№ 6 Қазақтың дәстүрлі әндері.docx

Бренд

Құнын өсіру

Жастар

Шабыт

Шеберлік

Дәстүрлі ән

Өнер

Бренд

Құнын өсіру

Жастар

Шабыт

Шеберлік

Дәстүрлі ән

Өнер

Бренд

Құнын өсіру

Жастар

Шабыт

Шеберлік

Дәстүрлі ән

Өнер

Бренд

Құнын өсіру

Жастар

Шабыт

Шеберлік

Дәстүрлі ән

Өнер Бренд

Құнын өсіру

Жастар

Шабыт

Шеберлік

Дәстүрлі ән

Өнер

1. Романс тектес әндер –«Ақбақай», «Жиырма бес», «Япурай», «Ғайни» т.б.

2. Сатиралық-юморлық әндер –«Он алты қыз», «Ағашаяқ», «Құлбай бай» т.б.

3. Қара өлеңге құрылған әндер –«Сәулем-ай», «Еркем-ай», «Қамажай», «Жеті арал жерім-ай» т.б.

4. Қыз-келіншектер әндері –«Майра», «Дудар-ай», «Әупілдек» т.б.

5. Желдірме әндер –термелер, арнау, насихат әндер т.б.

6.Эпостық мазмұндағы әндер–жырлардың кейіпкерлерінің атынан айтылатын әндер –«Жігіттің падишасы - Әмір Темір», «Қос мүйізді Ескендір» т.б.

7. Авторлық-арнау әндер. Молдабайдың әні, Ғазиздің әні, «Бүркітбай», «Шашубай», «Теміртас» т.б.

Әндерді бұлай бөлу арқылы олардың формасын анықтауға болады, романс тектес әндердің диапазоны кең, вокалдық қайырымы мол болады. Ал, сатиралық-юморлық әндерде керісінше, мұндағы ән ырғағы шапшаңырақ, мәтіні мен мелодиясы үнемі қайталанып отырады, вокалдық дамуы шектеулі.

Қара өлеңдерді көбінесе халық әндері деп атайды, бұлардың да қалыптасқан қайырымы бар, көбінесе он бір буындық өлеңге құрылады. Мелодиясы пентатоникалық сарынға бейім, сондықтан әннің өте көне түрі деп айтуға негіз бар. Қыз-келіншектер әндерінде вокал иірімдері мол кездеседі, мұны бөле атаудағы себеп –диопозоны мен ән мәтіні әйел дауысының табиғатына лайықталған. Желдірме әндердің ырғағы ширақ, аты айтып тұрғандай салтанатты әрі жүрдек шырқалады. Эпостық мазмұндағы әндер кәдімгі қара өлеңге ұқсас, бірақ әннің аты немесе мазмұны эпостық кейіпкердің атына құрылады.Авторлық-арнау әндердің сарыны айтыс мақамдарын еске түсіреді, мұнда әуелі «Ал», «Ахау», «Оу» деген сияқты қаратпа айқай айтылады, қайырмасы қара өлеңге құралады, кейде өзге әндердегі мәтіндер қолданыла береді, ал, шумақта міндетті түрде автордың өзін немесе ата-бабасын мадақтаған өлеңі болады.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

1. Романс тектес әндер –«Ақбақай», «Жиырма бес», «Япурай», «Ғайни» т.б.

2. Сатиралық-юморлық әндер –«Он алты қыз», «Ағашаяқ», «Құлбай бай» т.б.

3. Қара өлеңге құрылған әндер –«Сәулем-ай», «Еркем-ай», «Қамажай», «Жеті арал жерім-ай» т.б.

4. Қыз-келіншектер әндері –«Майра», «Дудар-ай», «Әупілдек» т.б.

5. Желдірме әндер –термелер, арнау, насихат әндер т.б.

6.Эпостық мазмұндағы әндер–жырлардың кейіпкерлерінің атынан айтылатын әндер –«Жігіттің падишасы - Әмір Темір», «Қос мүйізді Ескендір» т.б.

7. Авторлық-арнау әндер. Молдабайдың әні, Ғазиздің әні, «Бүркітбай», «Шашубай», «Теміртас» т.б.

Әндерді бұлай бөлу арқылы олардың формасын анықтауға болады, романс тектес әндердің диапазоны кең, вокалдық қайырымы мол болады. Ал, сатиралық-юморлық әндерде керісінше, мұндағы ән ырғағы шапшаңырақ, мәтіні мен мелодиясы үнемі қайталанып отырады, вокалдық дамуы шектеулі.

Қара өлеңдерді көбінесе халық әндері деп атайды, бұлардың да қалыптасқан қайырымы бар, көбінесе он бір буындық өлеңге құрылады. Мелодиясы пентатоникалық сарынға бейім, сондықтан әннің өте көне түрі деп айтуға негіз бар. Қыз-келіншектер әндерінде вокал иірімдері мол кездеседі, мұны бөле атаудағы себеп –диопозоны мен ән мәтіні әйел дауысының табиғатына лайықталған. Желдірме әндердің ырғағы ширақ, аты айтып тұрғандай салтанатты әрі жүрдек шырқалады. Эпостық мазмұндағы әндер кәдімгі қара өлеңге ұқсас, бірақ әннің аты немесе мазмұны эпостық кейіпкердің атына құрылады.Авторлық-арнау әндердің сарыны айтыс мақамдарын еске түсіреді, мұнда әуелі «Ал», «Ахау», «Оу» деген сияқты қаратпа айқай айтылады, қайырмасы қара өлеңге құралады, кейде өзге әндердегі мәтіндер қолданыла береді, ал, шумақта міндетті түрде автордың өзін немесе ата-бабасын мадақтаған өлеңі болады.

Бағалау

Айгүл

Айгүл Қосанова Сәуле Жанпейісова

Арай Асқапқызы

,