7сыныпқа арналған практикум

Алматы облысы
Қаратал ауданы
Қ.Байсеитов атындағы МДШО бар орта мектебі












Дидактикалық материалдар
Практикум

Жалпы білім беретін мектептің 7-сынып оқушыларына арналған







Физика пәнінің мұғалімі: Рымбекова Айжан Мухтаровна








Мазмұны

Алғы сөз.............................................................................................................................2
I тарау
Физика және астрономия-табиғат туралы ғылымдар....................................................3
II тарау
Зат құрылысы.....................................................................................................................8
III тарау
Қозғалыс...........................................................................................................................10
IV тарау
Масса және Күш...............................................................................................................15
V тарау
Қысым...............................................................................................................................22
VI тарау
Жұмыс. Қуат. Энергия.....................................................................................................32
Жалпы әдебиеттер............................................................................................................38































Алғы сөз
Дидактикалық материалдар (практикум) Р. Башарұлы, У.Тоқбергенова мен Д.Қазақбаеваның 7-сыныпқа арналған Физика және Астрономия оқулығы үшін қосымша құралы, оқу-әдістемелік кешеннің құрамы ретінде жазылған. Берілген материал, теорияның игерілуін бақылау, жоба бойынша тапсырмалар өткізуді оңайлатып, берік білім беру мен дағдының қалыптасуын қамтамассыз етеді. Оқулық практикум кешенін пайдалану оқушылардың 7-сыныпқа арналған Физика және Астрономия курсын игеруіне толық жағдай жасайды.






































I тарау
Физика және астрономия – табиғат туралы ғылымдар.

Табиғат дегеніміз не?
__________________________________________________________________________________________________________________________________________

Табиғат пен адамның бірлігін білдіретін нақыл сөздер мен мақал-мәтелдерді жаз:____________________________________________________________________________________________________________________________________________

Суретте көрсетілген құбылыстардың атын жаз:

__________________________

___________________________

____________________________

____________________________

Физиканың мақсаты – _________________________________________________
_______________________________________________________________________

Суретте көрсетілген ғалым кім және ол физика ғылымына қандай үлес қосты?

__________________________________________________________
_____________________________________________________________________


Кестеде денелердің мысалдары келтірілген. Оң жақтағы графаға осы денелердің қандай заттардан тұратынын жазыңдар.

Дене
Зат

Терезе


Шыны стақан


Ағаш қасық


Темір пышақ


Қаламсап


Қарындаш




Төменде аталған заттар мен денелерден: қар, гүл, ұшақ, су, стақан, алюминий, бор, қағаз, заттарын бір бағанға, денелерін екінші бағанға жеке көшіріп жаз.

Заттар
Денелер


















Төменде көрсетілген техникалардың атын және олардың не үшін қолданылатынын жаз:_____________________________________________________
________________________________________________________________________


Ғарыш кеңістігінде болып жатқан құбылыстарды қай ғылым зерттейді?

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________


Төменде аталған ғылымдардың нені зерттейтінін жаз.
Космонавтика
Космогония
Космология











Мына ғалымдар асторномияға қандай еңбек сіңірді?
Әл-Хорезми
Ибн Сина
Ұлықбек
Әл-Фараби











Мына планеталар мен жұлдыздарды қазақтар қалай атаған?
Планеталар мен жұлдыздар
Қазақша атаулары

Меркурий


Юпитер


Марс


Сириус



Найзағайдың пайда болуы туралы қандай екі болжам болды?
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________

2.______________________________________________________________________________________________________________________________________________

Табиғатты зерттеудің қандай әдістері бар?
________________________________________________________________________________________________________________________________________________

15. Молекула-кинетикалық теорияның негізгі қағидалары:___________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
16. Суретте көрсетілген мензуркадағы сұйықтың көлемі қандай?
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________







Суретте көрсетілген өлшеуіш құралдар қалай аталады, олар не үшін қолданылады? Бөлік құнын анықта.

________________________________

________________________________



_________________________________



Ұзындық өлшемдерін метрге айналдыр:
1 км=_______м
1 см=_______м
1 дм=_______м
1 мм=_______м


Сәйкес көлем бірліктерін жаз:
1 м3 = ______см3 20 м3 = _______ см3
1 дм3 = _____см3 0,2 дм3 = ______см3
1 см3 = _____мм3 12 см3 = ______ мм3

Бөлме температурасында мына заттар: су, қант, ауа, қалайы, спирт, темір, оттегі, сүт, азот, сутегі қандай күйде болады? Жауабын кестеге жаз.

Қатты
Сұйық
Газ тәрізді








Ашық ыдыс көлемінің жартысын газбен толтыруға бола ма?
________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Мына сандарды ықшамдап жаз:

150000000000 км = _______________ м
0,00000000003 м = ________________м

Келесі сөздерді кестеге сәйкесінше толтыр:

Қасық, темір, көлем, телескоп, уақыт, термометр, найзағайдың жарқырауы, Күн, шыны, теледидар, мыс, сызғыш, судың қатуы, жылдамдық.

Дене
Зат
Шама
Құбылыс
Өлшеуіш құрал




















Суық су молекулаларының жылы су молекулаларынан қандай айырмашылығы бар?
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Мензурка, бытыра, су берілген болса, бір бытыраның көлемін қалай анықтауға болады?
________________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________


II тарау
Заттың құрылысы

Өсімдік майының тамшысы су бетінде шексіз жайыла ала ма? Себебін түсіндір.
________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Суретте су молекуласының моделі кескінделген. Су молекуласы қандай атомдардан тұратынын жаз:_____________________________________________
_____________________________________________________________________
_______________________________________________________
_____________________________________________________



Егер болат шығыршықтың көзінен өте беретін кішкентай болат шарикті қыздырсақ, ол шығыршықтан өтпей тұрып қалады. Шариктің орнына шығыршықты қыздырса не болады? Егер шарикті де, шығыршықты да бірдей температураға қыздырса ше?
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________


Сұйықтардағы диффуия неге газдар диффузиясына қарағанда баяу жүреді?
________________________________________________________________________________________________________________________________________________


Неліктен біз гүлдің иісін алыстан сеземіз?
________________________________________________________________________________________________________________________________________________


Заттың молекулалары бір-бірін тартады. Бірақ олардың арасы неге ашық?
________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Температура дегеніміз -________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________

Төмендегі зат күйлеріне мысалдар келтір:

Зат күйлері
Мысалдар

Қатты


Сұйық


Газ



Мына кестені толтыр:

Заттың күйі
Негізгі қасиеттері
Молекулалардың шамамен орналасыуы (сызу керек)

Газ






Сұйық






Қатты
































III тарау
Қозғалыс.

Механикалық қозғалыс дегеніміз – ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Cанақ жүйесі дегеніміз –_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Планеталардың қозғалысын қалай анықтауға болады?
________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Әуе шарынан Жердің айналатынын көруге бола ма? Неліктен?
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Не себепті Уранда жыл мезгілінің күрт ауысуы болып тұрады?
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Aстық жинаған комбайнның дән қорабынан жүк машинасына астық төгу керек. Комбайнды тоқтатпай-ақ оны қалай істеуге болады?
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Зодиак белдеуі дегеніміз – ______________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Эклиптика дегеніміз – _________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________

Планеталар мен жұлдыздардың қайсысы Жерге жақынырақ орналасқан?
________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Суретте қай планеталар көрсетілген?
____________________________________

_____________________________________

_____________________________________

Птоломейше Әлем жүйесінің құрылысы қандай еді? Ол қандай жүйе деп аталады?________________________________________________________________________________________________________________________________________

Астероидтар дегеніміз – _______________________________________________
_______________________________________________________________________
Мына планеталардың ішінен Алып планеталарды бір бағанға, Күн маңындағы планеталарды екінші бағанға теріп жаз: Жер, Шолпан, Юпитер, Марс, Плутон, Сатурн, Нептун, Уран, Меркурий.

Алып планеталар
Күн маңындағы планеталар












Коперник жасаған жүйе қалай аталады?
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________

Коперник ілімін жақтаушы ғалымдар:____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Төменде келтірілген мысалдардың қайсысында зерттелетін денені материялық нүкте деп алуға болады?

Ракетаның көтерілу биіктігін анықтағанда;
Мензурканы пайдаланып, кішкене болат шардың көлемін анықтағанда.
________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Траектория дегеніміз – ______________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________

Мына қозғалыстар түзу сызықты ма, әлде қисық сызықта ма?
Стадион жолымен 3000 м жүгіріп келген спортшы;
Лифт кабинасы;______________________________
Желсіз ауадағы жаңбыр тамшысы; ______________
Жазу кезіндегі қарындаш.______________________

Сөйлемдерді аяқтаңдар:
Жол дегеніміз – _________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________

Орын ауыстыру дегеніміз -________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
Біз таксиге не үшін төлейміз: жолы үшін бе, әлде орын ауыстыру үшін бе? Ұшаққа ше?
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________

Доп 3 м биіктіктен еденге түсіп, одан ыршып 1 м биіктікке көтерілгенде, оны ұстап алды. Доптың жолын және орын ауыстыруын тап:_______________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Материялық нүкте дегеніміз - __________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________

Төмендегі денелердің қайсысы түзу сызықпен, қайсысы қисық сызықпен қозғалады: станция платформасымен жүрген пойыз, метрополитеннің эскалаторының баспалдағы, жол бұрылысындағы велосипеді, сағаттың минуттық тілі, тақтайға қағылып жатқан шеге, әткеншектегі бала, Жердің жасанды серігі.

Түзу сызықты
Қисық сызықты


















Суреттегі ОА штрихталған сызығы трамплиннен секірген шаңғышының жолы ма, әлде орын ауыстыруы ма?
А. Жол
В. Орын ауыстыру
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________


Сөйлемді толықтыр:
Әр түрлі қозғалыстар арасындағы айырмашылықты сипаттау үшін ___________
________________________________ деп аталатын физикалық шама қолданылады.

Жылдамдық мына формуламен анықталады:______________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
Арбаша үстел үстімен жылжығанша оның тамызғысынан 15 тамшы тамып, бірінен-бірі 20 см қашықтықта із қалдырды. Тамшылар әрбір 4 с сайын бір таматын болса, арбашаның жылжу жылдамдығын есепте:_________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________

Мына шамалардың өлшем бірліктері қандай?
[υ] = ____________
[S] = ____________
[t] = _____________

Жүрдек пойыз 120 км жолды 3 сағат аялдамай жүріп өтті. Пойыздың жүрісін бірқалыпты қозғалды деуге бола ма?
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________

Велосипедші 5 сағат 30 минутта 99 км жол жүрді. Велосипедші қандай орташа жылдамдықпен қозғалған?
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
Өрге қарай 3 км-ге тең жолды шаңғышы 5,4 км/сағ жылдамдықпен жүріп өтті. Таудан 10 м/с жылдамдықпен түскен шаңғышы 1 км жол жүрді. Шаңғышының барлық жолдағы қозғалысының орташа жылдамдығын анықта.
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________

60 км жерді қоян 1 сағатта, қасқыр 1 сағат 20 минутта жүгіріп өтеді. Бұл жануарлардың жылдамдығын есепте және оларды салыстыр.
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________

16500 м/с жылдамдығын км/сағ және м/мин өлшемдерінде жаз:
16500 м/с=____________ км/сағ
16500 м/с=____________ м/мин


Велосипедші дөңес жазықтықпен жүріп келеді. Дөңнің үстіне шыққанда ол 5 км/сағ жылдамдықпен, ал дөңнен түскенде 20 км/сағ-пен жүреді. Егер дөңге шыққандағы және түскендегі жолдар тең болса, велосипедшінің орташа жылдамдығы қандай?_____________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
Берілген график бойынша дененің бастапқы координатын және с уақыт өткеннен кейінгі координатын анықта.

__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________


Неге лақтырылған доп, сен оны жібере салсаң да, әрі қарай жоғары ұша береді?
________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Жолаушылар автобустың жылдамдығын кенет арттырғанда артқа қарай шалқайып, ал кілт тоқтағанда алға қарай еңкейеді. Неліктен?
________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Мылтықтан оқ атқанда оның дүмін неліктен иыққа тіреп ұстау керек?
________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Кеңістіктің қандай негізгі қасиеттері бар?_________________________________
________________________________________________________________________
IV тарау
Масса және күш

Коньки теуіп жүрген екі бала бірін-бірі қолдарымен итетіп жібереді де, 5 м/с және 3 м/с жылдамдықпен екі жаққа қарай кетеді, қай баланың массасы артық?
________________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________

Арбалардың массалары 1 кг және 3 кг, олардың жылдамдықтары нөлге тең. Өзара әсерлескенде үлкен арба 15 см/с жылдамдыққа ие болды. Кіші арба қандай жылдамдыққа ие болады?
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________

Масса дегеніміз - _____________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
Массалардың төменде берілген мәндерін кг арқылы өрнекте:

0,00000003 г = ______________ кг
5,6 т = _____________________ кг
0,7 ц = _____________________кг
4890 г = ____________________кг
0,667 т = ___________________ кг
34 ц = _____________________ кг

Салмақсыздық жағдайында иінді таразыны пайдаланып, екі дененің қайсысының массасы артық екенін анықтау мүмкін бе?
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________

Насос поршенінің астындағы ауа сығылды. Бұл жағдайда ауаның массасы өзгере ме?
________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Су мұзға немесе буға айналғанда су молекулаларының массасы өзгере ме? Жауабыңды түсіндір:_____________________________________________________
________________________________________________________________________

Заттың тығыздығы дегеніміз –__________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
Заттың тығыздығы мына формуламен анықталады: ρ=__________
Мына шамалардың өлшем бірліктерін жаз:
[m]=_______
[V]=_______
[ρ]=________

Сәйкес тығыздық бірліктерін жаз:
1 г/см3 = ______________ кг/м3
1000 т/м3=_____________ кг/м3
0,09 кг/мм3= ____________кг/м3
34 ц/дм3=_______________кг/м3

Бірдей шелектердің біріне ауыз су, екіншісіне теңіз суы толтырылған. Бұлардың массалары бірдей бола ма? ______________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
Ыдысқа толтыра су құйылған. Қандай жағдайда ыдыстан су көбірек төгіледі: ыдысқа массасы 1 кг қалайыны батырғанда ма, әлде қорғасынды батырғанда ма? ________________________________________________________________________
________________________________________________________________________

Мыс детальды қыздырған. Бұл жағдайда детальдың массасы, көлемі, тығыздығы өзгере ме? Жауабыңды түсіндір:_________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________

Көлемі 1 л өсімдік майының массасы 920 г. Майдың тығыздығын тап:________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________

1 мин ішінде адам демін ішке 15 рет тартқанда өкпесіне 600см3 ауа келеді екен. Бір сағатта адамның өкпесі арқылы өтетін ауаның массасын есепте:_________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________

Машинаға арналған болат детальдің массасы 780г. Оның көлемін анықта:_____
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________

Мыс өткізгіштің орамын жазбай жатып-ақ, ұзындығын анықтауға бола ма?
________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Күш дегеніміз – ______________________________________________________
________________________________________________________________________


Суреттегі қысқыш пен тығынның жылдамдығы қандай әсердің салдарынан өзгеріп тұр?
_______________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________

Күштің өлшем бірлігі қандай?
[F]=________

Суреттегі шардың қозғалу себебі неде?

Суретте деформацияның қай түрі көрсетілген?









Деформация дегеніміз –________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________

Гук заңы былай тұжырымдалады:_______________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________

Серпінділік күші мына формуламен анықталады:
F=_____________

Cуреттегі тақтай деформацияның қай түріне ұшыраған?



Солқылдақ тақтайдың ұшында секіруге ыңғайланған адам тұр. Қандай денелердің өзара әсері тақтайдың пішінін өзертті?



Суретте қандай прибор салынған? Ол не үшін қолданылады. Оның бөлік құны нешеге тең?
____________________________________________________
____________________________________________________
____________________________________________________




Суретте динамометрдің қай түрі кескінделген?
Ол не үшін және қайда пайдаланылады?
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Тең әрекетті күш дегеніміз – ___________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________

Денеге бір түзудің бойымен бір бағытта үш күш әрекет етеді: F1=25 H; F2=75 H; F3=10 H. Олардың тең әрекетті күші неге тең?
________________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________


Парашютшіге қандай күштер әсер етеді? Ол неліктен жерге құламайды?
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________


Неліктен денелер жерге құлайды?
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________


Ауырлық күшіне мысалдар келтір.
________________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________

Денеге әсер ететін ауырлық күші мен оның массасының арасында қандай байланыс бар?
________________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
Дененің массасы 100 кг. Оған әсер ететін ауырлық күшін анықта.
________________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________

Шелектегі судың массасы екі есе азайғанда, оның салмағы өзгере ме? Қалай өзгерді?
________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Көлемі 18,75 л керосиннің салмағы қанша?

Берілгені: ХБЖ Шешуі:
V=18,75 л
ρ=800 кг/м3

Р – ?
Жауабы: _______________________________________________________________

Бөлмеге ілінген шам төбеге 49 Н күшпен әсер етеді. Шамның массасы қандай?

Берілгені: Шешуі: Есептелуі:
F=49 H

m-?

Жауабы: ________________________________________________________________

Айда массасы 1 кг денеге 1,62 Н-ға тең ауырлық күші әсер етеді. Массасы 75 кг адамның ай бетіндегі салмағының неге тең болатынын анықта.
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Суретте жеңіл қауырсын мен ауыр қорғасын бытыра ыдыстың түбіне бірдей түсті. Осыған қарап, ыдыста ауаның бар-жоқтығын анықтаңдар.
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________

Дененің массасын қандай құралмен өлшейді?
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Дененің салмағын қандай құралмен өлшейді?
________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Физикалық шамалардың қайсысы Жердің барлық нүктелерінде және басқа планеталарда өзгермейді?
Ауырлық күші
Дененің салмағы
Дененің массасы

Салмақсыздық қандай жағдайда байқалады?
________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Су бетінде қалқыған шардың салмағы бар ма? Жауабыңды түсіндір.
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Массасы 2 кг ағаш білеушені қатаңдығы 100 Н/м серіппенің көмегімен ағаш тақтайдың бетімен бірқалыпты сүйреп келеді. Үйкеліс коэффициенті 0,3-ке тең. Серіппенің ұзаруы қандай?
Берілгені: Шешуі: Есептелуі:




Үйкелістің пайдасы:___________________________________________________
________________________________________________________________________

Үйкелістің зияны:_____________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________

Велосипедтің доңғалағы не себепті бедерлі болып келеді?
________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Неліктен ауыр дорба көтеріп келе жатқанда, тайғанақ жолда жүру оңайырақ?
________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Картопты пайдаланып, ауыр шкафты қалай орнынан қозғалтуға болады?
________________________________________________________________________________________________________________________________________________




































V тарау
Қысым.

1. Бос орынды толтырыңдар:_______________________________________________
_______________________________________________________қысым деп атайды.

2. Қысымды латынның ___________әрпімен белгілейді.

3. Қысымды есептеу формуласы.


4. Қысымның негізгі өлшем бірлігі: _____________

5. Қысым бірліктері арасындағы байланысты жазыңдар:
1кПа =__________Па 1гПа =____________Па
1мПа =__________Па 0,01Н/см2 =____________Па
1МПа =__________Па 15000Па =____________Па
0,1кПа = __________Па 1Н/мм2 =____________Па
0,001Па =__________Па 15Н/см2 = ___________Па

Неліктен шаңғысы жоқ балаға қарағанда шаңғы байлаған бала қар үстімен жеңіл жүреді?

Себебі__________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________

Қай кезде сіз еденге көп қысым түсіресіз: қозғалмай тұрғанда ма, әлде жүргенде ме?
Жауабы:________________________________________________________________________________________________________________________________________

Неліктен орындықта қатты да, киіз үйде көрпешеге отырған жұмсақ болып сезіледі?
Жауабы:________________________________________________________________________________________________________________________________________

Неге шөл далада аттан гөрі түйемен жүрген ыңғайлы?
Себебі:_________________________________________________________________________________________________________________________________________
Ұзындығы 5см, ені 3см, биіктігі 1,5см болатын темір өзекшені үстел бетіне қай жағымен қойғанда көп қысым түсіреді? Өзекшенің салмағы 2,5Н. (Жауабын есептеулермен көрсетіңдер)






1. 2. 3.
Өзекшенің түрлі жақтармен орналасуы
a=
b=
h=
P1-?
P2-?
P3-?

Жауабы: ________________________________________________________________

Қасқыр мен киіктің массалары жуық шамамен бірдей. Қасқырдың жерге түсіретін қысымы 16кПа, ал киіктікі 50кПа. Қасқырдың табанының ауданы үлкен бе, әлде киіктің тұяғының ауданы үлкен бе?
Жауабы:________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

12. Оқушының массасы шамамен 50кг десек, оның екі аяғының ауданы 200см2 мөлшерде болады. Оқушының еденге түсіретін қысымын есептеңдер.
Берілгені: Шешуі:
m=
S=

p-?

Жауабы:________________________________________________________________

13. Темір шеге 20 МПа қысым түсіруі үшін оның басына қандай күшпен әсер ету керек? Шеге ұшының ауданы 0,5мм2 деп есептеңдер.
Берілгені: Шешуі:
P=
S=

F-?

Жауабы:________________________________________________________________
14. Іс тігу кезінде ине бойына 2Н күш әсер етеді. Иненің денеге түсіретін қысымын есептеңдер. Ине ұшының ауданы 0,01мм2 . Қысымды Па-мен өрнектеңдер.
Берілгені: Шешуі:
F=
S=

p-?

Жауабы:_______________________________________________________________

15. Шаңғышының шаңғымен қосқандағы массасы 70 кг. Екі шаңғы тіректерінің ауданы 2300см 2 тең. Шаңғышының қар үстіне түсіретін қысымын есептеңдер.
Берілгені: Шешуі:
m=
S=

p-?

Жауабы:________________________________________________________________

16. Бос орынды толтырыңдар.



Бұл құрал ______________________________деп аталады.

17. Сұйықтар мен газдардағы қысымды зерттеген ғалым:_______________________
________________________________________________________________________

18. Паскаль заңы бойынша сұйыққа немесе газға түсірілген қысым:______________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________

19. Ауа сорғысы қалпағының астына аузы байлаулы, ішінде аздаған ауасы бар резеңке шар орналасқан. Сорғымен қалпақтың ішіндегі ауаны сорып шығаратын болсақ, шар біртіндеп торсия бастайды. Осы құбылысты заттың атомдық-молекулярлық құрлымы тұрғысынан түсіндіріңдер.

Жауабы:________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

20. Газ көлемін өзгертпей, оның қысымын үлкейтуге бола ма? Болса қалай?
Жауабы:________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

21. Пішіндері әртүрлі үш ыдысқа шемішке майы құйылған. Майдың осы ыдыстардың түбіне түсіретін қысымы жайлы не айтуға болады-олар бірдей ме, әлде әртүрлі бола ма?


Жауабы:________________________________________________________________
________________________________________________________________________

22. Суреттегі қатені тап.
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________


23. Ауырлық күші әрекет еткен сұйық қысымы мына формуламен анықталады:

Мұндағы, p-________________________________,
g-________________________________,
h-________________________________.

24. Судың батискаф бетіне түсіретін қысымы 108 Па. (теңізді өте үлкен тереңдікте зерттеуге арналған қондырғы) Батискафтың түскен ең үлкен тереңдігін анықта.

Берілгені: Шешуі:
P=

h-?

Жауабы:________________________________________________________________

25. Қандай ыдыстарды қатынас деп атайды?
Жауабы:________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________

26. Күнделікті тұрмыстан қатынас ыдыстарға мысал келтіріңдер.
Мысалы:________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________

27. Суретте әртүрлі пішінді қатынас ыдыстар көрсетілген. Неге біртекті сұйық (су, керосин, май, спирт және т.б.) үшін, еркін беттер деңгейі бірдей болатынын түсіндіріңдер.

Жауабы:________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________

28. Тұрмыстық су құбыры _________________________________________________
________________________________________________________________________
_________________________________________ қажеттіліктерін қанағаттандырады.

29. Өнеркәсіптік су құбыры _______________________________________________
________________________________________________________________________
_________________________________________ қажеттіліктерін қанағаттандырады.

30. Суретте шлюздеу бейнеленген. Суретке қарап шлюздің жұмыс істеуі қандай құбылысқа негізделгенін түсіндіріңдер.

Жауабы: ________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________

31. Атмосфералық қысым дегеніміз: ________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________

32. Атмосфералық қысымның бар екендігін дәлелдейтін құбылыстар мен мысалдар келтіріңдер:_____________________________________________________________

________________________________________________________________________

33. Сіздің ойыңызша дұрыс болатын жауапты таңдап, сұраққа жауап беру арқылы таблицаны толтырыңыз:

№
Сұрақ
Жауаптар
Дұрыс жауаптар

1
Қай ғалым атмосфералық қысымды өлшеу әдісін ұсынды?
А) Ньютон
В) Паскаль
С) Королев
Д) Торричелли


2
Атмосфералық қысым қандай әріппен белгіленеді?
А) F
В) ρ
С) P
Д) m


3
Атмосфералық қысымның өлшем бірлігін көрсет.
А) кг н/е мг
В) Н н/е кН
С) Па н/е мм.сын.бағ
Д) м/с н/е см/сағ


4
Қалыпты атмосфералық қысым шамасы қандай? (Теңіз деңгейінде)
А) 1 Н
В) 1 Па
С) 760 Н
Д) 760 мм.сын.бағ


5
Атмосфералық қысым қандай прибормен өлшенеді?
А) Секундомер
В) Диномометр
С) Борометр
Д) Спидометр




34. Суретте қандай прибор көрсетілген?
Жауабы: ________________________________________________________________



35. Неге бәйгеге шапқанда бала аттың мойнына жатып шабады?
Себебі: _________________________________________________________________
________________________________________________________________________

36. Бөлмеде барометр 750 мм.сын.бағ. көрсетіп тұр. Ұзындығы 1м, ені 50см болатын үстелге ауа қандай күш түсіреді?
Берілгені: Шешуі:
P =
L =
a =
F-?
Жауабы: ____________________________________________________________________________________
37. Қысым айырымын қандай прибормен өлшейді?
Жауабы: ________________________________________________________________

38. Адамның қан айналым жүйесіндегі қысым қандай құралмен өлшенеді?
Жауабы: ________________________________________________________________

39. Дені сау адамның жоғары қысымы - __________, ал төменгісі _______________ шамасында болады.

40. Суретте архимед күшін табу тәжірибесі көрсетілген. Суретті пайдаланып, осы эксперименттің маңызын қысқаша түсіндіріңдер.

Жауабы: ______________________________


41. Архимед күшін есептеу формуласын жаз:
42. Көлемі 20см3 жез цилиндр динамометрге ілініп, шемішке майына батырлған. Осы кезде динамометр қандай күшті көрсетеді? Майдың тығыздығы 940 кг/м3.
Берілгені: Шешуі:
V =
F - ?
Жауабы: ________________________________________________________________

43. Бес темір шар суға батырылған. Қай шарға үлкен Архимед күші әсер етеді?
Жауабын жаз:_____________________________ 1. 2. 3. 4. 5.
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________

44. Массасы 0,5 кг альюминий өзекше керосинге батырлған. Архимед күшінің шамасы неге тең?
Берілгені: Шешуі:
m =
F - ?
Жауабы: _____________________________________________________________

45. Көлемі 20см2 жез цилиндр динамометрге ілініп, шемішке майына батырылған. Осы кезде динамометр қандай күшті көрсетеді?
Майдың тығыздығы 940 кг/м3.
V= Шешуі:

F-?
Жауабы:________________________________________________________________

46. Тәжірибе нәтижесін таблицаға жаз:
Суы бар ыдысқа ағаш өзекше, металл өзекше, картопты сал. Қай дене суға батады? Қайсысы жүзеді?

Суы бар ыдысқа кішкене бөліктермен ас тұзын сеуіп, оны шыны таяқшамен араластырып отыр. Осы кезде денелерде қандай өзгеріс болады?

Бақылаулар таблицасы.

Дене
Зат тығыздығы
Дене бата ма, әлде жүзе ме?



Су
Тұз ерітіндісі

Ағаш өзекше
520



Металл өзекше
7800



Картоп
670




43.1. Егер_______________________________________________________________
____________________________________________________дене сұйыққа батады.

2.Егер __________________________________________________________________
________________________________________дене тепе – теңдік қалпын сақтайды.

Егер _____________________________________________________________
____________________________________________ дене сұйық бетіне көтеріледі.

44. Жанып жатқан керосинді өшіруге бола ма?
Жауабын түсіндір. _______________________________________________________
________________________________________________________________________

45. Қандай суда жүзу жеңіл - өзенде ме, теңізде ме?
Жауабын түіндір. ________________________________________________________
________________________________________________________________________

46. Сұйық тығыздығын өлшеуге арналған құрал __________________ деп аталады.

47.Сүттің майлылығын анықтау үшін қолданылатын ареометр __________________
_____________________________________________________________деп аталады.

48. Анықтаманы толықтыр:
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ беттік керілу күші деп аталады.

49.Суретте жұғу құбылысына тәжірибе көрсетілген. Осы эксперименттің нәтижесін қысқаша түсіндіріңдер.



Жауабы:________________________________________________________________________________________________________________________________________

50. Жұғатын сұйықты жұқпайтын сұйықтан қалай ажыратуға болады?
Жауабы:________________________________________________________________________________________________________________________________________

51. 1. Қылтүтіктік құбылыстар деп _________________________________________
________________________________________________________________атаймыз.
2. Сұйықтың қылтүтіктік көтерілу биіктігі формуласымен анықталады.

52.1. Сүңгуір үйрек су бетінде қамыстың сабағынан ұя жасайды. Ұя су бетінде жел қалай соқса, солай қарай жүзеді. Құстың ұясын су бетінде қандай күш ұстап тұрады? Ұяның пішіні мен өлшемі туралы не айтуға болады?
Жауабы:________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Сүңгуір үйрек суда жақсы сүңгиді. Судың тарапынан әсер ететін ығыстырушы күшті ол қалай азайтады?
Жауабы:________________________________________________________________________________________________________________________________________

53. Норвегия этнографы және археологы Тур Хейердал 1947 жылы өзінің Полинезия құрлықтарының алғашқы қоныстануы жайлы теориясын дәлелдеу үшін Кин-Тики плотында Перуден Полинезияға дейін жүзіп өтті. Плот 9 ағаштан жасалған. Егер сізге осындай серуен жасау керек болса, плот жасау үшін қандай материал пайдаланушы едіңіз?

Кейбір заттардың тығыздығы таблицада келтірілген:
Зат
Тығыздық
ρ, кг/м3
Зат
Тығыздық
ρ, кг/м3

Платина
Бамбук
Картон
Резина
21450
400
690
940-1400
Бальза
Қайың
Тығын
Шифер
100-120
650
220-260
2800




















VI тарау
Жұмыс. Қуат. Энергия.

1. Бос орынды толтырыңдар.
Механикалық жұмыс деп_______________________________________________
_______________________________________________________________ атаймыз.

Механикалық жұмыс мына формуламен анықталады:


Жұмыстың өлшем бірлігі_____________________________ белгіленеді.

4. Жұмыстың өлшем бірліктері арасындағы қатынасты жаз.
1 кДж=___________ Дж
1 мДж=___________ Дж
0,1 МДж=_________ Дж

2. Массасы 220 кг құлан жүгірмей-ақ 1,5 м биіктікке секіре алады. Ол қандай жұмыс істейді?
Берілгені: Шешуі:
m =
h =
A-?
Жауабы:________________________________________________________________

3. Жұмысшы құмы бар арбаны 100 Н күшпен итереді. Арбаны 20 м жерге ауыстырғанда ол қа