалдаудың әр түрін сәйкестендіреді;	4
11.1.3.2 - заттар тасымалданудың симпласттық, апопласттық, вакуолярлық жолдарының мәнін түсіндіру;	5	өсімдіктердегі су тасымалдау түрлерін сипаттайды;	3
11.1.3.3 - түрлі концентрациялы тұз ерітінділеріндегі жасушалардың су потенциалын зерттеу;	6	өсімдік жасушасы ,жасуша ішіндегі су потенциалынан жоғары ерітіндіге салынған күйдегі жасушаның сыртқы пішінінің өзгеруін зерттейді;	1
Жалпы балл			11

Жауаптары:

1-А, 2-A, 3-D