8 сыныптың зертханалық жұмыстар жинағы

8 сыныптың әр оқу мақсатына арналған қосымша сыныптан тыс практикалық зертханалық жұмыстар жинағы

(Сыныптан тыс қолдануға болады қосымша ретінде)

1-тоқсан сыныптан тыс зертханалық жұмыстар жинағы

8.4.2.2 - прокариот және эукариот жасушалардың құрылысын салыстыру;

Прокариот және эукариот жасушаларының құрылысын салыстыру

Кіріспе
Бұл қызықты ғылыми зертханалық жұмыста 8-сынып оқушылары прокариот және эукариот жасушаларының құрылысын зерттеп, салыстыруға мүмкіндік алады. Қолмен жасалатын тәжірибелер мен бақылаулар арқылы оқушылар осы екі негізгі жасуша түрлерінің арасындағы негізгі айырмашылықтарды терең түсінетін болады.

Мақсаттар
Бұл зертханалық жұмыстың соңында оқушылар:

1. Прокариот және эукариот жасушаларының негізгі құрылымдық айырмашылықтарын ажырата алады.

2. Эукариот жасушаларындағы органоидтар мен құрамдастарды анықтай алады.

3. Эукариот жасушаларындағы органоидтар мен құрамдастардың функцияларын түсіндіре алады.

4. Прокариот және эукариот жасушаларының құрылымдық айырмашылықтарының артықшылықтары мен кемшіліктерін талдай алады.

Материалдар

• Құрамдық микроскоптар

• Прокариот және эукариот жасушаларының дайындалған препараттары

• Түрлі-түсті қарындаштар немесе маркерлер

• Оқушылардың бақылаулары мен ойлануы үшін арнайы парақтар

Қауіпсіздік шаралары

• Барлық оқушылардың зертханалық жұмыс барысында қорғаныш көзілдірігі мен қолғаптарын киюін қамтамасыз етіңіз.

• Оқушыларға микроскоптар мен препараттарды ұқыпты пайдалану керектігін түсіндіріңіз.

• Оқушыларға бетін немесе көздерін ұстауға болмайтындығын ескертіңіз.

• Барлық зертханалық жабдықтарды пайдалану және қолдану бойынша нақты нұсқаулар беріңіз.

• Қауіпсіздік ережелері мен мектеп саясатын мұқият сақтаудың маңыздылығын түсіндіріңіз.

Процедура

1. Прокариот жасушаларын бақылау: Оқушылар прокариот жасушаларының (мысалы, бактериялардың) дайындалған препараттарын құрамдық микроскопта бақылайды. Олар бақыланған құрылымдарды сызып, негізгі ерекшеліктерін, мысалы, жасуша қабырғасы, жасуша мембранасы және генетикалық материал сияқтыларын белгілейді.

2. Эукариот жасушаларын бақылау: Одан кейін оқушылар эукариот жасушаларының (мысалы, өсімдік немесе жануар жасушаларының) дайындалған препараттарын құрамдық микроскопта бақылайды. Олар бақыланған құрылымдарды сызып, негізгі органоидтарды, мысалы, ядро, митохондриялар және хлоропласттар (егер өсімдік жасушаларын бақыласа) сияқтыларын белгілейді.

3. Салыстыру және қарсы қою: Оқушылар бақылаған прокариот және эукариот жасушаларының құрылымдары мен ерекшеліктерін салыстырады. Олар осы екі жасуша түрінің ұқсастықтары мен айырмашылықтарын көрсету үшін кесте немесе Венн диаграммасын құрады.

4. Ойлану және талқылау: Оқушылар өз зертханалық дәптерлеріне келесі сұрақтарға жауап береді:

   • Прокариот және эукариот жасушалардың негізгі құрылымдық айырмашылықтары неде?

   • Құрылымдық айырмашылықтар осы жасуша түрлерінің функциялары мен мүмкіндіктеріне қалай әсер етеді?

   • Прокариот және эукариот жасушаларының құрылымдық айырмашылықтарының артықшылықтары мен кемшіліктері қандай?

   • Бұл айырмашылықтар Жер бетіндегі өмірдің алуан түрлілігіне қалай ықпал етеді?

Бағалау

1. Қалыптастырушы бағалау: Зертханалық жұмыс барысында мұғалім оқушылардың қатысуын, қызығушылығын және тақырыпты түсінуін бақылайды. Мұғалім зерттеу сұрақтар қойып және кері байланыс беру арқылы оқушылардың дұрыс жолда екендігін тексере алады.

2. Қорытынды бағалау: Зертханалық жұмыстың соңында оқушылар прокариот және эукариот жасушалардың негізгі айырмашылықтарын, органоидтардың функцияларын және бұл құрылымдық айырмашылықтардың маңыздылығын бағалайтын қысқа тест немесе жұмыс парағын толтырады.

Қамтылатын стандарттар
Бұл зертханалық жұмыс келесі ғылыми стандарттарды қамтиды:

1. Жасуша тұтастығының функциясын және жасуша бөліктерінің функцияға қосқан үлесін сипаттау үшін модель әзірлеу және пайдалану.

2. ДНҚ-ның құрылысы белоктардың құрылысын анықтайтындығына және олардың өмірдің маңызды функцияларын атқаратын мамандандырылған жасушалар жүйесі арқылы жүзеге асыратындығына қатысты дәлелдер негізінде түсіндірме жасау.

8.4.2.1 - өсімдіктер мен жануарлардың ұлпаларын жіктеу;

Өсімдік және жануар ұлпаларын жіктеу зертханасы

Зертхана шолуы
Бұл қызықты ғылыми зертханада 8-сынып оқушылары өсімдік және жануар ұлпаларының әртүрлі әлеміне зерттеу жүргізеді. Қолмен зерттеу және микроскопиялық бақылау арқылы оқушылар әр түрлі ұлпа түрлерінің құрылымдық және функционалдық айырмашылықтарын терең түсінеді.

Оқу мақсаттары
Бұл зертхананы аяқтағаннан кейін оқушылар мынаны істей алады:

1. Өсімдік ұлпаларының (мысалы, дермальды, тамырлық, негізгі) негізгі түрлерін және олардың функцияларын ажырата алады.

2. Жануар ұлпаларының (мысалы, эпителий, байланыстырушы, бұлшықет, жүйке) негізгі ерекшеліктерін анықтай алады және олардың рөлін түсіндіре алады.

3. Микроскоп астында өсімдік және жануар ұлпаларының дайындалған үлгілерін талдай алады және оларды дұрыс жіктей алады.

4. Ұлпалардың микроскопиялық құрылымы мен олардың организмдегі нақты функциялары арасындағы байланысты талдай алады.

Қажетті материалдар

• Құрамдық микроскоптар

• Өсімдік және жануар ұлпаларының дайындалған үлгілері (мысалы, жапырақ көлденең қималары, тері, бұлшықет, жүйке)

• Зерттеу құралдары (мысалы, скальпель, пинцет)

• Петри тостағандары, сақина және жабын шыныдары

• Бояу ерітінділері (мысалы, метилен көгі, йод)

• Зертханалық дәптерлер немесе жұмыс парақтары

Қауіпсіздік ескертулері

• Зертханада пайдаланылатын кез келген өткір құралдар немесе химикаттарды қолдану және тастау кезінде сақтық шараларын қолданыңыз.

• Микроскоптар мен зертханалық жабдықтарды пайдаланған кезде қауіпсіздік ережелерін қатаң сақтау маңыздылығын атап өтіңіз, мысалы, қауіпсіздік көзілдірігі мен қолғаптарын кию.

• Оқушыларға дайындалған сақина үлгілерін абайлап ұстауды ұсыныңыз, өйткені олар зақымдалуы мүмкін.

Процедура

1. Кіріспе (10 минут):

   • Өсімдік және жануар ұлпаларының әртүрлілігі және олардың тірі организмдердің жұмысындағы маңыздылығы туралы талқылауды ұйымдастырыңыз.

   • Өсімдік және жануар ұлпаларының негізгі түрлерін және олардың негізгі ерекшеліктерін қайталаңыз.

2. Өсімдік ұлпаларын микроскопиялық бақылау (30 минут):

   • Оқушыларға әр түрлі өсімдік ұлпаларының (мысалы, жапырақ көлденең қималары, сабақ, тамыр) дайындалған сақиналарын ұсыныңыз.

   • Оқушыларға сақиналарды микроскоп астында бақылап, әр түрлі ұлпа түрлерін (дермальды, тамырлық, негізгі) анықтауды тапсырыңыз.

   • Оқушылардан бақыланған ұлпаларды сұлбалап, олардың негізгі ерекшеліктерін белгілеулерін сұраңыз.

   • Оқушыларды әр түрлі өсімдік ұлпа түрлерін салыстыруға және олардың функцияларын талқылауға ынталандырыңыз.

3. Жануар ұлпаларын микроскопиялық бақылау (30 минут):

   • Оқушыларға әр түрлі жануар ұлпаларының (мысалы, тері, бұлшықет, жүйке, байланыстырушы ұлпа) дайындалған сақиналарын таратыңыз.

   • Оқушыларды сақиналарды микроскоп астында бақылауға және әр түрлі ұлпа түрлерін (эпителий, байланыстырушы, бұлшықет, жүйке) анықтауға бағыттаңыз.

   • Оқушылар бақыланған ұлпаларды сұлбалап, олардың ерекшеліктерін белгілеулері қажет.

   • Жануар ұлпаларының микроскопиялық құрылымы мен олардың нақты функциялары арасындағы байланысты талқылауды ұйымдастырыңыз.

4. Ұлпаларды жіктеу қызметі (20 минут):

   • Оқушыларға белгісіз ұлпа үлгілерін (өсімдік және жануар) ұсыныңыз және оларды бақылаулары негізінде жіктеулерін талап етіңіз.

   • Оқушылар ұлпа түрлері және олардың ерекшеліктері туралы білімдерін пайдалануы керек.

   • Оқушылардың бірлесіп жұмыс істеуі мен табылған нәтижелерін сыныпқа ортақтастыруын ынталандырыңыз.

5. Рефлексия және бағалау (10 минут):

   • Оқушылардан зертханалық тәжірибелері туралы ойларын және негізгі қорытындыларын бөлісулерін сұраңыз.

   • Оқушылардың өсімдік және жануар ұлпаларын жіктеу және олардың функцияларын түсінуін бағалау үшін қысқаша бағалау тапсырмасын (жұмыс парағы немесе тест) таратыңыз.

Ықтимал қамтылатын стандарттар

1. Тірі организмдердің жасушалардан тұратындығына дәлел беру үшін зерттеу жүргізу.

2. Жасушаның, оның бөліктерінің және олардың функцияларының жұмысын сипаттайтын модель әзірлеу және пайдалану.

8.4.1.1 - биологиялық мысалдарды пайдаланып полимерлер мен мономерлер арасындағы айырмашылықты сипаттау;

Полимерлер мен мономерлер бойынша 8-сынып оқушылары үшін зертханалық жұмыс

Зертханалық жұмыстың шолуы:
Бұл зертханалық жұмыста оқушылар биологиялық мысалдарды пайдаланып, полимерлер мен мономерлер арасындағы айырмашылықтарды зерттейді. Олар осы маңызды химиялық қосылыстардың құрылымы мен қасиеттерін және олардың тірі организмдердегі қызметіне қатысын зерттейді.

Мақсаттар:
Бұл зертханалық жұмысты аяқтағаннан кейін оқушылар:

1. Биологиядан нақты мысалдар келтіре отырып, полимерлер мен мономерлер арасындағы айырмашылықтарды сипаттай алады.

2. Полимерлер мен мономерлердің құрылымының олардың тірі жүйелердегі қызметіне қалай әсер ететінін түсіндіре алады.

3. Полимерлер мен мономерлердің биологиялық процестердегі рөлін және олардың өмірге маңыздылығын талдай алады.

Қажетті материалдар:

• Молекулалық модельдер жинағы немесе модельдеу саздары

• Әртүрлі полимерлердің үлгілері (мысалы, крахмал, целлюлоза, ақуыздар)

• Әртүрлі мономерлердің үлгілері (мысалы, глюкоза, амин қышқылдары)

• Лупалар немесе микроскоптар (қосымша)

• Зертханалық дәптерлер және жазу құралдары

Қауіпсіздік шаралары:

• Қауіпсіздік көзілдірігі мен қолғаптарын киіңіз кез келген химиялық немесе биологиялық үлгілерді қолданған кезде.

• Жұмыс аймағының тазалығын және ретін сақтаңыз жазатайым оқиғаларды болдырмау үшін.

• Мектеп қауіпсіздік ережелерін сақтаңыз бұл зертханалық жұмысты жүргізген кезде.

• Барлық қалдықтарды мектеп нұсқаулықтарына сәйкес тиісінше жойыңыз.

Процедура:

1. Полимерлер мен мономерлердің физикалық қасиеттерін бақылау және салыстыру:

   • Полимерлер мен мономерлердің үлгілерін сезімдер арқылы (көру, сезіну және т.б.) зерттеңіз.

   • Зертханалық дәптеріңізге өлшемдер, пішіндер, текстура және көрінісі сияқты байқағандарыңызды жазып қойыңыз.

   • Молекулалық модельдер жинағын немесе модельдеу саздарын пайдаланып, полимер мен мономердің қарапайым модельдерін жасаңыз.

2. Полимерлер мен мономерлердің құрылымдық айырмашылықтарын зерттеу:

   • Жасаған модельдеріңізді бақылап, полимерді құрайтын негізгі бірліктерді (мономерлерді) анықтаңыз.

   • Мономерлердің қалай реттелгенін және полимер құрылымын қалай құрастыратынын сипаттаңыз.

   • Мономерлердің реттелуі мен байланыстарының полимердің жалпы қасиеттеріне қалай әсер ететінін талқылаңыз.

3. Полимерлер мен мономерлердің биологиялық процестердегі рөлін зерттеу:

   • Тірі организмдерде кездесетін полимерлер мен мономерлердің мысалдарын іздеп табыңыз және зерттеңіз (мысалы, ақуыздар, көмірсулар, нуклеин қышқылдары).

   • Бұл биологиялық полимерлер мен мономерлердің құрылымы мен қасиеттерінің ағзадағы қызметтеріне қалай ықпал ететінін түсіндіріңіз.

   • Тірі организмдердің денсаулығы мен өмір сүруіндегі полимерлер мен мономерлердің маңыздылығын талқылаңыз.

4. Рефлексия және бағалау:

   • Зертханалық дәптеріңізде келесі сұрақтарға жауап беріңіз:

     • Полимерлер мен мономерлер арасындағы негізгі айырмашылықтар неде?

     • Полимерлер мен мономерлердің құрылымы олардың биологиядағы қызметіне қалай әсер етеді?

     • Биологиядағы екі полимер мен мономердің мысалдарын келтіріп, олардың рөлдерін түсіндіріңіз.

   • Бұл зертханалық жұмыста үйренген негізгі ұғымдарды қорытындылайтын қысқа тест немесе эссе жазыңыз.

Қамтылатын стандарттар:

1. Фотосинтездің заттардың айналымы мен энергияның ағымына ықпалы туралы дәлелдерге негізделген ғылыми түсініктемені құру.

2. Қарапайым молекулалар мен кеңейтілген құрылымдардың атомдық құрамын сипаттайтын модельдерді дамыту.

8.4.1.2 - көмірсулар мен липидтің құрылымы мен биологиялық қызметтерін сипаттау;

Көмірсулар және липидтер: Олардың құрылымы мен биологиялық қызметтерін зерттеу

Зертханалық жұмыс шолуы
Бұл қызықты ғылыми зертханалық жұмыста 8-сынып оқушылары көмірсулар мен липидтердің құрылымы мен биологиялық қызметтерін зерттейді. Қолмен жасалған тәжірибелер мен бақылаулар арқылы оқушылар бұл маңызды биомолекулалардың және олардың тірі организмдердегі рөлдерінің түсінігін тереңдетеді.

Оқу мақсаттары
Бұл зертханалық жұмысты аяқтағаннан кейін оқушылар:
1. Көмірсулар мен липидтердің негізгі құрылымдарын сипаттай алады.
2. Тірі организмдердегі көмірсулар мен липидтердің биологиялық қызметтерін түсіндіре алады.

Материалдар

• Глюкоза, сахароза және крахмал ерітінділері

• Өсімдік майы, сары май және маргарин үлгілері

• Йод ерітіндісі

• Бенедикт ерітіндісі

• Сынақ түтіктері және сынақ түтіктері тұғырлары

• Тамшыгөздер

• Бунзен горелкалары немесе ыстық тақталар

• Қауіпсіздік көзілдірігі және қолғаптар

Қауіпсіздік шаралары

• Зертханалық жұмысты жақсы желдетілетін аймақта жүргізіңіз.

• Бүкіл тәжірибе барысында қауіпсіздік көзілдірігі мен қолғаптарды киіңіз.

• Күйіп қалудан сақтану үшін оқушыларға Бунзен горелкаларын немесе ыстық тақталарды ұқыпты пайдалануды ұсыныңыз.

• Барлық материалдарды мектеп қауіпсіздік хаттамаларына сәйкес тиісінше жойыңыз.

Процедура

1. Көмірсуларды анықтау
   a. Үш сынақ түтігін белгілеңіз: Глюкоза, Сахароза және Крахмал.
   b. Әр сынақ түтігіне тиісті көмірсу ерітіндісінен бірнеше тамшы қосыңыз.
   c. Әр сынақ түтігіне йод ерітіндісінен бірнеше тамшы қосып, түс өзгерістерін байқаңыз.
   d. Байқағандарыңызды жазып, түс өзгерістеріне қарап көмірсуларды анықтаңыз.

2. Липидтерді анықтау
   a. Үш сынақ түтігін белгілеңіз: Өсімдік майы, Сары май және Маргарин.
   b. Әр липид үлгісінен бірнеше тамшы тиісті сынақ түтігіне қосыңыз.
   c. Әр сынақ түтігіне Бенедикт ерітіндісінен бірнеше тамшы қосып, қоспаларды Бунзен горелкасы немесе ыстық тақта көмегімен қыздырыңыз.
   d. Ерітінділердің сыртқы түрінің өзгеруін байқап, жазып алыңыз.

3. Биологиялық қызметтер
   a. Сыныптастарыңызбен бірге көмірсулар мен липидтердің тірі организмдердегі биологиялық қызметтерін талқылаңыз.
   b. Бұл биомолекулалардың энергия жинақтау, құрылымдық қолдау және басқа да маңызды процестердегі рөлдерін қарастырыңыз.
   c. Табылған нәтижелерді сыныпқа таныстыру үшін қысқа баяндама дайындаңыз немесе қорытынды жазыңыз.

Ойлану сұрақтары

1. Көмірсулар мен липидтердің құрылымдары қалай ерекшеленеді және бұл айырмашылықтар олардың биологиялық қызметтерімен қалай байланысты?

2. Адам ағзасы мен басқа да тірі организмдер үшін көмірсулар мен липидтердің маңыздылығын түсіндіріңіз.

3. Адам ағзасында немесе басқа биологиялық жүйелерде көмірсулар немесе липидтердің қолданылатын нақты өмірлік мысалын сипаттаңыз.

Бағалау
Оқушылардың оқуын бағалау үшін мұғалім:

• Зертханалық жұмыс қызметтерінен оқушылардың байқаулары мен тұжырымдарын бағалай алады.

• Көмірсулар мен липидтердің биологиялық қызметтері туралы оқушылардың баяндамалары немесе жазбаша қорытындыларының сапасын бағалай алады.

• Зертханалық жұмыстың негізгі ұғымдары мен оқу мақсаттарын қамтитын қысқа сынақ немесе тест өткізе алады.

Қамтылған стандарттар
Бұл зертханалық жұмыс келесі стандарттарды қамтиды:

1. Фотосинтездің заттардың айналымы мен энергияның организмдерге және одан тыс ағынына қатысты рөлі туралы дәлелдерге негізделген ғылыми түсіндірме құру.

2. Тамақтың химиялық реакциялар арқылы энергияны босатуы және оны АТФ түрінде сақтауын сипаттайтын модель әзірлеу.

8.4.1.3 - нәруыздардың биологиялық құрылымы мен қызметі;

Ақуыздардың биологиялық құрылымы мен қызметін зерттеу 8-сынып оқушылары үшін

Зертханалық жұмыстың шолуы:
Бұл қызықты ғылыми зертханалық жұмыста 8-сынып оқушылары ақуыздардың биологиялық құрылымы мен қызметін зерттейді, бұл тірі организмдердің маңызды құрамдас бөлігі. Қолмен жасалған эксперименттер мен бақылаулар арқылы оқушылар ақуыздардың адам ағзасы мен басқа да биологиялық жүйелердегі рөлі туралы терең түсінік алады.

Мақсаттар:
Бұл зертханалық жұмысты аяқтағаннан кейін оқушылар:

1. Ақуыздардың негізгі құрылымы және олардың құрамдас бөліктері (амин қышқылдары) туралы сипаттама бере алады.

2. Ақуыздардың құрылымы мен қызметі арасындағы байланысты түсіндіре алады.

3. Ақуыздардың қасиеттерін байқау үшін қарапайым эксперимент жүргізе алады.

4. Эксперимент нәтижелерін талдап, биологиялық жүйелердегі ақуыздардың рөлі туралы қорытынды жасай алады.

Қажетті материалдар:

• Пісірілген жұмыртқа ағы (немесе басқа ақуыз көзі)

• Сірке суы

• Йод ерітіндісі

• Стакандар немесе шағын стақандар

• Араластырғыштар

• Қауіпсіздік көзілдірігі

• Зертханалық дәптерлер

Қауіпсіздік шаралары:

• Зертханалық жұмыс барысында қауіпсіздік көзілдірігін міндетті түрде киіңіз.

• Йод ерітіндісін абайлап пайдаланыңыз, себебі ол теріні және киімді бояп тастауы мүмкін.

• Зертханалық жұмыста пайдаланылатын заттарды ішпеңіз.

• Эксперимент жүргізу кезінде мектеп қауіпсіздік ережелері мен нұсқауларын орындаңыз.

Процедура:

1. Ақуыз құрылымын бақылау: Пісірілген жұмыртқа ағын стакан немесе шағын стақанға салыңыз. Оның түсі, текстурасы және пішіні сияқты физикалық қасиеттерін байқаңыз.

2. Ақуыздардың денатурациясын зерттеу: Жұмыртқа ағына бірнеше тамшы сірке суы қосыңыз және өзгерістерді бақылаңыз. Байқағандарыңызды зертханалық дәптеріңізге жазып отырыңыз.

3. Ақуыздардың болуын тексеру: Жұмыртқа ағына бірнеше тамшы йод ерітіндісін қосыңыз және түс өзгерісін байқаңыз. Байқағандарыңызды зертханалық дәптеріңізге жазып отырыңыз.

4. Талдау және қорытынды шығару: Байқағандарыңызға сүйене отырып, зертханалық дәптеріңізде мынадай сұрақтарға жауап беріңіз:

   • Сірке суы қосқанда жұмыртқа ағының физикалық қасиеттерінде қандай өзгерістер байқадыңыз?

   • Бұл өзгерістер ақуыздардың құрылымы туралы не айтады?

   • Йод ерітіндісімен байқалған түс өзгерісі ақуыздардың болуын қалай көрсетеді?

   • Бұл эксперименттің нәтижелері биологиялық жүйелердегі ақуыздардың рөлін түсінуге қалай көмектеседі?

Рефлексия сұрақтары:

1. Ақуыздар тірі организмдер үшін неге маңызды?

2. Ақуыздардың әр деңгейдегі құрылымы (бірінші, екінші, үшінші және төртінші) олардың қызметіне қалай үлес қосады?

3. Ақуыз құрылымындағы өзгерістердің олардың қызметіне қалай әсер ететінін сипаттаңыз.

4. Бүгін жүргізген эксперименттің ақуыз құрылымы мен қызметінің нақты өмірдегі қолданысына қатысы қандай?

Бағалау:
Оқушылардың үлгерімін бағалау үшін мұғалім мынадай әдістерді қолдана алады:

• Оқушылардың зертханалық дәптерлерін бағалау, онда дұрыс байқаулар, талдау және қорытындылар болуын тексеру.

• Сыныпта пікірталас ұйымдастырып, оқушылардың табыстары мен ой-тұжырымдарын талқылау.

• Ақуыздардың биологиялық жүйелердегі маңыздылығын түсіндіретін қысқа жазбаша есеп немесе презентация тапсырмасын беру.

Қамтылған стандарттар:
Бұл зертханалық жұмыс келесі ғылыми стандарттарды қамтиды:

1. Фотосинтездің заттардың айналымы мен энергияның ағымына ықпалы туралы дәлелге негізделген ғылыми түсіндірме құрастыру.

2. Тамақтың химиялық реакциялар арқылы қайта құрылып, энергияны босатып, АТФ-та сақтау процесін сипаттайтын модель жасау.

8.1.1.1. - балдырлар, мүктер, қырықжапырақ тәріздестер, ашық және жабықтұқымдылар мысалында өсімдіктердің ерекшеліктерін сипаттау;

Ғылыми зертхана: Өсімдіктердің әр түрлілігін зерттеу

Кіріспе

Осы қызықты ғылыми зертханада 8-сынып оқушылары әр түрлі өсімдік топтарының, соның ішінде балдырлар, мүктер, қырықжапырақ тәріздестер, ашық және жабықтұқымдылар тектерінің ерекшеліктерін зерттейтін болады. Үлгілерді мұқият зерттеп, қолмен бақылау жүргізу арқылы оқушылар өсімдіктер әлеміндегі таңғаларлық әр түрлілікті терең түсінеді.

Мақсаттар

Осы зертхананың соңында оқушылар:
1. Балдырлар, мүктер, қырықжапырақ тәріздестер, ашық және жабықтұқымдылар өсімдіктерінің ерекше қасиеттерін сипаттай алады.
2. Ашық тұқымдылар (голосеменді) және жабық тұқымдылар (покрытосеменді) өсімдіктердің ерекшеліктерін ажырата алады.
3. Өсімдіктер әлеміндегі таңғаларлық әр түрлілік пен бейімделуге құрметпен қарай алады.

Материалдар

• Микроскоптар немесе лупалар

• Балдырлар, мүктер, қырықжапырақ тәріздестер, ашық және жабықтұқымдылар үлгілері

• Петри ыдыстары немесе бақылау науалары

• Пинцеттер

• Анатомиялық зондтар

• Сызғыш

• Дәптер және қарындаш

Қауіпсіздік шаралары

• Оқушылардың өсімдік үлгілерін қолдағанда қорғаныш көзілдірік пен қолғап кию қажеттігін қадағалаңыз.

• Оқушыларға нәзік өсімдік үлгілерін абайлап ұстауды ескертіңіз.

• Зертхана жұмысынан кейін қолдарын мұқият жуу қажеттігін айтыңыз.

• Зертхана барысында барлық қауіпсіздік ережелері мен мектеп саясатын сақтау маңыздылығын атап өтіңіз.

Процедура

1. Балдырларды бақылау және сипаттау:

   • Микроскоп немесе лупа көмегімен балдыр үлгісін зерттеңіз.

   • Балдырдың түсін, текстурасын және жалпы түрін бақылаңыз.

   • Балдырларды басқа өсімдік топтарынан ажырататын негізгі ерекшеліктерді сипаттаңыз.

2. Мүктерді бақылау және сипаттау:

   • Мүк үлгісін мұқият зерттеңіз.

   • Кішкентай, жасыл, жапырақтық құрылымдарды және нағыз тамырлар, сабақтар мен жапырақтардың болмауын байқаңыз.

   • Мүктердің ерекше ерекшеліктерін және олардың басқа өсімдік топтарынан айырмашылығын сипаттаңыз.

3. Қырықжапырақ тәріздестерді бақылау және сипаттау:

   • Қырықжапырақ үлгісін бақылап, бұтақты жапырақтарының күрделі, ажарлы түрін және гүлдер мен тұқымдардың болмауын байқаңыз.

   • Жапырақтардың астыңғы жағындағы споралардың болуын анықтаңыз.

   • Қырықжапырақ тәріздестердің ерекше ерекшеліктерін және оларды мүктер мен балдырлардан айырмашылығын сипаттаңыз.

4. Ашық тұқымдыларды бақылау және сипаттау:

   • Мысалы, шырша шишасы немесе қарағай бұтағы сияқты ашық тұқымды үлгілерді зерттеңіз.

   • Ашық, жалаңаш тұқымдарды және ине тәрізді немесе қабыршақ тәрізді жапырақтарды байқаңыз.

   • Ашық тұқымдыларды жабық тұқымдылардан (гүлді өсімдіктер) ажырататын негізгі ерекшеліктерді сипаттаңыз.

5. Жабық тұқымдыларды бақылау және сипаттау:

   • Гүл немесе гүлді өсімдіктен алынған жапырақ сияқты жабық тұқымды үлгілерді бақылаңыз.

   • Жапырақшалар, сепалдар және басқа да гүл құрылымдарының болуын анықтаңыз.

   • Жабық тұқымды өсімдіктердің ерекше сипаттамаларын, соның ішінде жабық тұқымдылығын сипаттаңыз.

6. Ойлану және салыстыру:

   • Байқалған әр түрлі өсімдік топтарының ерекше ерекшеліктерін салыстырыңыз және салыстырыңыз.

   • Әр түрлі өсімдік түрлерінің бейімделуі мен эволюциялық қатынастары туралы талқылаңыз.

   • Өсімдіктердің әр түрлілігі мен экожүйелеріміздегі маңыздылығына құрмет білдіріңіз.

Бағалау

1. Рефлексиялық сұрақтар:

   • Әр түрлі өсімдік топтары физикалық сипаттамалары мен бейімделулері тұрғысынан қалай салыстырылады?

   • Ашық тұқымды (голосеменді) және жабық тұқымды (покрытосеменді) өсімдіктердің негізгі айырмашылықтары қандай?

   • Өсімдіктердің әр түрлілігі неге біздің қоршаған ортамыз және экожүйелеріміз үшін маңызды?

2. Зертхана есебі:

   • Оқушылар өсімдіктер әр түрлілігін зерттеу бойынша бақылаулары, тұжырымдары және негізгі тұжырымдары туралы қысқа зертхана есебін жазады.

Қамтылған стандарттар

Бұл зертхана келесі стандарттарды қамтиды:

1. Құрылым және функция

   • Өсімдіктер мен жануарлардың өсу, өмір сүру, мінез-құлық және көбею процестерінде қызмет ететін ішкі және сыртқы құрылымдары болады.

2. Белгілердің мұрагерлігі

   • Ата-аналар мен ұрпақтар арасындағы мұрагерлік белгілердің вариациялары хромосомалардың (және сәйкесінше гендердің) мұрагерлік болатын ішінара жиынтығынан туындайды.

8.1.1.2 - саңырауқұлақтардың негізгі белгілерін сипаттау;

Саңырауқұлақтарды анықтау бойынша зертханалық жұмыс 8-сынып оқушылары үшін

Кіріспе

Бұл қызықты ғылыми зертханалық жұмыста 8-сынып оқушылары саңырауқұлақтар әлемін зерттеп, олардың негізгі ерекшеліктерін анықтайды. Саңырауқұлақтар экожүйемізде маңызды рөл атқаратын организмдер тобы болып табылады және олардың ерекшеліктерін түсіну жас ғалымдар үшін өте маңызды.

Мақсаттар

Осы зертханалық жұмысты аяқтағаннан кейін оқушылар:
1. Саңырауқұлақтардың негізгі ерекшеліктерін сипаттай алады.
2. Физикалық ерекшеліктеріне қарай әртүрлі саңырауқұлақтарды анықтай алады.
3. Табиғи ортада саңырауқұлақтардың маңыздылығын тани алады.

Қажетті материалдар

• Микроскоптар

• Әртүрлі саңырауқұлақ үлгілерінің дайындалған сынамалары

• Лупалар

• Анықтағыштар немесе далалық анықтағыштар (қосымша)

• Бақылаулар жүргізу үшін дәптерлер мен қарындаштар

Жүргізу тәртібі

1. Алдымен қауіпсіздік: Оқушыларға зертханалық жұмыстардағы қауіпсіздік ережелері туралы еске салыңыз. Барлық материалдарды абайлап пайдалану, қорғаныс жабдықтарын (қолғаптар мен қауіпсіздік көзілдірігі) киіп, барлық нұсқауларды мұқият орындау қажеттігін атап өтіңіз.

2. Бақылау және сипаттау: Әр оқушыға немесе оқушылар тобына саңырауқұлақ сынамасының дайындалған препараты беріңіз. Оларға сынаманы микроскоптың астында бақылап, өздерінің бақылауларын дәптерлеріне жазуды тапсырыңыз. Пішінін, түсін, түрін және басқа да ерекше белгілерін сипаттауды ұсыныңыз.

3. Анықтау: Анықтағыштар немесе далалық анықтағыштар (қолжетімді болса) көмегімен оқушылар өздерінің бақылаған саңырауқұлақ сынамасының ерекшеліктеріне сәйкес келетін түрін табуға тырысады. Олардың табыстарын талқылауға ынталандырыңыз.

4. Рефлексиялық сұрақтар:

   • Саңырауқұлақтарды басқа организмдерден ажырататын негізгі ерекшеліктер қандай?

   • Сіз бақылаған әртүрлі саңырауқұлақ сынамалары қалай салыстырылады?

   • Саңырауқұлақтар табиғи ортада қандай рөл атқарады?

   • Әртүрлі саңырауқұлақ түрлерін анықтай білу неге маңызды?

5. Бағалау: Оқушылардың үйренгендерін бағалау үшін қысқа тест немесе сынамаларды ерекшеліктеріне қарай анықтау бойынша қолданбалы тапсырма жүргізуге болады.

Қамтылатын стандарттар

Бұл зертханалық жұмыс келесі ғылыми стандарттарға сәйкес келеді:
1. Құрылым және функция
2. Бейімделу

8.1.1.3 - даражарнақты және қосжарнақты өсімдіктерді негізгі белгілеріне қарай ажырату;

Ғылыми зертханалық жұмыс: Монокоттар мен дикоттарды ажырату

Кіріспе

Бұл қызықты ғылыми зертханалық жұмыста 8-сынып оқушылары монокот және дикот өсімдіктердің негізгі айырмашылықтарын зерттейді. Әртүрлі өсімдік үлгілерін мұқият зерделей отырып, оқушылар осы екі негізгі өсімдік тобын дәл сәйкестендіру және жіктеу қабілетін дамытады.

Материалдар

• Әртүрлі өсімдік үлгілері (мысалы, шөп, сары гүл, емен, бұршақ)

• Лупалар

• Зерттеу құралдары (мысалы, пинцеттер, скальпельдер)

• Петри тостағандары немесе науалар

• Сызғыш немесе метрлік өлшеу таспасы

• Бақылау парақтары

Процедура

1. Бақылау және сәйкестендіру: Сыныпты кішігірім топтарға бөліңіз. Әр топқа монокоттар мен дикоттардың әртүрлі үлгілерін беріңіз. Оқушыларға лупалар мен зерттеу құралдарын пайдаланып, үлгілерді мұқият бақылауды тапсырыңыз.

2. Сипаттамаларды анықтау: Оқушыларға монокоттар мен дикоттардың негізгі ерекшеліктерін зерделеуге бағыттаңыз, атап айтқанда:

   • Жапырақтардың тамырлану үлгілері (параллель және тармақталған)

   • Гүлдің бөліктерінің саны (3 немесе 3-тің еселері, 4, 5 немесе олардың еселері)

   • Тамыр жүйесі (талшықты және стерженьді)

   • Сабақ құрылымы (шашыраңқы өткізгіш шоқтар және концентрлік өткізгіш шоқтар)

3. Бақылау нәтижелерін тіркеу: Оқушыларға өсімдік үлгілерін сызу және өлшеу бойынша бақылау парақтарын ұсыныңыз.

4. Жіктеу: Бақылау нәтижелеріне сүйене отырып, оқушылардан әр өсімдік үлгісін монокот немесе дикот ретінде жіктеуді және шешімдерін негіздеуді сұраңыз.

5. Талқылау және ойлану: Оқушылардың табылған нәтижелерін және монокоттар мен дикоттардың ерекшеліктерін талқылауға мүмкіндік беріңіз. Өсімдіктерді дұрыс жіктеудің маңыздылығы мен оның ауылшаруашылығы, экология және қорғау сияқты салалардағы қолданысын талқылауға ынталандырыңыз.

Бағалау

1. Қалыптастырушы бағалау: Зертханалық жұмыс барысында оқушылардың қатысуын, қызығушылығын және бақылаулардың, жіктеудің сапасын бақылаңыз. Қажет болса, кері байланыс беріп, нұсқаулық жасаңыз.

2. Қорытынды бағалау: Зертханалық жұмыс аяқталғаннан кейін, монокоттар мен дикоттардың ерекшеліктерін түсіну және өсімдік үлгілерін дұрыс сәйкестендіру және жіктеу қабілетін тексеретін қысқа сынақ немесе жазбаша тапсырма беріңіз.

Тиісті стандарттар

1. Құрылым және функция: Өсімдіктер мен жануарлардың құрылымдарының олардың қызметіне және өмір сүруіне қалай ықпал ететінін зерделеу.

2. Қасиеттердің мұрагерлігі: Организмдердің, соның ішінде өсімдіктердің генетикалық және физикалық сипаттамаларындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтарды зерттеу.

8.1.1.4 - буынаяқтылар мен хордалы жануарлар кластарын ерекше белгілері бойынша тану;

Ғылыми зертхана: Омыртқалылар жіктелімі

Зертхана шолуы

Бұл қызықты ғылыми зертханада 8-сынып оқушылары хордалылар мен буынаяқтылардың ерекше белгілерін зерттейді. Қолмен тексеру және бақылау арқылы олар осы әртүрлі жануар топтарының негізгі ерекшеліктерін анықтай алады.

Оқу мақсаттары

Бұл зертханадан кейін оқушылар:
1. Омыртқалылардың (балықтар, амфибиялар, бауырымен жорғалаушылар, құстар және сүтқоректілер) негізгі ерекшеліктерін анықтай алады.
2. Бақыланатын белгілері бойынша әртүрлі омыртқалы үлгілерді тиісті кластарға жіктей алады.
3. Әр омыртқалы кластың ерекше бейімделуі олардың тиісті ортада өмір сүруіне қалай көмектесетінін түсіндіре алады.

Қажетті материалдар

• Әртүрлі сақталған немесе пластикалық омыртқалы үлгілер (мысалы, балық, бақа, жылан, құс, сүтқоректі)

• Лупалар

• Бақылау жұмыстары

• Омыртқалыларды жіктеу үшін екіжақты кілттер

Зертхана нұсқаулары

1. Кіріспе (10 минут):

   • Оқушыларды жануарлар әлемінің әртүрлілігі және омыртқалы кластардың ерекше ерекшеліктері туралы пікірталас арқылы ынталандырыңыз.

   • Бұл зертханада олардың әртүрлі омыртқалы үлгілерді жақын бақылап, жіктеу мүмкіндігі болатынын түсіндіріңіз.

2. Бақылау және жіктеу (40 минут):

   • Оқушыларды шағын топтарға бөліңіз және әрбір топқа омыртқалы үлгілердің таңдауын беріңіз.

   • Оқушыларға үлгілерді мұқият бақылауды және берілген екіжақты кілттерді пайдалана отырып, әрбір омыртқалы кластың негізгі ерекшеліктерін анықтауды тапсырыңыз.

   • Оқушылар өз бақылаулары мен жіктеулерін берілген жұмыс парақтарына тіркеулері керек.

   • Оқушылардың өз тұжырымдары мен басқа топтардың жіктеулерін салыстыруын ынталандырыңыз.

3. Рефлексия және талқылау (20 минут):

   • Сыныптық талқылауды ұйымдастырыңыз, оқушыларға өз бақылаулары мен жіктеулерін бөлісуге мүмкіндік беріңіз.

   • Оқушыларды әр омыртқалы кластың ерекше бейімделуі және олардың тиісті ортада өмір сүруіне қалай көмектесетінін түсіндіруге ынталандырыңыз.

   • Оқушылардың омыртқалы кластар арасындағы қатынастар мен айырмашылықтарын тереңірек түсінуіне ықпал ететін ойлы сұрақтар қойыңыз.

4. Бағалау (10 минут):

   • Оқушылардың омыртқалы жіктеу жүйесін және әрбір класстың ерекшелендіруші сипаттамаларын түсінуін бағалау үшін қысқа бағалау немесе тест тапсырмаларын таратыңыз.

   • Бағалау белгісіз үлгілерді анықтауды немесе нақты бейімделулердің маңыздылығын түсіндіруді талап етуі мүмкін.

8.1.2.1 - омыртқасыз (жауынқұрт), күйіс қайыратын (сиыр) жануарлар мен адамның ас қорыту жүйесінің құрылысын салыстыру;

Омыртқасыз, күйіс қайыратын және адам ас қорыту жүйелерін салыстыру

Зертханалық жұмыс шолуы:

Бұл қызықты ғылыми зертханалық жұмыста 8-сынып оқушылары омыртқасыз жануарлардың (жауынқұрттардың), күйіс қайыратын жануарлардың (сиырлардың) және адам ас қорыту жүйелерін зерттеп, салыстырады. Қолмен жасалатын іс-әрекеттер мен бақылаулар арқылы оқушылар бұл әртүрлі ас қорыту жүйелерінің құрылымдық және функционалдық айырмашылықтары туралы терең түсінік алады.

Оқу мақсаттары:

• Оқушылар омыртқасыз жануарлардың, күйіс қайыратын жануарлардың және адамдардың ас қорыту жүйелерінің негізгі құрылымдары мен функцияларын сипаттай алады.

• Оқушылар үш ас қорыту жүйесі арасындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтарды талдай алады.

• Оқушылар әр ас қорыту жүйесінің бейімделуі организмнің азығына және өмір салтына қалай байланысты екенін түсіндіре алады.

Қажетті материалдар:

• Сақталған жауынқұрт үлгілері

• Сиыр асқазаны немесе рубец моделі

• Адам ас қорыту жүйесінің моделі

• Диссекциялау жабдықтары (қайшылар, пинцеттер, лупалар)

• Оқушылардың бақылаулары мен салыстыруларына арналған жұмыс парақтары

Қауіпсіздік шаралары:

• Диссекциялау іс-әрекеттері кезінде барлық оқушылардың қолғап және қауіпсіздік көзілдірігі сияқты қорғаныш жабдықтарын киюін қамтамасыз етіңіз.

• Кез келген диссекцияланған үлгілерді мектеп/аудан ережелеріне сәйкес тиісінше жойыңыз.

• Зертханалық жұмыс барысында барлық қауіпсіздік нұсқаулары мен рәсімдерін қатаң сақтаудың маңыздылығын атап өтіңіз.

Зертханалық процедура:

1. Кіріспе (10 минут):

   • Әртүрлі организмдердің ас қорыту жүйелерін түсінудің маңыздылығын талқылаңыз.

   • Зерттелетін үш ас қорыту жүйесі түрі - омыртқасыздар (жауынқұрттар), күйіс қайыратындар (сиырлар) және адамдар - туралы шолу беріңіз.

2. Жауынқұрт диссекциясы (20 минут):

   • Оқушыларды сақталған жауынқұрт үлгісін диссекциялау арқылы басқарыңыз.

   • Жауынқұрттың ас қорыту жүйесінің негізгі құрылымдарын, мысалы, ауыз, фаринкс, өңеш, тұқым қуалаушы, дән ұнтақтағыш және ішек, байқаңыз және анықтаңыз.

   • Жауынқұрттың ас қорыту жүйесінің әр бөлігінің функцияларын талқылаңыз.

3. Сиыр асқазанын зерттеу (20 минут):

   • Сиыр асқазаны немесе рубец моделін зерттеңіз.

   • Әртүрлі бөлімдерді (рубец, торлы қалта, омалық, сүтті қалта) анықтаңыз және олардың күйіс қайыратындардың ас қорыту процесіндегі рөлдерін талқылаңыз.

   • Күйіс қайыратындардың ас қорыту жүйесінің шөпқорлық тамаққа бейімделуін талқылаңыз.

4. Адам ас қорыту жүйесін салыстыру (20 минут):

   • Адам ас қорыту жүйесінің моделін бақылаңыз.

   • Ауыз, өңеш, асқазан, жіңішке және жуан ішектер, бауыр және ұйқы безі сияқты негізгі мүшелер мен құрылымдарды анықтаңыз.

   • Адам ас қорыту жүйесінің әр бөлігінің функцияларын және оның омыртқасыз және күйіс қайыратын жүйелерден қалай ерекшеленетінін талқылаңыз.

5. Салыстырмалы талдау (20 минут):

   • Оқушылар шағын топтарда үш ас қорыту жүйесін салыстыруға және қарсы қоюға жұмыс істейді.

   • Олар салыстырмалы жұмыс парағын толтырып, құрылым мен функция ұқсастықтары мен айырмашылықтарын атап өтеді.

   • Оқушылар өздерінің табылған нәтижелері туралы пікірлерін сыныппен бөлісетін болады.

6. Рефлексия және бағалау (10 минут):

   • Оқушылар зертханалық жұмыс туралы рефлексиялық сұрақтарға жауап береді, мысалы:

     • Әр ас қорыту жүйесінің бейімделуі организмнің азығы мен өмір салтына қалай қатысты?

     • Әрбір ас қорыту жүйесінің артықшылықтары мен кемшіліктері қандай?

     • Бұл әртүрлі ас қорыту жүйелері туралы білім адам денсаулығы мен тамақтануы туралы білімімізді қалай толықтыруы мүмкін?

   • Мұғалім толтырылған жұмыс парақтарын жинап, оқушылардың түсінігін бағалау үшін пайдаланады.

8.1.2.2 - тістердің құрылысы, әртүрлі типтері мен қызметтері арасындағы байланысты және тісті күту ережелерін сипаттау;

Тістердің құрылысы және күтімі бойынша ғылыми зертхана жұмысы 8-сынып оқушылары үшін

Зертхана жұмысының мақсаттары:
Бұл зертханалық жұмыста оқушылар:

• Тістердің әртүрлі түрлері мен функцияларын сипаттайды

• Тіс құрылымы мен тіс күтімі арасындағы байланысты түсіндіреді

• Тіс тазалау және жіп тарту техникаларын көрсетеді

Қажетті материалдар:

• Тіс моделі немесе диаграммасы

• Тіс щеткасы, тіс пастасы және тіс жібі

• Айна

Қауіпсіздік шаралары:

• Барлық оқушылардың зертхана жұмысына дейін және кейін қолдарын жуғанына көз жеткізіңіз.

• Оқушыларға тіс щеткаларын бөлісуге болмайтынын ескертіңіз.

• Өткір тіс жібін пайдаланған кезде оқушыларды жақын бақылаңыз.

Процедура:

1. Кіріспе (10 минут):

   • Тіс денсаулығы мен гигиенасының маңыздылығын талқылаңыз.

   • Тістердің әртүрлі түрлері (кесу тістері, мүйіз тістері, алды тістер, арт тістер) мен олардың функцияларын қайталаңыз.

   • Тіс құрылымының (эмаль, дентин, пульпа) тіс күтімімен байланысын түсіндіріңіз.

2. Тіс құрылымын зерттеу (20 минут):

   • Тіс моделі немесе диаграммасын пайдалана отырып, тістің бөліктерін анықтаңыз.

   • Тістердің құрылымының олардың қызметін орындауға мүмкіндік беретінін талқылаңыз.

   • Тіс құрылымын тиісті тіс тазалау және жіп тарту техникаларына байланыстырыңыз.

3. Тіс гигиенасын көрсету (20 минут):

   • Берілген материалдарды пайдалана отырып, дұрыс тіс тазалау және жіп тарту техникаларын көрсетіңіз.

   • Оқушыларға тіс моделінде немесе серіктесімен тіс тазалауға және жіп тартуға тәжірибе жасауға мүмкіндік беріңіз.

   • Жүйелі тіс тексерулері мен тазартулардың маңыздылығын талқылаңыз.

4. Рефлексия және бағалау (10 минут):

   • Оқушылар өз ғылыми журналдарында келесі сұрақтарға жауап береді:

     • Тістердің негізгі түрлері мен олардың функциялары қандай?

     • Тіс құрылымы тіс күтімімен қалай байланысты?

     • Тіс тазалау және жіп тарту техникалары қандай?

   • Оқушылардың түсінігін бағалау үшін ғылыми журналдарын жинаңыз.

8.1.2.3 - адамның ас қорыту жүйесінің құрылысы мен қызметтері арасындағы өзара байланысты анықтау;

8-сынып Қорытпалы жүйесі бойынша зертханалық жұмыс

Зертханалық жұмыстың шолуы:
Бұл қызықты ғылыми зертханалық жұмыста 8-сынып оқушылары адамның қорытпалы жүйесінің құрылысы мен қызметтерін зерттейді. Қолмен орындалатын іс-әрекеттер мен бақылаулар арқылы оқушылар қорыту процесінің күрделілігін және қорытпалы мүшелердің өзара байланысын терең түсінеді.

Оқу мақсаттары:
Бұл зертханалық жұмысты аяқтағаннан кейін оқушылар:
1. Анықтай алады қорытпалы жүйенің негізгі мүшелерін және олардың қорыту процесіндегі рөлдерін сипаттай алады.
2. Түсіндіре алады қорыту процесін, оның ішінде тамақ қорытпалы жолмен қозғалу кезінде болатын механикалық және химиялық өзгерістерді.
3. Талдай алады қорытпалы мүшелердің құрылысы мен қызметі арасындағы байланысты.

Қажетті материалдар:

• Қорытпалы жүйенің пластикалық модельдері немесе диаграммалары

• Әртүрлі тағам өнімдері (мысалы, нан, алма, ірімшік)

• Жабылатын пластикалық қапшықтар

• Сірке суы

• Қорытпалы ферменттер (мысалы, амилаза, пепсин)

• pH түсті жолақтар

• Лупалар

• Зертханалық дәптерлер

Қауіпсіздік сақтандырулары:

• Оқушылардың зертханалық жұмыста пайдаланылатын тағам өнімдерін немесе химикаттарды тұтынбауын қадағалау.

• Оқушыларға зертханалық жұмыс кезінде қолғап пен қауіпсіздік көзілдірігін кию үшін ұсыну.

• Оқушыларға зертханалық жұмысқа дейін және кейін қолдарын жақсылап жуу керектігін еске салу.

• Барлық қауіпсіздік нұсқаулықтары мен рәсімдерін орындау маңыздылығын атап өту.

Зертханалық жұмыс әрекеттері:

1. Қорытпалы жүйені зерттеу: Оқушылар пластикалық модельдер немесе диаграммалар арқылы қорытпалы жүйенің негізгі мүшелерін және олардың қызметтерін анықтайды. Олар әр мүшенің маңыздылығын және олардың қорыту процесін бірге жүзеге асыру жолдарын талқылайды.

2. Механикалық қорыту: Оқушылар нан бөлшегін жабылатын пластикалық қапшыққа салып, тіс пен асқазанның әрекетін имитациялау үшін қапшықты қысып-жұмсарту арқылы механикалық қорыту процесін модельдейді.

3. Химиялық қорыту: Оқушылар қапшыққа сірке суын (асқазан қышқылын білдіреді) және қорытпалы ферменттерді (мысалы, амилаза, пепсин) қосады. Олар нанның ыдырауы сияқты болатын өзгерістерді бақылап, жазып отырады.

4. pH-ны тексеру: Оқушылар pH түсті жолақтарды пайдаланып, қапшықтағы қоспаның қышқылдығын өлшейді, бұл асқазанның қышқылды ортасын имитациялайды.

5. Ойлану және талқылау: Оқушылар зертханалық дәптерлеріне келесі сұрақтарға жауап береді:

   • Қорытпалы мүшелердің құрылысы мен қызметі қалай бірге тамақты ыдыратуға көмектеседі?

   • Қорытпалы ферменттердің рөлі қандай және олар қорыту процесіне қалай ықпал етеді?

   • Асқазанның қышқылды ортасы тамақты қорытуға қалай көмектеседі?

   • Қорытпалы жүйе тиімді жұмыс істей алмаса, не болар еді?

Бағалау:

• Қалыптастырушы бағалау: Зертханалық жұмыс барысында оқушылардың қатысуы мен түсінігін бақылау.

• Қорытынды бағалау: Оқушылардың бақылаулары, деректері және ойлану сұрақтарына жауаптарын қамтитын жазбаша зертханалық есеп.

Стандарттармен сәйкестігі:
Бұл зертханалық жұмыс келесі 8-сынып ғылым стандарттарын қамтиды:

8.1.2.4 - асқорыту жолы ауруларының себептерін және астан улану себебін ашу;

Тағам уланулары бойынша зерттеу зертханалық жұмысы

Зертханалық жұмыстың шолуы

Бұл қызықты ғылыми зертханалық жұмыста 8-сынып оқушылары тағам уланулары себептерін және олардың механизмдерін зерттейді. Қолмен жасалған тәжірибелер мен бақылаулар арқылы оқушылар тағам ластануына және оның денсаулыққа әсеріне әкелетін факторларды терең түсінеді.

Оқу мақсаттары
Бұл зертханалық жұмыстың соңында оқушылар:

1. Тағам уланулары мен тағам улануларының ортақ себептерін анықтай алады.
2. Тағам уланулары мен олардың денсаулыққа әсерін тудыратын биологиялық процестерді түсіндіре алады.
3. Тағам уланулары симптомдары мен әсерлерін талдай алады.
4. Тағам уланулары қаупін алдын алу және азайту стратегияларын әзірлей алады.

Қажетті материалдар

• Әр түрлі ластанған тағам үлгілері (мысалы, бұзылған ет, мерзімі өткен сүт өнімдері, жуылмаған жеміс-көкөністер)

• Бактерияларды өсіру үшін Петри табақтары, агар және басқа да материалдар

• Микроорганизмдерді бақылау үшін микроскоптар және препараттар

• Тағам температурасы мен pH-ын өлшеу үшін термометрлер және басқа да құралдар

• Қорғаныс жабдықтары (қолғаптар, көзілдірік, зертханалық халаттар)

Зертханалық жұмыс процедурасы

1. Бақылау және анықтау: Оқушылар берілген тағам үлгілерін мұқият зерттеп, ластану белгілерін, мысалы түс өзгерісін, көбею белгілерін немесе бөтен иістерді байқайды. Одан кейін олар микроскоптар арқылы үлгілердегі микроорганизмдерді анықтайды.

2. Бактерияларды өсіру: Оқушылар агар тақталарын жасап, ластанған тағам үлгілерінен сынамалар алады. Одан кейін олар тақталарды инкубациялайды және бактериялардың өсуін уақыт бойынша бақылайды, колониялардың қалыптасуы мен сипаттамаларындағы айырмашылықтарды белгілейді.

3. Температура және pH талдауы: Оқушылар ластанған тағам үлгілерінің температурасы мен pH-ын өлшейді және оларды тағам қауіпсіздігі үшін оңтайлы жағдайлармен салыстырады. Олар осы факторлардың зиянды бактериялардың өсуі мен тағам уланулары дамуына қалай ықпал ететінін талқылайды.

4. Симптомдарды анықтау: Жағдай зерттеулері мен зерттеулер арқылы оқушылар тағам уланулары үшін типтік симптомдарды, мысалы, жүрек айну, құсу, диарея және іштің ауыруын зерттейді. Олар осы симптомдардың негізгі биологиялық процестермен байланысын талдайды.

5. Алдын алу шаралары: Оқушылар тағам уланулары алдын алудың тиімді стратегияларын, соның ішінде тағамды дұрыс қолдану, сақтау және дайындау техникаларын ойлап табады және талқылайды. Сондай-ақ, олар тағам қауіпсіздігін қамтамасыз етудегі үкіметтік ережелер мен тұтынушылар арасындағы хабарландырудың рөлін қарастырады.

6. Рефлексия және бағалау: Оқушылар өздерінің оқуын жинақтау және тағам уланулары себептері, механизмдері мен алдын алу туралы түсінігін көрсету үшін бірқатар рефлексиялық сұрақтарға жауап береді. Мұғалім сондай-ақ қысқа сынақ немесе жазбаша тапсырма арқылы оқушылардың оқу нәтижелерін бағалайды.

8.1.2.5 - адам ағзасындағы дәрумендердің маңыздылығын сипаттау;

Биология зертханасы: Адам ағзасындағы дәрумендердің маңыздылығы

Кіріспе

Осы қызықты биология зертханасында 8-сынып оқушылары адам ағзасындағы дәрумендердің маңызды рөлін зерттейді. Қолмен жасалған тәжірибелер мен бақылаулар арқылы оқушылар дәрумендердің әр түрлі қызметтері мен маңыздылығын терең түсінеді.

Мақсаттар

Осы зертхананың соңында оқушылар:
1. Адам ағзасындағы әр түрлі дәрумендердің негізгі қызметтерін сипаттай алады.
2. Дәрумен тапшылығының салдарлары мен тепе-теңдікті диетаны сақтаудың маңыздылығын түсіндіре алады.

Қажетті материалдар

• Әр түрлі дәрумен қоспалары (мысалы, A дәрумені, C дәрумені, D дәрумені, B12 дәрумені)

• Лупалар

• Секундомер немесе таймер

• Бақылау дәптерлері

Процедура

1. Дәрумендерді анықтау: Оқушыларға әр түрлі дәрумен қоспаларын беріп, лупа арқылы олардың физикалық ерекшеліктерін бақылауды сұраңыз. Олар бақылау дәптерлеріне түсті, пішінін және басқа да ерекше белгілерін жазып алуы керек.

2. Дәрумендердің қызметтері: Сыныпты шағын топтарға бөліп, әр топқа белгілі бір дәрумен тапсырыңыз. Топтар өздеріне берілген дәрумендердің адам ағзасындағы негізгі қызметтері мен маңыздылығын зерттеуі керек. Олардан сенімді дереккөздерді пайдалануды және сыныпқа қысқа баяндама жасауды талап етіңіз.

3. Дәрумен тапшылығы моделі: Дәрумен тапшылығының әсерін көрсету үшін оқушылардың белгілі бір дәрумен қоспасының болуы және болмауы жағдайында қарапайым тапсырманы (мысалы, уақытқа байланысты қол-көз үйлесімділігі) орындауын талап етіңіз. Олардың орындалуындағы айырмашылықтарды бақылаңыз және жазып алыңыз.

4. Дәрумен қасиетті тағамдар: Оқушыларды әртүрлі дәрумен қасиетті тағамдарды қамтитын тепе-теңді тамақтану жоспарын құруға шақырыңыз. Олардан таңдалған тағамдардың негіздемесін және денсаулықты сақтауға қалай үлес қоса алатындығын түсіндіруді талап етіңіз.

5. Ой қорытындысы және талқылау: Оқушылардың табыстарын, ой-пікірлерін және адам ағзасындағы дәрумендердің маңыздылығы туралы сұрақтарын талқылау үшін сыныптық пікірталас ұйымдастырыңыз. Оларды дәрумен тапшылығының ықтимал салдарлары және теңгерімді диетаны сақтау үшін қандай қадамдар жасай алатындығы туралы ойлануға шақырыңыз.

Бағалау

1. Бақылау дәптері: Оқушылардың бақылау дәптерлерін бағалаңыз, онда олардың дәрумен қоспаларының физикалық ерекшеліктерін дәл сипаттау және әр түрлі дәрумендердің қызметтері мен маңыздылығын түсіну қабілетін бағалаңыз.

2. Баяндама: Берілген дәрумендер туралы топтық баяндамалардың сапасы мен дәлдігін бағалаңыз, оқушылардың адам ағзасындағы дәрумендердің негізгі қызметтері мен маңыздылығын айқын түсіндіру қабілетіне назар аударыңыз.

Қамтылған стандарттар

Бұл биология зертханасы келесі стандарттарға сәйкес келеді:

1. Ағзаның өзара әрекеттесетін қосалқы жүйелерден тұратын жүйе екендігін дәлелдейтін дәлелдер арқылы дәлелдеу.

2. Мәтінде сөзбен берілген сандық немесе техникалық ақпаратты визуалды нұсқасымен (мысалы, ағынды диаграммамен, схемамен, модельмен, графикпен немесе кестемен) біріктіру.

8.1.2.6- құрамында дәрумендердің маңызды мөлшері бар азық-түлік тізімін жасау;

Ғылыми зертхана: Қоректік заттармен бай тағамдарды зерттеу

Зертхана шолуы
Бұл қызықты ғылыми зертханада 8-сынып оқушылары әртүрлі тағамдардағы қоректік заттардың құрамын зерттейді, әсіресе маңызды витаминдер мен минералдардың мөлшеріне назар аударады. Зертхананың соңында оқушылар денсаулықты сақтауға көмектесетін қоректік-тығыз тағамдардың тізімін жасай алады.

Оқу мақсаттары

• Оқушылар әртүрлі тағам топтарындағы негізгі витаминдер мен минералдарды анықтай алады.

• Оқушылар әртүрлі тағам өнімдерінің қоректік құрамын талдап, олардың қоректік құндылығына қарай жіктей алады.

• Оқушылар тепе-теңдік тамақтануға қосуға болатын қоректік-тығыз тағамдардың тізімін жасай алады.

Қажетті материалдар

• Әртүрлі тағам өнімдері (жаңа жемістер, көкөністер, дәнді дақылдар, ақуыз өнімдері және т.б.)

• Қоректік заттар туралы ақпарат кестелері немесе деректер қоры

• Бақылаулар мен талдау жүргізу үшін жұмыс парақтары

Қауіпсіздік шаралары

• Сыныптағы кез келген тағам аллергиясы немесе диеталық шектеулер туралы оқушылардың хабардар болуын қамтамасыз етіңіз.

• Оқушыларға тағам үлгілерін ұқыпты қолдануды және ешқайсысын дәмдеп көрмеуді ескертіңіз.

• Зертхана барысында қолды жуу және зарарсыздандыру маңыздылығын атап өтіңіз.

Процедура

1. Кіріспе (5 минут)

   • Тепе-теңдік тамақтанудың маңыздылығын және негізгі витаминдер мен минералдардың денсаулықты сақтаудағы рөлін талқылаңыз.

   • Зертхананың мақсатын түсіндіріңіз: әртүрлі тағам өнімдеріндегі қоректік заттардың құрамын зерттеу.

2. Зерттеу (30 минут)

   • Оқушыларды шағын топтарға бөліңіз және әрбір топқа әртүрлі тағам өнімдерін беріңіз.

   • Оқушыларға берілген тағам үлгілерін зерделеп, ұсынылған қоректік ақпарат көмегімен әрбір өнімдегі негізгі витаминдер мен минералдарды анықтауды тапсырыңыз.

   • Оқушылар өз бақылаулары мен тұжырымдарын берілген жұмыс парағына тіркеуі керек.

3. Талдау (15 минут)

   • Сыныптық талқылауды ұйымдастырыңыз, оқушыларды өз тұжырымдарымен бөлісуге ынталандырыңыз.

   • Оқушыларға тағам өнімдерін қоректік тығыздығына қарай топтастыруға көмектесіп, ең қоректік-тығыз нұсқаларды атап өтіңіз.

4. Рефлексия (10 минут)

   • Оқушыларға сыни ойлауды және оқу нәтижелерін қолдануды ынталандыратын рефлексиялық сұрақтар ұсыныңыз:

     • Қоректік-тығыз тағамдарды тұтынудың артықшылықтары неде?

     • Күнделікті тамақтануыңызға қоректік-тығыз тағамдарды қалай енгізе аласыз?

     • Тепе-теңдік және әр түрлі тамақтануды қамтамасыз ету үшін қандай стратегияларды қолдануға болады?

5. Бағалау (10 минут)

   • Зертхана барысында қамтылған негізгі ұғымдарды оқушылардың қаншалықты түсінгенін бағалау үшін қысқа бағалау тапсырмасын таратыңыз.

   • Бағалау тапсырмалары көп таңдаулы сұрақтар, қысқа жауап сұрақтары немесе қоректік-тығыз тағам нұсқаларының жеке тізімін жасау тапсырмасынан тұруы мүмкін.

Стандарттарға сәйкестік
Бұл ғылыми зертхана келесі стандарттарға сәйкес келеді:

1. Ғылым стандарты: Оқушылар маңызды витаминдер мен минералдардың мөлшері көп тағам өнімдерінің тізімін жасай алады.

2. Денсаулық стандарты: Оқушылар әртүрлі тағам таңдауларының қоректік құндылығын және жалпы денсаулыққа әсерін талдай алады.

8.1.2.7 - азық – түлік құрамындағы С дәруменін анықтау;

Азық-түлік құрамындағы С дәруменін анықтау бойынша 8-сынып оқушылары үшін зертханалық жұмыс

Зертхана жұмысының шолуы
Бұл зертханалық жұмыста 8-сынып оқушылары әртүрлі азық-түлік өнімдеріндегі С дәруменінің мөлшерін зерттейді. Олар қарапайым химиялық сынақты пайдаланып, әртүрлі тағамдардағы С дәруменінің салыстырмалы мөлшерін анықтайды. Бұл жұмыс оқушылардың ағзадағы С дәруменінің маңыздылығын және көптеген азық-түлік өнімдеріндегі осы маңызды заттың деңгейлерін түсінуге көмектеседі.

Оқу мақсаттары
Бұл зертханалық жұмысты аяқтағаннан кейін оқушылар:

• Адам ағзасындағы С дәруменінің рөлін сипаттай алады

• С дәруменінің негізгі тағам көздерін анықтай алады

• С дәруменінің салыстырмалы мөлшерін анықтау үшін қарапайым химиялық сынақты жүргізе алады

• С дәруменінің мөлшері бойынша нәтижелерді талдай және түсіндіре алады

• Сыналған тағам өнімдеріндегі С дәруменінің деңгейлерінің әр түрлі болуы туралы қорытынды жасай алады

Қажетті материалдар

• Әртүрлі азық-түлік өнімдері (мысалы, цитрус жемістері, жапырақты жасыл өсімдіктер, қызанақтар, картоптар)

• С дәруменін анықтауға арналған сынақ ерітіндісі (мысалы, йод ерітіндісі)

• Өлшеуіш цилиндрлер немесе пипеткалар

• Сынақ түтіктері немесе шағын стақандар

• Кесу тақтасы және пышақ (тағам үлгілерін дайындау үшін)

• Қағаз орамалдар

• Зертханалық дәптерлер немесе жұмыс парақтары

Қауіпсіздік шаралары

• Оқушылардың йод ерітіндісін пайдаланғанда қорғаныш көзілдірігін және қолғаптарды киюін қамтамасыз етіңіз, өйткені ол көзге және теріге тітіркендіруі мүмкін.

• Оқушыларға кесу құралдарын мұқият пайдалануды және өздеріне қарай кеспеуді айтыңыз.

• Оқушыларға тағам үлгілерін және йод ерітіндісін пайдаланғаннан кейін қолдарын мұқият жууды ескертіңіз.

• Оқушыларға мектеп зертханасындағы барлық қауіпсіздік ережелері мен рәсімдерін сақтауды еске салыңыз.

Процедура

1. Кіріспе: Зертханалық жұмысты бастар алдында оқушыларға адам ағзасындағы С дәруменінің маңыздылығы туралы талқылау өткізіңіз. С дәруменінің иммундық жүйені, коллаген өндірісін және антиоксидантты қорғауды қамтамасыз ететін маңызды қоректік зат екенін түсіндіріңіз.

2. Дайындық: Сыныпты шағын топтарға бөліңіз. Әр топқа әр түрлі азық-түлік өнімдері, сынақ түтіктері немесе шағын стақандар және С дәруменін анықтауға арналған сынақ ерітіндісін беріңіз.

3. Үлгілерді дайындау: Оқушыларға әр азық-түлік үлгісін, қажет болса, кесу немесе езу арқылы дайындауды тапсырыңыз. Олар тағам үлгілерін сынақ түтіктеріне немесе стақандарға орналастыруы керек.

4. С дәруменін сынау: Оқушыларға әр тағам үлгісіне С дәруменін анықтауға арналған сынақ ерітіндісінен бірнеше тамшы қосуды тапсырыңыз. Түс өзгерістерін байқаңыз және жазып отырыңыз. Түстің қарқындылығы тағамдағы С дәруменінің салыстырмалы мөлшерін көрсетеді.

5. Деректерді жинау және талдау: Оқушылар зертханалық дәптерлеріне немесе жұмыс парақтарына әр тағам үлгісі бойынша С дәруменін сынау нәтижелерін жазып, деректерді талдауы және сыналған тағам өнімдеріндегі С дәруменінің әр түрлі деңгейлері туралы қорытынды жасауы керек.

6. Рефлексия және талқылау: Оқушыларды өз табыстарын талқылауға және сынып алдында өз қорытындыларын ортаға салуға ынталандырыңыз. Олардың С дәруменінің әр түрлі деңгейлері туралы табыстарын және С дәруменге бай тағамдарды өз тамақтануларына қалай қосуға болатындығын талқылауға ынталандырыңыз.

7. Бағалау: Оқушылардың зертханалық жұмыста қарастырылған тақырыптарды қаншалықты түсінгенін бағалау үшін қысқа сынақ немесе жазбаша рефлексия тапсырмасын беріңіз.

Сәйкес стандарттар
Бұл зертханалық жұмыс келесі ғылым стандарттарын қамтиды:

• Тамақтың химиялық реакциялар арқылы қайта реттелуі және энергияны босатуы және АТФ түрінде сақтауы туралы модель құру.

• Ортаның және генетикалық факторлардың организмдердің өсуіне қалай әсер ететіні туралы дәлелге негізделген ғылыми түсініктеме құру.