§18. Иммунитет. Гуморальдық және жасушалық иммунитет.

8 сынып №20

ДӘІЖО___________

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
«» КММ
(білім беру ұйымының атауы)
Қысқа мерзімді (сабақ) жоспары

Иммунитет. Гуморальдық және жасушалық иммунитет. Лейкоциттердің түрлі типтері және олардың қызметтері. Т – және В- лимфоциттердің әрекет етуі. §18. Иммунитет. Гуморальдық және жасушалық иммунитет.

(Сабақ тақырыбы)

Сабақтың барысы:

ҚЫСҚА МЕРЗІМДІ ЖОСПАРҒА ҚОСЫМША

Мәтінмен жұмыс

• Иммунитет – бұл ағзаның жұқпаларға (бактериялар мен вирустарға) және кез келген бөтен бөлшектерге қарсы тұру қасиеті

• Иммунитет туралы ілім негізін жасады: Мечников пен Эрлих

• Ағзаны жұқпалардан қорғауды қамтамасыз етеді: Қанның ақ жасушалары – Лейкоциттер

• Лейкоциттер ағзаны 2 әдіспен қорғайды:

1) микробтарды жояды – фагоцитоз;

2) микробтарды жоятын немесе арнайы қорғаныш нәруыздар – антиденелерді жасайды

• Микробтарды жою әдістері негізінде иммунитет 2-ге бөлінеді

➢ Жасушалық – Фагоцитоз

➢ Гуморальдық – Антидене

• Фагоцитоз (жасушалық иммунитет) жұмысын зерттеді: Мечников

• Антидене (гуморальдық иммунитет) жұмысын зерттеді: Эрлих

• Фагоцитоз – қатты бөлшектерді жасушалардың жалған аяқтары арқылы ұстап қалуы

• Фагоцитозға қабілетті: Амеба мен Лейкоциттер

• Амеба мен Лейкоциттерді атайды: Фагоциттер

• Жасушаның кез келген жерінде пайда болатын цитоплазманың уақытша өсінділері: Жалған аяқтары

• Антиденелер – лимфоциттердің кейбір түрлерін бөгде заттардың – антигендердің енуіне жауап ретінде бөліп шығаратын ерекше нәруыздар

• Микроағзаларды өзара жабыстырып, оларды жоя алады: Антиденелер

• Улы заттардың молекулаларымен химиялық реакцияға түсіп, оларды бейтараптайды: Антиденелер

• Молекулалары ағзаның зақымданған жасушаларын жою үшін «белгілеп алады: Антиденелер

• Лейкоциттердің неше типі бар: 5

• Ең белсенді микро - макрофагтар:

➢ Нейтрофилдер - ұсақ

➢ Моноциттер - ірі

• Микро- және макрофагтар – «бірінші қорғау шебін » қамтамасыз ететін зор фагоцитоздық жүйе

• Жасушалық иммунитетті қамтамасыз етеді: Фагоциттер

• Ауру қоздырғыштарын «тани» алмайды, оны «белгілей алмайды», жұқпамен күресу әдістерін зерттей алмайды: Фагоциттер

• Нақты бір қоздырғыштарға қарсы «арнайы қаруды» жасау және жауларын «тану» сияқты күрделі жұмысты атқарады: Лимфоциттер

• Лимфоциттердің түрлі типтерінің барлық жасушалары пайда болатын орын: Сүйек кемігі

• Лимфоциттердің 2 типі:

➢ Т-лимфоциттер

➢ В-лимфоциттер

• Т-лимфоциттер жетіледі: Айырша безде – Тимуста

• В-лимфоциттер жетіледі: Сүйек кемігінде

• Тек бір «жауын» – нақты бір ауру қоздырғышын тани алады: В-лимфоциттер

• Ағзаға жаңадан белгісіз антиген түскен кезде оның пайда болуына арнайы жасалады: Антидене

• Гуморальдық иммунитетті қамтамасыз етеді: В-лимфоциттер

• Егер «жау» ағзаға қайтадан енсе, оны лезде таниды да, осы қоздырғышқа қарсы антидене жасайтын жасушалардың жаңа ұрпағын береді: В-лимфоциттер

• ЖИТС –жұқтырып алған иммундық тапшылық синдромы.

• ЖИТС-тің қоздырушысы – АВЖ - адамның вирустық жұқпасы

• Өте өзгергіш – тұмау вирусынан 100 еседей өзгергіш: АВЖ

• ЖИТС белгілері:

➢ Қалтырау байқалады

➢ Лимфа түйіндері ұлғаяды

➢ Теріде ұсақ бөртпелер пайда болып, олар жараға айналады

➢ Дене температурасы көтеріледі

➢ Іші өтеді, арықтайды

➢ Қаназдық байқалады, шаршайды

➢ Буындары және басы ауырады

➢ Өкпесі қабынады

• АВЖ-ның жұғу жолдары (ЖИТС):

➢ Жыныстық қарымқатынас арқылы

➢ Қан құю және егу кезінде

➢ Әйелден болашақ баласына

• АВЖ жұқпайды:

➢ Ауа-тамшы арқылы жөтелу және түшкірген кезде

➢ Қол алысып амандасқанда

➢ Моншада

➢ Жәндіктер шағып алғанда

ҚАЛЫПТАСТЫРУШЫ БАҒАЛАУ ТАПСЫРМАЛАР

Оқушының аты-жөні: _____________________________________________сыныбы___________

Иммунитет туралы мәтінге негізделген сұрақтар:

1. Бір өмірмен байланысты тапсырма: Иммунитеттің қандай түрлері бар? Мәтінде оларды қалай сипаттайды?

2. Көп таңдауы бар тапсырма: Лейкоциттердің қандай типтері мәтінде аталған? Төмендегі опцияларды таңдаңыз:

   • A) Т-лимфоциттер

   • B) В-лимфоциттер

   • C) Эритроциттер

   • D) Макрофагтар

3. Салыстыру тапсырмасы: Гуморальдық иммунитет пен жасушалық иммунитеттің арасындағы негізгі айырмашылықтар қандай? Мәтінде олар қалай салыстырылған?

4. Сәйкестендіру тапсырмасы: Т-лимфоциттер мен В-лимфоциттердің қызметтерін дұрыс сәйкестендіріңіз:

   • 1) В-лимфоциттер

   • 2) Т-лимфоциттер

   • A) Антиденелерді шығарады

   • B) Инфекциялардың жойылуына қатысады

5. Шындық немесе жалған тапсырмасы: "Гуморальдық иммунитет тек Т-лимфоциттермен ғана байланысты." Бұл сөйлем шын ба, әлде жалған ба?

6. Дұрыс реттілікті анықтау тапсырмасы: Лейкоциттердің әрекет ету процесін дұрыс реттілікпен орналастырыңыз:

   • A) Инфекцияны анықтау

   • B) Лейкоциттердің белсенділігі

   • C) Иммундық жауаптың күшеюі

7. Бір дұрыс жауабы бар тапсырма: Лейкоциттердің қандай қызметі иммунитетті қамтамасыз етуде маңызды рөл атқарады?

   • A) Ас қорытуды жақсарту

   • B) Инфекцияларды жою

   • C) Тыныс алу процесін қолдау

8. Көп таңдауы бар тапсырма: Гуморальдық иммунитеттің негізгі компоненті қандай?

   • A) Лейкоциттер

   • B) Антиденелер

   • C) Эритроциттер

   • D) Плазма

9. Салыстыру тапсырмасы: Т-лимфоциттер мен В-лимфоциттердің иммундық жауаптағы рөлдерін салыстырыңыз. Жауаптарыңызда нақты фактілерді қолдануға тырысыңыз.

10. Шындық немесе жалған тапсырмасы: "В-лимфоциттер тек бактерияларға қарсы әрекет етеді." Бұл сөйлем шын ба, әлде жалған ба?

Жауаптар кілті:

1. Гуморальдық және жасушалық иммунитет.

2. A) Т-лимфоциттер, B) В-лимфоциттер.

3. Гуморальдық иммунитет антиденелерді шығарады, ал жасушалық иммунитет инфекциялардың жойылуына қатысады.

4. 1) A, 2) B.

5. Жалған.

6. A, B, C.

7. B) Инфекцияларды жою.

8. B) Антиденелер.

9. Т-лимфоциттер инфекцияларды жоюға қатысады, ал В-лимфоциттер антиденелерді шығарады.

10. Жалған.