§19. Жұқпалы аурулар және олардың алдын алу шаралары.

8 сынып №21

ДӘІЖО___________

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
«» КММ
(білім беру ұйымының атауы)
Қысқа мерзімді (сабақ) жоспары

Жұқпалы аурулар және олардың алдын алу: амебалық қантышқақ, фитофтороз, оба, күл, лейшмания, герпес. §19. Жұқпалы аурулар және олардың алдын алу шаралары.

(Сабақ тақырыбы)

Бөлім:	«Заттардың тасымалдануы»
Педагогтің аты-жөні:
Күні:
Сыныбы: 8 «а,б»	Қатысушылар саны: Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы:	Жұқпалы аурулар және олардың алдын алу: амебалық қантышқақ, фитофтороз, оба, күл, лейшмания, герпес. §19. Жұқпалы аурулар және олардың алдын алу шаралары.
Оқу бағдарламасына сәйкес оқу мақсаты	8.4.3.1- қарапайымдылар, саңырауқұлақтар, бактериялар мен вирустар қоздыратынмен туындайтын аурулардың ерекшеліктерін сипаттау және алдын алу шараларын сипаттау;
Сабақтың мақсаты:	қарапайымдылар, саңырауқұлақтар, бактериялар мен вирустар қоздыратынмен туындайтын аурулардың ерекшеліктерін сипаттау және алдын алу шараларын сипаттайды;

Сабақтың барысы:

Сабақ кезеңі	Мұғалімнің әрекеті	Оқушының әрекеті	Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы Бұрынғы білімін еске түсіру	Оқушылармен амандасу, түгендеу, сынып тәртібін қадағалау. «Ойнайық та, еске түсірейік» әдісі. Бұрыңғы кілт сөздер: Жасушалық және гуморальдық иммунитет, фагоцитоз, антидене, антигендер, ТжәнеВ- лимфоциттер, нейтрофилдер, моноциттер, эозинофилдер,базофилдер	Оқушылар амандасады, сынып тәртібін сақтайды. Оқушылар үй жұмысы бойынша өткен білімдерін еске түсіреді. Берілген тапсырманы орындайды.	Дескриптор: -тапсырманың әр дұрыс жауабы үшін -1 балл; -әр кілт сөздің дұрыс мазмұны үшін - 1 балл;	Интерактивті панель, презентация https://wordwall.net/ru/resource/80493835 https://wordwall.net/ru/resource/80493835
Оқушылардың назарын аудару	«Миға шабуыл сұрақтары» Сендер қандай жұқпалы ауруларды білесіңдер? Олардың ерекшеліктері мен алдын алу шаралары қандай? «Қызықты деректер» - Тақырыпқа байланысты қызықты фактілер, оқиғалар немесе нақты өмірден алынған мысалдар оқушылардың назарын аударуға көмектеседі және олардың материалды жақсырақ есте сақтауына ықпал етеді.	Оқушының логикалық ойлау қабілеті дамиды. Өз ойын, ой-пікірлерін білдіреді.	Дескриптор: -сұрақтың әр дұрыс жауабы үшін – 1 балл;	Интерактивті панель, презентация
Сабақтың мақсатын таныстыру	8.4.3.1- қарапайымдылар, саңырауқұлақтар, бактериялар мен вирустар қоздыратынмен туындайтын аурулардың ерекшеліктерін сипаттау және алдын алу шараларын сипаттау; Жаңа кілт сөздер: Жұқпалы аурулар, қоздырушылар, амёба дизентериясы, фитофтороз,тырысқақ (холера),күл(дифтерия), лейшманиоз, герпес.	Жаңа сабақтың оқу мақсатын жазады.	«Өте жақсы!» «Жақсы!» «Талпын!»	Интерактивті панель, презентация Биология 8-сынып,Автор: А.Соловьева, Б.Ибраимова. Алматы «Атамұра» баспасы 2018ж
Құндылық: «жасампаздық және жаңашылдық»	Теориялық білім: Жұқпалы аурулар және олардың алдын алу шараларын сипаттайды; Практикалық дағдылар: Жұқпалы аурулар және олардың алдын алу шараларын зерттейді; Функционалдық сауаттылық: Жұқпалы аурулар және олардың алдын алу шараларын түсіндіреді;	Сабақтың оқу мақсатымен байланысты басты құндылықтармен танысады. Ой қозғау жүзеге асады.	Кері байланыс: «Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады. «Керемет!» және т.б	Интерактивті панель, презентация
Жаңа тақырыпты түсіндіру	«Бейнетүсіндіру» әдісі. мұғалім жаңа сабақты бейне сурет, кесте арқылы түсіндіру. «Ойнайық та, түсінейік!»	Оқушының логикалық ойлау қабілеті дамиды. Өз ойын, ой-пікірлерін білдіреді. Берілген тапсырманы орындайды. Оқушының логикалық ойлау қабілеті дамиды. Өз ойын, ой-пікірлерін білдіреді. Берілген тапсырманы орындайды.	Дескриптор: -тапсырманың әр дұрыс жауабы үшін -1 балл;	Интерактивті панель, презентация https://quizizz.com/join?gc=72313547
Сабақтың ортасы Оқушыларға бағыт бағдар беру	«Кинометафора» әдісі. Мақсаты: Оқушының ой-өрісін, ойлау қабілетін дамыту. Бір мәселе бойынша бейнесюжеттен үзінді көрсету арқылы баланың өз ойын, ой-пікірлерін білуге болады.	Оқушының логикалық ойлау қабілеті дамиды. өз ойын, ой-пікірлерін білдіреді.	Дескриптор: - бейнефильмнен өз түсінгенін сипаттағаны үшін әр жауапқа -1 балл;	Интерактивті панель бейнефильм https://drive.google.com/file/d/1N4qq3f69PDRQ9h5NyXwlnqaNcjGJt_3r/view?usp=drive_link https://drive.google.com/file/d/1qP8Vjhps_9soK_WUWLiM4Oekl-jZS2jR/view?usp=drive_link
Практикалық тапсырмалар беру.	Жұптық/топтық жұмыс. «Ойлан, Жұптас, Пікірлес» әдісі. Оқушыларға тақтада жұптық тақырыптар беріледі. Берілген тақырыптар бойынша әрбір оқушы жекеше өз ойлары мен пікірін берілген уақыт ішінде (2-3 минут) қағазға түсіру. Содан кейін оқушы жұбымен жазғанын 3-4 минут талқылау, пікірлесу. Мұғалімнің екі-үш жұпқа өз пікірлерін бүкіл сыныпқа жариялауын сұрайды. Жұпқа арналған тақырыптар: 1-жұп/топ: «Қарапайымдылар туғызатын аурулардың ерекшеліктерін және олардың алдын алу шараларын сипаттау» 2-жұп//топ: «Саңырауқұлақтар туғызатын аурулардың ерекшеліктерін және олардың алдын алу шараларын түсіндіру» 3-жұп/топ: «Бактериялар туғызатын аурулардың ерекшеліктерін және олардың алдын алу шараларын талдау» 4-жұп/топ: «Вирустар туғызатын аурулардың ерекшеліктерін және олардың алдын алу шараларын салыстыру»	Берілген тақырыптар бойынша әрбір оқушы жекеше өз ойлары мен пікірін берілген уақыт ішінде (2-3 минут) қағазға түсіреді. Содан кейін оқушы жұбымен жазғанын 3-4 минут талқылайды, пікірлеседі. Оқушылар тақырыптары бойынша өз пікірлерін бүкіл сыныпқа жариялайды. Қарапайымдылар туғызатын аурулардың ерекшеліктерін және олардың алдын алу шараларын сипаттайды. Саңырауқұлақтар туғызатын аурулардың ерекшеліктерін және олардың алдын алу шараларын түсіндіреді. Бактериялар туғызатын аурулардың ерекшеліктерін және олардың алдын алу шараларын талдайды. Вирустар туғызатын аурулардың ерекшеліктерін және олардың алдын алу шараларын салыстырады.	Қосымша балл үшін дескриптор: - қарапайымдылар туғызатын аурулардың ерекшеліктерін және олардың алдын алу шараларын сипаттайды – 3 балл; -Саңырауқұлақтар туғызатын аурулардың ерекшеліктерін және олардың алдын алу шараларын түсіндіреді – 3 балл; - бактериялар туғызатын аурулардың ерекшеліктерін және олардың алдын алу шараларын талдайды – 3 балл; - вирустар туғызатын аурулардың ерекшеліктерін және олардың алдын алу шараларын салыстырады – 3 балл;	Интерактивті панель, презентация Биология 8-сынып,Автор: А.Соловьева, Б.Ибраимова. Алматы «Атамұра» баспасы 2018ж, А4-А5 формат қағаздар, маркер, стикерлер Үлестірме парақтар
Бағалау	Функционалдық сауаттылықты арттыру тапсырмасы ҚМЖ қосымшасында орналасқан.	Функционалдық сауаттылықты арттыру тапсырмаларын орындайды. Ой қозғау жүзеге асады.	Функционалдық сауаттылықты арттыру тапсырмасының дескрипторы ҚМЖ қосымшасында орналасқан.	Интерактивті панель, презентация Жұмыс дәптері
Сабақтың соңы Кері байланыс	Кері байланыс: «БББ» әдісі. Мұғалім сабақты қорытындылау мақсатында оқушылардың сабаққа деген көзқарасын, кері байланысын тыңдайды. Мақсаты: Оқушы алған білімін саралай білуге дағдыланады.	Оқушылар бүгінгі сабақтың мақсатына жеткізетін тапсырмалар орындауына қарай, өз түсінгенін, пікірін, өз ойын айту арқылы сабаққа қорытынды жасайды.	Кері байланыс: «Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады. «Керемет!» және т.б	Интерактивті панель Презентация Білгенім..... Білдім..... Білгім келеді....
Білімді игеруді жақсарту және оны тәжірибеге көшіру	Шығармашылық жұмыс. Тірек сызба §20.Туа біткен және жүре пайда болған иммунитет түрлері.	Білім алушылар келесі тақырыптың тақырыбымен және тірек сызба сызады. Ой қозғау жүзеге асады.	Кері байланыс: «Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады. «Керемет!» және т.б	Жұмыс дәптері Биология 8-сынып,Автор: А.Соловьева, Б.Ибраимова. Алматы «Атамұра» баспасы 2018ж

ҚЫСҚА МЕРЗІМДІ ЖОСПАРҒА ҚОСЫМША

«Қызықты деректер»

 Амебалық қантышқақ (дизентерия):

Қызықты факт: Амебалық қантышқақтың қоздырғышы — Entamoeba histolytica амебасы. Бұл ауру лас суды немесе зарарланған тағамды тұтынғанда таралады.

Өмірлік мысал: Жақсы санитарлық жағдайлары жоқ дамушы елдерде амебалық қантышқақ жұқпалы болып қала береді. Оның алдын алу үшін таза ауыз су мен дұрыс санитарлық нормаларды сақтау маңызды.

 Фитофтороз:

Қызықты факт: Бұл өсімдіктер ауруы, көбінесе картоп пен қызанаққа зиян тигізеді. Ауру Phytophthora infestans саңырауқұлақтық қоздырғышынан туындайды.

Тарихи оқиға: 1845–1852 жылдары Ирландиядағы Ұлы картоп аштығы осы фитофтороздың нәтижесінде туындаған. Бұл аштық миллионнан астам адамның өліміне және халықтың жаппай көшуіне себеп болды.

 Оба:

Қызықты факт: Орта ғасырларда обаның қара түрі (қара өлім) Еуропадағы халықтың үштен бір бөлігінің өліміне әкелді. Аурудың қоздырғышы Yersinia pestis бактериясы, оны бүргелер арқылы тарататын егеуқұйрықтар тасымалдайды.

Тарихи оқиға: XIV ғасырдағы Еуропадағы оба пандемиясы әлем тарихындағы ең өлім-жітім көп болған оқиғалардың бірі болды. Ол медицинаның дамуына түрткі болды, себебі қоғамдық денсаулықты қорғау шаралары күшейе түсті.

 Күл (дифтерия):

Қызықты факт: Күл Corynebacterium diphtheriae бактериясынан туындайды және ол тыныс алу жолдарының жұқпалы ауруы болып табылады. Аурудың негізгі ерекшелігі – көмей мен мұрынға ақ жабынды пайда болуы.

Алдын алу: Вакцинация — дифтерияның алдын алудың ең тиімді жолы. DTP (дифтерия, көкжөтел, сіреспе) вакцинасымен балаларды егу күлдің таралуын айтарлықтай төмендетті.

 Лейшмания:

Қызықты факт: Бұл аурудың қоздырғышы – Leishmania паразиті, оны көбіне құм шыбындары таратады. Лейшманияның бірнеше түрі бар, олар теріні немесе ішкі ағзаларды зақымдайды.

Өмірлік мысал: Тропикалық және субтропикалық аймақтарда лейшмания кең таралған. Клиникалық түрде ауру адамның терісінде жаралармен немесе ішкі ағзаларға әсер ету арқылы көрінеді.

 Герпес:

Қызықты факт: Герпес вирусы көптеген адамдарға таныс және оның қарапайым түрлері ауыз бен жыныс мүшелеріне әсер етеді. Herpes simplex вирусының екі түрі бар: HSV-1 (көбінесе ауыз аймағында) және HSV-2 (көбінесе жыныс аймағында).

Өмірлік оқиға: Герпеске қарсы тікелей ем жоқ, бірақ антивирустық препараттар симптомдарды жеңілдетіп, вирустың белсенділігін төмендетеді. Оны жұқтырған адам вирустың тасымалдаушысы болып қала береді.

«Бейнетүсіндіру» әдісі. мұғалім жаңа сабақты бейне сурет, кесте арқылы түсіндіру.

Жұқпалы ауру	Себептері	Белгілері	Алдын алу шаралары
Амебалық қантышқақ	Entamoeba histolytica	Диарея, іштің ауыруы, қызба	Жақсы гигиена, таза ауыз су, дұрыс санитария
Фитофтороз	Phytophthora infestans	Жапырақ дақтары, солу, түйнектердің шіруі	Егіс ротациясы, төзімді өсімдік сорттары, дұрыс суару
Оба	Yersinia pestis	Қызба, діріл, әлсіздік, ісінген лимфа түйіндері	Инфекцияланған жануарлармен байланыстан аулақ болу, вакцинация
Күл	Bacillus anthracis	Терідегі жаралар, қызба, тыныс алу мәселелері	Вакцинация, малды дұрыс күту, қорғаныс жабдықтары
Лейшмания	Leishmania spp.	Терідегі жаралар, қызба, салмақ жоғалту	Құрттардан қорғайтын репелленттер, түнгі торлар, тұрып тұрған суды азайту
Герпес	Herpes simplex virus	Ауыр бөртпелер, қышу, тұмау тәрізді белгілер	Қауіпсіз жыныстық қарым-қатынас, вирусқа қарсы дәрілер

Ескерту: Бұл деректер кестесінде әртүрлі жұқпалы аурулар, олардың себептері, белгілері және алдын алу шаралары көрсетілген. Бұл ауруларды және олардың алдын алуды түсіну қоғамдық денсаулық және қауіпсіздік үшін өте маңызды.

Оқушыға беретін мәтін

8.4.3.1- қарапайымдылар, саңырауқұлақтар, бактериялар мен вирустар қоздыратынмен туындайтын аурулардың ерекшеліктерін сипаттау және алдын алу шараларын сипаттау.

§19. Жұқпалы аурулар және олардың алдын алу шаралары.

• Ауру қоздырушылары:

➢ Вирустар

➢ Бактериялар

➢ Қарапайымдар (біржасушалы ағзалар)

➢ Патогендік саңырауқұлақтар

• Ауру қоздырушылары көбінесе енеді: Асқорыту және Тыныс алу жолдары арқылы

Ауру түрі	Қоздырушысы	Зақымдайды
Амёба дизентериясы	Қарапайымдар Дизентерия амёбасы	➢ Тоқішекті
Тырысқақ (Холера)	Бактерия Тырысқақ вибрионы	➢ Ашішекті
Күл (Дифтерия)	Бактерия Таяқша тәрізді бактерия Күл бацилласы	➢ Жұтқыншақты ➢ Теріні ➢ Мұрынды ➢ Тыныс жолдарын ➢ Көзді ➢ Жыныс мүшелерін
Лейшманиоз	Қарапайымдар Лейшмания	➢ Теріде ірі жаралар
Герпес	Вирус Герпес вирусы	➢ Теріде не сілемейлі қабықта (мұрында) мөлдір сұйықтыққа толы топталған көпіршіктер түзіледі
Фитофтороз	Саңырауқұлақтар Көбіне ауруға ұшырайды: ➢ Картоп ➢ Қызанақ ➢ Цитрусты дақылдар ➢ Алма	➢ Өсімдік ауруы ➢ Жапырақтардың жоғары ұшы мен жиектерінде және өсімдіктің сабағында қоңырқай дақтар немесе сызықшалар пайда болып, соңында қурап қалады

Адамдарды, жануарларды, өсімдіктерді ауруға шалдықтыратын бактериялар тобы ауру туғызатын бактериялар деп аталады. Бактериялардың оба, сіреспе, туберкулез, іш сүзек, баспа, топалаң және т.б. сияқты ауруларды туғызатыны ертеден-ақ белгілі болды. Ауру туғызатын бактериялар адам денесіне енген соң оның ағзалық затымен қоректеніп, тез көбейе бастайды. Сөйтіп өзінен бөлінген улы заттармен ағзаны улайды (мысалы, баспа мен сіреспе аурулары кезінде, ағзаның қанайналымына улы заттар шығарады).

Қан улы заттарды ауру адамның бүкіл денесіне таратады.

 

Ауру туғызатын бактериялар ауада, суда, тағамда болатындықтан, солар арқылы сау адамдарға жұғады. Көпшілік орындарда, бөлмеде неғұрлым ауа таза болса, соғұрлым адамдар аз ауырады. Оба мен көкжөтел бактериялары ауада тез жойылады. Туберкулез таяқшалары лас шаңда 3 айға дейін тіршілік етіп, шаңмен бірге ауаға таралады. Сондықтан үйді, сынып бөлмесін күнде желдетіп отыру қажет. Оба бактериясы топырақта 25 күнге дейін, ал іш сүзегінің бактериясы 3 айға дейін сақталады. Ауру туғызатын бактериялар мен (4-сурет) адамдардың жаппай ауруын індет (эпидемия) дейді.

 

1     2    3           

4-сурет.

Ауру тудыратын бактериялар: 1 – ішек бактериясы; 2 – тамақ ауруын туғызатын бактерия; 3 – сальмонелла бактериясы; суретте көрсетілген шаршыға 10 миллион бактерия сыйып кетеді.

Сальмонеллез — жұқпалы ішек ауруы. Аурудың қоздырғышы — сальмонелла туысына жататын таяқшалы бактериялар. Бұл бактерияларды алғаш рет 1885 ж. Америка ғалымдары Дж.Смит пен Д.Е. Сальмон обамен ауырған шошқалардан тапқан. Қазіргі кезде 2500-ден астам сальмонелла бактериясы бар. Сальмонеллалар сыртқы ортада қолайлы жағдай туса, көбейе береді. Олар суда 5, ет-шұжық, сары майда 4 айға, сүтте 20 күнге, ірімшікте 1 жылға дейін тіршілігін жоймайды. Малға беретін жемдерде 10 ай, топырақта 18 айға дейін сақталады. Сальмонеллар — негізінен көптеген жабайы және үй жануарларының ішек жолының қалыпты микрофлорасы. Адамдарға Сальмонеллез әр түрлі үй жануарлары мен құстардан жұғады. Ауру, әсіресе, нәрестелер мен қарт адамдарда ауыр өтеді. Ауруды лаб-да арнайы бактериол. (қан, нәжіс, құсық қалдығы, т.б. алынады) және серол. әдіспен (Видаль реакциясы, т.б.) анықтайды. Емі: асқазанды жедел жуып-шаяды, дененің улануын әлсірететін, жоғалтқан тұз-су балансын қалпына келтіретін әр түрлі сұйықтықтарды тамырға құю, витаминдер, бактериофагтар, антибиотиктер (левомицетин, циклофлоксацин, т.б.) қабылдау. Сальмонеллез бен күресу және оның алдын алу үшін сан.-гигиен., ветеринар. және індетке қарсы шаралар кешені жүргізіледі. [1][2]

 

Тек медицинаның қарқынды дамуының нәтижесінде ғана микробиология өнеркәсібінде микробтармен күресу шаралары табылды. Ауру туғызатын бактерияларды жоятын қасиеті бар іш сүзегіне, дизентерияға қарсы қолданылатын дәрілер алынды. Ауырған кезде адам түрлі дәріні пайдаланады. Дәрі адам денесіндегі бактерияларды өлтіреді, сөйтіп адамның ағзасын жұқпалы микробтардан тазартады. Қазіргі кезде жұқпалы ауруларға арналған дәрілердің жаңа түрлері өндірілуде.

 

Жұқпалы аурулардың алдын алудың негізгі жолы – тазалық ережелерін сақтау. Мысалы, қайнамаған, лай су ішпеу. Тамақ ішер алдында қолды жуу. Киімді таза ұстау, ағзаны шынықтыру. Дененің жарақаттанған жеріне дереу йод жағу, тағамдарды көгеруден сақтау және т.б. (Ауасы тазартылған бөлмеде бактериялар саны 13 есе азаяды.)

 

Бактерияның басқа түрлері сары ауру, қызамық, құздама (ревматизм) ауруларын туғызады. Бұл бактерия түрлері де ауа арқылы таралады.

Адамның өкпесінде туберкулез ауруын тудыратын бактерияларды 1882 ж Р. Кох анықтады. Туберкулез жұқпалы ауру болғандықтан, сілекей тамшылары арқылы таралады. Мал туберкулезбен ауырғанда бұл ауруды қоздыратын бактериялар адам денесіне сүт арқылы беріледі. Тамақ, су арқылы сүзек, сaльмoнeллa ауруларын қоздырушы бактериялар жұғады.

 

Қантышқақ (дизентерия) ауруын дизентерия бактериялары қоздырады. Ауыратын сиырдың сүті арқылы сарып (бруцеллез) ауруы таралады. Кейде сүрлемеленген көкөністің құрамында кездесетін клостериум, ботулинус бактерияларының споралары жоғарғы температурада қайнатқаннан кейін де сақталады. Тығыз жабылған ыдыстың ішінде дамуын жалғастырады да, улы заттар бөледі. Мұндай тағам адамдарда ботулизм ауруын туғызады. Ондай кезде адамның қазаға ұшырауы мүмкін.

 

Пенициллин дәрісін (антибиотик) қабылдағанда ауру қоздырғыш бактериялар тіршілігін жояды. Сондықтан да бактериялар қоздыратын түрлі ауруларды пенициллин, ампициллин, бисептол сияқты дәрілермен емдейді. Адамға суық тиіп ауырғанда да ағзада бактериялар көбейіп кетеді. Сондықтан ол ауруды антибиотиктердің көмегімен 2– 24 сағат арасында жазып жіберуге болады.

 

Ертеде (VІ ғасырда) Қытайдан басталып, Еуропаға таралған оба ауруы күніне (үлкен қалаларда) он мыңдаған адамдардың қазаға ұшырауына себепші болған.

 

Бактериялардың көптеген түрі өсімдіктерді де зақымдайды, ол ауруды бактериоз дейді. Олар бау-бақша, техникалық жеміс-жидек өсімдіктерін зақымдап, зор нұқсан келтіреді.

 

Бактериялар өсімдіктің сабағын, тамырын, жемісін шірітеді. Өсімдіктердің бактерия ауруларына қарсы негізгі күрес шаралары – тұқымды себер алдында улы химикаттармен өңдеу, ауруға төзе алатын іріктемелерді таңдап алу.

 

Бактериялар мақта өсімдігінде гоммоз (шайыр ағу) ауруын туғызады. Мақта тұқымында сақталған бактерия спорасы тұқыммен бірге өнеді. Мақта сабағын, жапырағын, қауашағын зақымдайды да, ірі қошқыл қоңыр түсті дақтар пайда болады. Оның беті сілемейленіп, жабысқақ болып тұрады, онда бактериялар шоғырланып, кейін кеуіп, қабыршақтанады. Одан соң жел ұшырып, екінші өсімдікке жұғады.

ФУНКЦИОНАЛДЫҚ САУАТТЫЛЫҚ ТАПСЫРМАСЫ

Оқушының аты-жөні: _____________________________________________сыныбы___________

Тапсырма 1: Контекст және кесте талдау Амебалық қантышқақ су арқылы жұғуы мүмкін. Берілген кестеде соңғы 5 жылдағы су көздерінің ластану жағдайлары көрсетілген. Кесте мәліметтеріне сүйеніп, сұрақтарға жауап беріңіз.

Жыл	Ластану деңгейі (пайыз)
2018	12
2019	15
2020	20
2021	18
2022	25

Сұрақтар:

1. Ластану деңгейінің ең жоғары мәні қай жылы болды?

2. Су көздерінің ластануы амебалық қантышқақтың таралуына қалай әсер етуі мүмкін?

Жауап үлгілері:

1. 2022 жылы.

2. Ластану деңгейі жоғары болған сайын амебалық қантышқақтың таралу қаупі артады, себебі ластанған су аурудың негізгі тарату көзі болып табылады.

Талқылау және тест тапсырмасы:

Зерттеу: Зерттеулер көрсеткендей, ластанған су көздері тек амебалық қантышқақ емес, басқа да аурулардың таралуына себепші болуы мүмкін.

Тест: Қандай алдын алу шараларын жүргізу арқылы суды қауіпсіз етуге болады?

• а) Қайнату және сүзу

• б) Су көзін тексеру

• в) Вакцинация (дұрыс жауапты таңдап, негіздеңіз)

Оқушының аты-жөні:__________________________________________________сыныбы_________

ЖҰМЫС ПАРАҒЫ

Тақырыбы: §19. Жұқпалы аурулар және олардың алдын алу шаралары.

Мақсаты: қарапайымдылар, саңырауқұлақтар, бактериялар мен вирустар қоздыратынмен туындайтын аурулардың ерекшеліктерін сипаттау және алдын алу шараларын сипаттайды;

1. Сәйкестендіріңіз.

Қарапайымдар туындататын аурулар:_____________________________________

Саңырауқұлақтар туындататын аурулар:__________________________________

Бактериялар туындататын аурулар:_______________________________________

Вирустар қоздыратын: ________________________________________________

A. Қантышқақ

B. Фитофтороз

C. Оба

D. Күл

E. Лейшмания

F. Герпес

2. Кестені толтырыңыз.

	Иесі	Зақымдайтын орны	Келтіретін зияны	Таратушысы
Лейшмания
Қантышқақ \дизентерия амебасы\
Трипоносома

(b) Саңырауқұлақтар және вирустар арқылы таралатын аурулардың кем дегенде 2 алдын алу шараларын жазыңыз.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

КЕРІ БАЙЛАНЫС