Амандасу. Сабаққа дайындығын
тексеру.
Ж ердің
99%-ын қалың мұз жауып жатыр, мұздың орташа қалыңдығы 1720 м-ге
жуық, ең қалың жері 4300 м (Шмидт
жазығы);
Антарктика – Жер шарындағы ең
биік материк, оның мұз жамылғысымен қоса есептегендегі орташа
биіктігі 2040 м;
Материктегі мұздың жалпы
көлемі 24 млн км³, бұл дүние жүзіндегі тұщы су қорының 80%-ын
құрайды;
Антарктика – Жер шарының
суықтық полюсі, мұнда 1983 жылы ғаламшарымыздағы ең төмен
температура (-89,2ºС)
тіркелген;
Материктің ең биік нүктесі
биіктігі 5140 м болатын Винсон тауы, ал теңіз деңгейінен ең төмен
жатқан жері – Бентли ойысы (-2555
м);
Антарктикада сөнбеген
жанартаулар бар, олардың ең ірісі Эребус жанартауы (3794
м);
Оңтүстік полюс үстінде таңның
атуы мен күннің батуын жылына бір рет қана байқауға
болады.
А нтарктика
табиғаты халықаралық заңдар негізінде қорғауға алынған. Сондықтан
Антарктиканы ғылым мен бейбітшілік материгі деп атайды. Материк пен
оның жағалауын зерттеген батыл да табанды, жігерлі де ер жүрек
зерттеушілердің аттары олардың құрметіне қойылған жер атауларында
мәңгілік сақталады. Антарктика табиғатын зерттеп-білу
ғаламшарымызлағы тіршілік дамуының өткені мен болашағын түсінуге
мүмкіндік береді.
Антарктикаға жалғасып жатқан Тынық, Атлант
және Үнді мұхиттары суларының шеткі бөліктері негізгі мұхит
айдындарынан осы шеңберлік суық ағыс арқылы бөлініп жатыр.
Сондықтан мұндағы судың беткі температурасы мен тұздылығы, тіршілік
дүниесі құрамы жағынан аталған мұхиттардан үлкен айырмашылық
жасайды. Сондықтан Антарктика жағалауындағы мұхит сулары шартты
түрде Оңтүстік мұхит деп аталады. Материк пен оның жағалауындағы
теңіздер табанына дейін қалың қайраңдық мұздықтар
құрсалған.
Антарктиданың басқа материктерден ерекшелігі:
мұнда тұрақты халық жоқ және оның құқықтық жағдайы мүлде басқаша.
Ол бірде бір мемлекеттің қарамағына жатпайды. Халықаралық келісім
бойынша оның территориясында әскери сипаттағы кез - келген
шараларды өткізуге, қарулар мен ядролық жарылыстарды сынауға тыйым
салынған. Антарктиданың
табиғатын қорғау заңда баян
етілген.
|