§16. Материктердің және дүние бөліктерінің табиғат жағдайы.

6 сынып №16

ДӘІЖО___________

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
«» КММ
(білім беру ұйымының атауы)
Қысқа мерзімді (сабақ) жоспары

Халық географиясы

§16. Материктердің және дүние бөліктерінің табиғат жағдайы.

(Сабақ тақырыбы)

Сабақтың барысы:

ҚЫСҚА МЕРЗІМДІ ЖОСПАРҒА ҚОСЫМША

Жаһандық халық тығыздығына әсер ететін факторлар

Жоғары және төмен халық тығыздығы аймақтарын анықтау

Біздің әлемде әр түрлі халық тығыздығы бар аймақтарды табамыз. Кейбір аймақтар қарқынды түрде қоныстанған, аз географиялық кеңістікте көп адам тұрады, ал басқалары сирек халықты қамтиды. Бұл айырмашылықтарға ықпал ететін факторларды түсіну маңызды.

1-қадам: Жоғары және төмен халық тығыздығы аймақтарын анықтау
Бастау үшін, біз жаһандық халық санағы деректерін талдауымыз керек, ең жоғары және ең төмен халық тығыздығы аймақтарын анықтау үшін. Ең қарқынды қоныстанған аймақтардың кейбіреулері:

• Шығыс және Оңтүстік-Шығыс Азия, әсіресе Қытай мен Үндістан

• Еуропаның кейбір бөліктері, мысалы, Ұлыбритания және Нидерланды

• Африка мен Таяу Шығыстағы жағалау аймақтары

Керісінше, ең төмен халық тығыздығы бар аймақтардың кейбіреулері:

• Орталық Азия, мысалы, Моңғолия және Қазақстан

• Солтүстік Канада және Гренландия

• Оңтүстік Америкадағы Амазон ормандары

• Орталық Австралия

2-қадам: Халық тығыздығына әсер ететін факторларды зерттеу
Енді біз жоғары және төмен халық тығыздығы аймақтарын анықтадық, осы айырмашылықтарға ықпал ететін факторларды зерттей аламыз. Негізгі факторлар:

1. География және климат: Қолайлы климаты, құнарлы жері және су көздері бар аймақтар әдетте жоғары халық тығыздығына ие болады. Шөлді, тундралық және тау аймақтары сияқты қатал табиғи жағдайлар көбінесе төмен халық тығыздығына ие болады.

2. Экономикалық мүмкіндіктер: Гүлденген өнеркәсіптері, жұмыс орындары және ресурстарға қол жеткізе алатын аймақтар әдетте көп адамдарды тартады және жоғары халық тығыздығына ие болады. Шектеулі экономикалық перспективалары бар аймақтардың халық тығыздығы төмен болады.

3. Инфрақұрылым және қызметтер: Дамыған көлік желілері, денсаулық сақтау, білім беру және басқа да маңызды қызметтері бар аймақтар көп халықты қолдай алады және жоғары халық тығыздығына ие болады.

4. Тарихи және саяси факторлар: Аймақтың тарихы, соның ішінде өткір қақтығыстар, көші-қондар және саяси шешімдер де халық тығыздығына әсер етуі мүмкін. Мысалы, саяси тұрақсыздық немесе соғыс тәжірибесі бар аймақтардың халық тығыздығы төмен болуы мүмкін.

3-қадам: Халық тығыздығының салдарларын түсіну
Жер шарының әр түрлі аймақтарындағы халық тығыздығының таралуы ресурстарды басқару, қала жоспарлау және тұрақты даму үшін елеулі салдарларға ие. Қарқынды қоныстанған аймақтар тұрғын үй, тамақ, су және инфрақұрылым қамтамасыз ету саласында қиындықтар туғызуы мүмкін, ал сирек қоныстанған аймақтар өмір сүру қауымдастықтарын және маңызды қызметтерге қол жеткізуді сақтап қалуда қиналуы мүмкін.

Жоғары және төмен халық тығыздығына ықпал ететін факторларды түсіну арқылы біз болашаққа жоспарлай және әр аймақтың ерекше қажеттіліктеріне назар аудара аламыз.

Мәтінге байланысты сұрақтар:

1.Экологиялық сұрақ:
Жер шарының ең жоғары халық тығыздығы аймақтарындағы экологиялық мәселелер қандай болуы мүмкін?

2.Логикалық сұрақ:
Төмен халық тығыздығы аймақтарындағы өмір сүру қиындықтарын неге түсіндіруге болады?

3.Функционалдық сауаттылық тапсырмасы:
Мәтіннен халық тығыздығына әсер ететін факторларды анықтаңыз.

4.Салыстыру тапсырмасы:
Жоғары және төмен халық тығыздығы аймақтарының айырмашылықтарын салыстырыңыз.

5.Сәйкестендіру тапсырмасы:
Мәтіннен жоғары және төмен халық тығыздығы аймақтарының мысалдарын анықтаңыз.

6.Шындық немесе жалған тапсырмасы:
Тундралық аймақтар әдетте жоғары халық тығыздығына ие.

7.Дұрыс реттілікті анықтау тапсырмасы:
Халық тығыздығына әсер ететін факторлардың дұрыс реттілігін анықтаңыз.

8.Бір дұрыс жауабы бар тапсырмасы:
Халық тығыздығына ең көп ықпал ететін фактор қайсысы?
A) География және климат
B) Экономикалық мүмкіндіктер
C) Инфрақұрылым және қызметтер
D) Тарихи және саяси факторлар

9.Дұрыс немесе бұрыс тапсырмасы:
Шектеулі экономикалық мүмкіндіктері бар аймақтардың халық тығыздығы, әдетте, жоғары болады.

10.Тест тапсырмасы:
Жаһандық халық тығыздығына ықпал ететін негізгі факторларды атаңыз.

Жауап кілті:

1. Жоғары халық тығыздығы аймақтарындағы экологиялық мәселелер - тұрғын үй, тамақ, су және инфрақұрылым қамтамасыз ету қиындықтары болуы мүмкін.

2. Төмен халық тығыздығы аймақтарындағы өмір сүру қиындықтары - маңызды қызметтерге қол жеткізудің шектелуі және өмір сүру қауымдастықтарын ұстап тұрудың қиындығы.

3. Мәтіннен халық тығыздығына әсер ететін факторлар: география және климат, экономикалық мүмкіндіктер, инфрақұрылым және қызметтер, тарихи және саяси факторлар.

4. Жоғары және төмен халық тығыздығы аймақтарының айырмашылықтары - қолайлы табиғи жағдайлар, экономикалық мүмкіндіктер, дамыған инфрақұрылым мен қызметтер.

5. Жоғары халық тығыздығы аймақтарының мысалдары - Шығыс және Оңтүстік-Шығыс Азия, Еуропаның кейбір бөліктері, Африка мен Таяу Шығыстағы жағалау аймақтары. Төмен халық тығыздығы аймақтарының мысалдары - Орталық Азия, Солтүстік Канада және Гренландия, Оңтүстік Америкадағы Амазон ормандары, Орталық Австралия.

6. Жалған. Тундралық аймақтар әдетте төмен халық тығыздығына ие.

7. Дұрыс ретілік: 1) География және климат, 2) Экономикалық мүмкіндіктер, 3) Инфрақұрылым және қызметтер, 4) Тарихи және саяси факторлар.

8. B) Экономикалық мүмкіндіктер

9. Жалған. Шектеулі экономикалық мүмкіндіктері бар аймақтардың халық тығыздығы, әдетте, төмен болады.

10. География және климат, экономикалық мүмкіндіктер, инфрақұрылым және қызметтер, тарихи және саяси факторлар.

Жеке жұмыс парағы

Оқушының аты-жөні:_________________________________________________________ сыныбы:___

Жаһандық халық тығыздығына әсер ететін факторлар

Халық тығыздығына әсер ететін факторларды түсіну ресурстарды басқару, қала жоспарлау және тұрақты дамуды қолдау үшін маңызды. Кейбір аймақтар тығыз қоныстанған, көптеген адамдар аз географиялық кеңістікте өмір сүреді, ал басқалары сирек қоныстанған. Бұл айырмашылықтарға әсер ететін факторларды зерттейік.

Бос орындарды толтырыңыз: Бос орындарды дұрыс сөздермен толтырыңыз.

1. __ климат және құнарлы жері бар аймақтар әдетте жоғары халық тығыздығына ие.

2. __ мүмкіндіктері аймаққа көп адамды тартады және оның халық тығыздығын арттырады.

3. Шөлдер сияқты қатал табиғи жағдайлары бар аймақтар әдетте __ халық тығыздығына ие.

4. Дамыған __ желілері жоғары халық тығыздығын қолдайды.

5. Саяси тұрақсыздық кейбір аймақтарда __ халық тығыздығына әкелуі мүмкін.

Сөздер банкі: инфрақұрылым, экономикалық, төмен, қолайлы, төмен

Көп таңдау сұрақтары: Әр сұраққа берілген жауаптардан дұрыс жауапты таңдаңыз.

1. Қай аймақ жоғары халық тығыздығымен танымал?

   • A) Моңғолия

   • B) Антарктида

   • C) Шығыс Азия

   • D) Орталық Австралия

2. Халық тығыздығын азайтатын фактор қандай?

   • A) Құнарлы жер

   • B) Экономикалық өсу

   • C) Қатал климат

   • D) Су молдығы

3. Төмендегі факторлардың қайсысы халық тығыздығын көбейтеді?

   • A) Саяси қақтығыстар

   • B) Нашар инфрақұрылым

   • C) Жұмыс орындарының көптігі

   • D) Қашық орналасу

4. Қай аймақ төмен халық тығыздығымен танымал?

   • A) Ніл өзені дельтасы

   • B) Амазон ормандары

   • C) Нью-Йорк Сити

   • D) Токио

5. Тығыз қоныстанған аймақтарда жиі кездесетін мәселе қандай?

   • A) Экономикалық мүмкіндіктердің жоқтығы

   • B) Инфрақұрылым тапшылығы

   • C) Артық қоныстану

   • D) Саяси тұрақтылық

Ашық сұрақтар: Келесі сұрақтарға толық сөйлемдермен жауап беріңіз:

1. Дамыған инфрақұрылымы бар аймақтар неге жоғары халық тығыздығына ие?

2. Климат әртүрлі аймақтардағы халық тығыздығына қалай әсер етеді?

3. Қалалық аймақтардағы жоғары халық тығыздығының қандай салдарлары бар?

Жауап кілті:

Бос орындарды толтырыңыз:

1. қолайлы

2. Экономикалық

3. төмен

4. инфрақұрылым

5. төмен

Көп таңдау сұрақтары:

1. C) Шығыс Азия

2. C) Қатал климат

3. C) Жұмыс орындарының көптігі

4. B) Амазон ормандары

5. C) Артық қоныстану

Ашық сұрақтар:

1. Дамыған инфрақұрылымы бар аймақтар жоғары халық тығыздығына ие, өйткені олар қызметтерге, көлікке және ресурстарға оңай қол жетімділікті қамтамасыз етеді, бұл көп адамды тартады.

2. Климат халық тығыздығына әсер етеді, себебі кейбір аймақтар өмір сүруге және ауыл шаруашылығына қолайлы, мысалы, жұмсақ климатты аймақтар, ал экстремалды климат қоныстануды тежейді.

3. Қалалық аймақтардағы жоғары халық тығыздығы артық қоныстануға, тұрғын үйге сұраныстың артуына және су мен электр сияқты ресурстарға жүктемеге әкелуі мүмкін.