ОҚУШЫЛАРДЫҢ БАСТАУЫШ МЕКТЕПТЕН ОРТА МЕКТЕПКЕ БЕЙІМДЕЛУ

ДИАГНОСТИКА БАҒДАРЛАМАСЫ

(5 сынып)

Түсініктеме

Оқушылардың бастауыш буыннан орта буынға көшкен кезеңін бейімделу кезеңі дейміз. Жылдан жылға оқушылардың бастауыш сыныптан орта буынға бейімделу кезеңі өзекті мәселе болып туындайды. Оқушылар мектепке, мұғалім талабына, сыныптастарына үйренсе де, бейімделу мәселесі бар. Олар қайтадан жаңа әлеуметтік жағдайға үйренеді, жаңа сынып жетекшісі, пән мұғалімдері, жаңа пән.

Оқу жағдайының өзгеруін ғана емес, сонымен бірге 10-11 жастағы балалардың  жас ерекшеліктерін және қажеттіліктерін де есепке алу өте маңызды. Сол себепті де, оқушылардың дезадаптациялық жағдайларын анықтау мақсатында диагностика бағдарламасы жасалынды. Диагностика бағдарламасының мақсаты:

5-ші сынып оқушыларына орта мектепте оқуға бейімделуіне психологиялық-педагогикалық көмек көрсету.

1. Оқу мотивациясының тұрақтылығын қалыптастыру

2. Балаларда жағымды «Мен» концепциясын, өз-өзін сенімді ұстау дағдысын қалыптастыру және үрей, қорқыныш сезімдерін төмендету.

3. Өздігінен қабылдау, өздігінен ашылу және басқаларды қабылдау негізінде - басқа адамдармен қарым-қатынас жасау дағдыларын қалыптастыру

Диагностика бағдарламасына төмендегі әдістемелер алынды:

Диагностикалық әдістемелердің қорытынды нәтежелері бойынша сынып жетекшісіне, пән мұғалімдеріне және ата-аналарға кеңес беріліп, нәтежелерімен таныстырылады.

ЖАҒДАЙЛЫҚ ҮРЕЙ ШКАЛАСЫ

( Кондаша әдістемесі)

Нұсқау: Бланк қағазда сіздер үнемі өмірде кездестіретін жағдайлар жазылған. Осындағы кейбіреулері сіздерге жағымсыздық пен алаңдаушылық, үрей қорқыныш әкелуі мүмкін. Әр сөйлемді көңіл қойып оқып, оң жақта тұрған 1, 2, 3, 4 сандарға назар аударыңдар.

Егер жағдай сізге мүлдем әсер етпесе, 0 санын белгілеңіз . Егер ол сізді кішкене алаңдатса, 1 санын белгілеңіз. Егер жағдай жетерліктей жағымсыз және алаңдаушылық шақырса және сіз одан қашсаңыз, 2 санын белгілеңіз. Егер осы жағдайлар қатты жағымсыз және сізге алаңдаушылық, үрей әкелсе, 3 санын белгілеңіз. Егер жағдай сізге шектен тыс қатты жағымсыз және алаңдатушылық әкелсе, 4 санын белгілеңіз.

Әдістеме мәтіні (бланк) өз жынысыңызды көрсетіңіз (қыз. / ұл.)

1. Тақтаның алдында жауап беру. Отвечать у доски 0 1 2 3 4

2. Танымайтын адамның үйіне бару. Пойти в дом к незнакомым людям. 0 1 2 3 4

3. Жарыстарға,сайыстарға қатысу.Участвовать в соревнованиях, конкурсах 0 1 2 3 4

4. Мектеп директорымен сөйлесу. Разговаривать с директором школы 0 1 2 3 4

5. Өз болашағымды ойлау. Думать о своем будущем 0 1 2 3 4

6. Мұғалім үй тапсырамны сұрау үшін журналға қарағанда. Учитель смотрит в журнал, кого бы спросить 0 1 2 3 4

7. Сені сынағанда. Тебя критикуют, в чем-то упрекают 0 1 2 3 4

8. Сен бір нәрсе жасап жатқанда саған қарап тұрса. Смотрят на тебя, когда ты что-нибудь делаешь 0 1 2 3 4

9. Бақылау жұмысын жазғанда. Пишешь контрольную работу 0 1 2 3 4

10. Бақылаудан кейін мұғалім белгілегенде.

После контрольной учитель называет отметки 0 1 2 3 4

11. Саған көңіл бөлмегенде. На тебя не обращают внимания 0 1 2 3 4

12. Ештене шықпай қалғанда. У тебя что-то не получается 0 1 2 3 4

13. Ата-анаңды ата-аналар жиналысынан күтіп отырғанда. Ждешь родителей с родительского собрания 0 1 2 3 4

14. Саған сәтсіздік келгенде. Тебе грозит неудача, провал 0 1 2 3 4

15. Артыңда күліп отырса. Слышишь за своей спиной смех 0 1 2 3 4

16. Мектепте емтихан тапсырғанда. Сдаешь экзамены в школе 0 1 2 3 4

17. Саған біреу ренжісе. На тебя сердятся (непонятно почему) 0 1 2 3 4

18. Үлкен аудиторияның алдына шыққанда.

Выступать перед большой аудиторией 0 1 2 3 4

19. Маңызды шешім қабылдар алдында. Предстоит важное, решающее дело 0 1 2 3 4

20. Мұғалімнің айтқанын түсінбегенде. Не понимаешь объяснений учителя 0 1 2 3 4

21. Сенімен келіспей, саған қарсы шықса.

С тобой не согласны, противоречат тебе 0 1 2 3 4

22. Өзіңді басқалармен салыстырасың. Сравниваешь себя с другими 0 1 2 3 4

23. Сенің қабілетің сыналғанда. Проверяются твои способности 0 1 2 3 4

24. Саған кішкентай бала сияқты қарайды. На тебя смотрят как на маленького 0 1 2 3 4

25. Сабақ кезінде мұғалім аяқ астынан сұрақ қояды.

На уроке учитель задает тебе вопрос неожиданно 0 1 2 3 4

26. Сен келгенде, бәрі үндемей қалды. Замолчали, когда ты подошел (подошла) 0 1 2 3 4

27. Сенің жұмысың бағаланғанда. Оценивается твоя работа 0 1 2 3 4

28. Өз жұмыстарыңды ойлайсың. Думаешь о своих делах 0 1 2 3 4

29. Саған өз шешіміңді қабылдау керек болады. Тебе надо принять для себя решение

0 1 2 3 4

30. Үй тапсырмасын орындай алмай жатырсың. Не можешь справиться с домашним заданием 0 1 2 3 4

Кілті:

Әдістеме үш жағдай типін қосады:

1. Мектептегі, мұғаліммен қарым-қатынастағы жағдайлар;

2. Өзі туралы ойлау туралы жағдайлар;

3. Қарым-қатынас жағдайлары.

Үрей түрлері шкала бойынша келесідей болып бөлінеді; мектептік, өзін бағалау, өзаралық.

«МЕКТЕПКЕ ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСЫМ» САУАЛНАМА

Мақсаты: 5 сынып оқушыларының психологиялық-педагогикалық диагностикасын анықтау, олардың кіші буынан орта буынға көшуге бейімделуін бағалау

Аты- жөні.......................................................Күні..............................................

1. 5 сынып қай пән ерекше саған ұнайды?

2. 5 сыныпта қай пән сен үшін қиын?

3. Қай пәннен үй тапсырмасын орындау қиын?

4. Өзіне ұнайтын мұғалім?

5. Бесінші сыныпта қандай қиындықтармен кездестің?

СОЦИОМЕТРИЯ ӘДІСТЕМЕСІ

Мақсаты: Сынып оқушыларының өзара қарым-қатынастарын, бір-бірімен байланыстарын білу, оларды ұйымшылдыққа, тәрбиелей отырып үнемі жан-жақты тығыз байланыста болуға үйрету.

Социометрия сұрақтары:

1 . Сыныпта кіммен бақылау жұмысына бірге дайындалғың келеді?

2. Сынып оқушыларынан кімді туған күніңе шақырғың келеді?

ӘДІСТЕМЕ: «Н.Г.ЛУСКАНОВА»

Мақсаты: Оқушылардың оқу мотивациясын анықтау.
Оқу іс-әрекет мотивациясы оқуға бағытталғандықтан, сонымен қатар таным белсенділігімен және іс-әрекеттілігімен ерекшеленеді.

Оқушының жүріс-тұрысының мотивтерін білмей, оны тәрбиелеуге болмайды. Өйткені сол бір мінез-құлық, оқушыны ынталандыратын мотивтерге байланысты, түрлі өнегелі ойлы болуы мүмкін.

10 сұрақтың жауаптары 0-ден 3 балға дейін бағаланады (теріс жауап - 0 балл, бейтарап -1 балл, оң жауап - 3 балл). 30-25 балл жинаған оқушылар мектепке бейімделуінің жоғары деңгейін. 20-24 балл ортаңғы норманы, 15-19 балл ішкі мотивацияны, 10-14 балл және одан төменгі балл - мектепке деген теріс қарым-қатынасын, яғни мектеп дезадаптациясын көрсетеді.

Сауалнама сұрақтары.
1. Саған мектеп ұнайда ма немесе ұнамайды ма?
2. Таңертең сен ұйқыдан тұрғанда мектепке қуанышпен барасың ба, әлде үйде қалғың келеді ме?
3. Егер мұғалім мектепке ертең барлығыңның келуің шарт емес, келгісі келген оқушылар ғана келсін десе, сен коррекция сабаққа келесің бе, әлде үйде қаласың ба?
4. Кейбір сабақтың болмай қалуы саған ұнайды ма?
5. Саған үй тапсырмасын бермегенін қалайсың ба?
6. Сен сабақта үзілістің көп және үзақ болғанын қалайсың ба?
7. Сен ата-анаңа мектеп жайында жиі айтасың ба?
8. Саған мұғалімнің қатал болғаны ұнайды ма?
9. Сенің сыныпта достарың көп пе?
10. Сыныптастарың саған ұнайды ма?

Оқу мотивациясының динамикасын бағалау үшін сауалнамада сұрақтар қайталанып келеді. Оқу мотивация деңгейінің төмендеуі баланың мектеп дезадаптациясының көрсеткішін, ал оның жоғарылауы - оқудағы және дамудағы оң динамикасын білдіреді.

«МЕНІҢ СЫНЫБЫМ» ӘДІСТЕМЕСІ

Оқушылардың назарына сыныбтың суреті салынған парақ көрсетіледі.

Нұсқау: «Балалар! Суретте сендердің сыныптарың көрсетілген. Ортанғы орындықта апайың (мұғалім) отыр, апайдың айналасындағы оқушылар өздерінің жұмыстарымен шұғылдануда. Ал, қалған балалар ауланың сыртында ойын ойнауда. Осы суреттегі оқушылардың ішінен өзіңді тауып алып белгілеп, жанына өзіңнің аты-жөніңді жаз. Өзіңді белгілеп болған соң суреттен өзіңнің досыңды тап та жанына аты-жөнін жаз».

Талдау нәтежесі:

1. «Мұғалімнен алыста» позициясында тұрған болса – баланың сынып ұжымына бейімделуінде қиындықтардың бар екенін көрсетеді.

2. Өзге баллармен өзін теңестіру, жұп болып тұруы, ойыншылармен бірге – баланың бейімделуі жақсы деңгейде.

3. Мұғаліммен бірге: бала үшін мұғалімнің маңыздылығы ерекше екендігі.

4. Ойын позициясы: оқу позициясымен сәйкес келмейді.