№ 7 Қазақтың дәстүрлі әншілері.docx

Бөлім:

Мектеп:

Күні:

Мұғалімнің аты-жөні:

Сынып: 7

Қатысқан оқушылар саны:

Қатыспағандар:

Сабақтың тақырыбы:

Қазақтың дәстүрлі әншілері

Оқу бағдарламасына сәйкес оқыту мақсаттары

7.2.1.1 мәтіндік және графиктік (кесте, диаграмма, сурет, шартты белгілер) ақпаратты интерпретациялау;

7.3.2.1 жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай көркемдегіш құралдарды орынды қолдана отырып, шағын мақала нұсқаулық, әңгіме құрастырып жазу;

Сабақтың мақсаттары

Барлық оқушылар: Мәтінді түсіну, тақырыпқа сай шағын әңгіме құрастырып жазу;

Көптеген оқушылар: Мәтіндік ақпаратты интерпретациялау, жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай шағын мақала, нұсқаулық, әңгіме құрастырып жазу.

Кейбір оқушылар: Мәтіндегі ақпаратты интерпретациялау, салыстыру, жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай көркемдегіш құралдарды орынды қолдана отырып, шағын мақала жазу.

Жоспар

Сабақтың кезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

І. Ұйымдастыру кезеңі: сыныпты түгендеу, сабақ мақсатымен таныстыру.

Жағымды психологиялық ахуал қалыптастыру

ОҚЫЛЫМ АЛДЫ. Оқушылар, мен сендермен бір ойын ойнайын. «Бес тас» ойынын ойнайық. «Бес тас» туралы түсінік беру. «Бес тас» ойынында атақты дәстүрлі әншілердің аттарын атау қажет.(Ақан сері, Біржан сал, Сегіз сері, Үкілі Ыбырай, т.б)

ОҚЫЛЫМ АЛДЫ. «Тұлғаны таны» әдісімен суреттердегі тұлғаларды анықтаңдар.

Сабақтың тақырыбы мен мақсатын анықтайды.

Оқушылармен сәлемдесіп, зейінін сабаққа аудару.

Оқушылар «Бес тас» ойынында атақты дәстүрлі әншілердің аттарын атау қажет.

«Тұлғаны таны» әдісімен суреттердегі тұлғаларды анықтайды, өз пікірлерін білдіреді.

ҚБ

- Тамаша жауап!

- Жақсы жауап!

- Төмен жауап!

_{Түрлі-түсті қағаздар}

Суреттер ғаламтор желісінен алынды.

Сабақтың ортасы

ОҚЫЛЫМ ТАПСЫРМАСЫ. «Тірі кітап» әдісі. Оқушылар мәліметтермен оқып, танысып, постер арқылы қорғайды.

Дәстүрлі әншілік өнер қазақ халқында 19 ғасырларда кең етек жая бастады.

19 ғасырда дәстүрлік өнердің жолына түскен көптеген әншілер болды. Олар: Абай, Үкілі Ыбырай, Жаяу Мұса, Мұхит, Естай, Ақан Сері Біржан Сал тағы басқалары.
Бүгін біз Ақан Сері, Сегіз Сері, Біржан Сал өмірі мен шығармашылығымен танысамыз.

ХІХ ғасырдың екінші жартысында өмір сүрген қазақтың әнші-ақындар тобының көрнекті өкілдерінің бірі – Ақан Қорамсаұлы. Ақан 1843 жылы қазіргі Көкшетау облысының Володаровка ауданында Қоскөл деген жерде туған. Шын аты – Ақжігіт екен; ата-анасы еркелетіп Ақан атандырып жіберген. 13 жасында әкесі Ақанды діни мектепке оқуға берген. Бірақ ұғымтал, сергек ойлы бала дүмше молданың шалдыр-шатпағына көнбей, оқуды тастап кеткен. Одан кейін Қызылжар қаласында Уәли дегеннің медресесінде екі-үш жылдай сабақ алған. Жасынан ән-жырға үйір жас жігіт он алты-он жетіге келгеннен кейін-ақ қолына домбыра алып, ән салған, өлең шығарып айтқан. Маңына ақын, әнші, домбырашы, палуан – неше түрлі өнерлі жастарды жинап, серілік, салдық жолына түскен. Ит жүгіртіп, құс салып, аңшылық құрған. Алғыр қыран құс (оны «Қара торғай» деп атаған), жүйрік атқа ие болған. Ақанның осындай өзгеше өмірі мен дарқан мінезін, сырлы әні мен өткір сөзін сүйген халық оны «сері» атандырған. Ақан Серінің көптеген әндері бар.
Ақан әндері:
1. Сырымбет
2. Маңмаңгер
3. Құлагер.
4. Қараторғай
5. Балқадиша.
6. Мақпал.
7. Ақтоқты т. б.
Сегіз Сері. Сегіз серінің шын аты — Мұхамедқанапия Бахрамұлы Шақшақов. Солтүстік Қазақстан облысының қазіргі Жамбыл ауданының Гүлтөбе-Маманай қонысында туған. 10 жасынан бастап ақындық және орындаушылық өнерімен танымал болған. Оның арғы атасы Қожаберген ақын, әнші, батыр болған. 
Мұхамедқанапияның әкесі Бахрам батыр ғана емес, діндар, білімді адам болған. Ол өзі мұсылманша ұлының сауатын ашып, садақ пен қару атуды, найза, қылыш ұстауды, атқа мінуді үйретіп, күреске баулыған. Мұхамедқанапия ер жеткенде он саусағынан өнер тамған шебер болған: қамшы өрген, киіз үй заттарын, ер-тоқым, ат әбзелдерін және т.б. жасай алған. 
   Туыстары оны "Сегіз" деп атап кеткен. Сегіз жасында Мұхамедқанапия өзі аңға шығып, құралайды көзінен атқан мерген болған. Кейін оған "сері" деген ат қосылған, себебі ол 13 жасынан домбыра тартып, ән айтқан, ал есейе келе бүркіт, қаршыға сияқты жыртқыш құстармен саятшылық құрған. 
17 жасында Сегіз сері аға сұлтан Шыңғыс Уәлихановтың ауылына, қазіргі Қостанай облысындағы Құсмұрынға аттанады. Талантты жігіттің шеберлігіне тәнті болған Шыңғыс өзінің жаңа туған баласын серінің құрметіне Мұхамедқанапия деп атаған. Ұлы да талантты болсын деген ниетпен Сегіз серіні Шоқанның дүниеге келу тойына шақырады.Сегіз Сері әндері:
1. Жылыой
2. Ақбақай.
3. Гаухартас.
4. Елигай т. б.
Біржан Сал. Қазақ әдебитінде,  мәдениетінде аса ірі түлғаның бірі XIX ғасырдағы қазаң ән өнерінің, сөз өнерінің ірі өкілі Біржан сал Қожағүлүлы. Ол 1834 жылы қазіргі Аңмола (Көкшетау) маңайындағы Сексенкөлдің бірі Жекей көлінің   жаңғасында   дүниеге   келген.   Біржанның   ескі   ата ңонысы  Обаған  болған.   Біржанның  арғы  атасы  Бертіс-тен Аңшолақ, Айшуақ, Жаншуақ,  Қожамқүл, Қожағүл, Қожағүлдан  Түрлыбай,   Нүралы,   Ералы   туады.   Біржан Түрлыбайдың баласьь Атасы немересін бауырына басып, ежелден ерке өсіреді. Ата мен әже тәрбиесін көріп өскен ерке   Біржан    «Баласы   Қожағүлдың   Біржан   салмын» деп жар салатын содан.  Дәулетті атасының тәрбиесінде өскен Біржан түрмыс таршылығын көрмей, еркін ер жетеді.  Бас еркіндігі өзіндегі талантты бала жас шағынан домбырамен  ән  салуға,  өлең сөз  қиыстыруға  бейімдігін байқатады.   Өлеңге  қүмар  жас   тар  аяда  ңалмай,   ошақ басы, от ңасы әңгімелерінен биік түрып, ел тамсаидырар серілер өміріне қызығып, өзі де салдық, серілік ңүра бастайды. Осы әншілігінің, ақындығының арңасында Біржан алты  алашқа  оңай  танылып,  кейінгіге ертегідей  жетіп, қазақтың   ерекше   салтдәстүрі   серілік   дәстүрін   шыңға шығарған   жанға   айналады.   Ол   тек   Көкшетау   аймағы ғана емес,  бүкіл  Сарыарқаға  танылып,  кейіндері  қазақ әдебиетінің биік түлғасына айналады. Жаяу Мүса, Үкілі Ыбырай,   балуан   Шолақ   секілді   әнші-ақындар   Біржан жолын   жалғастырушы  болып,   соның  жолымен   жүрген жандар еді. Біржанның әр әні ерекше жағдайларда, ерекше жайларда туады.  Мәжіліс қүрып отырған шақтарда, я болмаса көңілінде қалған бір түйткіл жайларға байланысты Біржан ән шығара береді. Оның әндері:
1. Жанбота.
2. Жоныпалды.
3. Ләйлім Шырақ.
4. Теміртас т. б.
Бағалау

ОҚЫЛЫМНАН КЕЙІН. 2-тапсырма. «Қазақтың дәстүрлі ән айту өнері» тақырыбында  жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай көркемдегіш құралдарды орынды қолдана отырып, шағын мақала немесе әңгіме құрастырып жазу. (көлемі 50-60 сөз).

Дескриптор:

• тақырып бойынша көрініс тапқан ұлттық құндылықтарды анықтайды;

• нақты мысалдар келтіріп, талдайды;

• Жанрлық және стильдік ерекшеліктері ескеріледі;

• көркемдегіш құралдарды орынды қолданады.

ҚБ

«Автор орындығында» үздік жұмыстар оқылады

«Тірі кітап» әдісі. Оқушылар мәліметтермен оқып, танысып, постер арқылы қорғайды.

«Қазақтың дәстүрлі ән айту өнері» тақырыбында жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай көркемдегіш құралдарды орынды қолдана отырып, шағын мақала немесе әңгіме құрастырып жазу.

ҚБ

- Тамаша жауап!

- Жақсы жауап!

- Төмен жауап!

ҚБ

- Тамаша жауап!

- Жақсы жауап!

- Төмен жауап!

ҚБ

- Тамаша жауап!

- Жақсы жауап!

- Төмен жауап!

_massaget.rz/

_blogs/7621

Қалыптасты

рушы бағалау тапсырмасы

Сабақтың соңы

Кері байланыс

Бағалау критерийі

Дескриптор

Музыка жанрындағы мәтіннен автор көзқарасы мен көтерілген мәселені талдайды.

мәтінді түсініп оқиды;

алынған ақпаратты топта талдайды;

постер құрады, қорғайды.

Дескриптор

• тақырып бойынша көрініс тапқан ұлттық құндылықтарды анықтайды;

• нақты мысалдар келтіріп, талдайды;

• жанрлық және стильдік ерекшеліктері ескеріледі;

• көркемдегіш құралдарды орынды қолданады.