Әдістемелік нұсқаулық.Музыка

«Шығармашылық» бөлімі бойынша 1 кіші тобында «Музыка» ұйымдастырылған
оқу іс-əрекетінің талданымына əдістемелік нұсқау
«​Музыка» ұйымдастырылған оқу іс-əрекетінің талданымына қысқаша
сипаттама:
1-ші кіші тобындағы балалардың музыканы тыңдау, таныс əндердің
ерекшеліктерін тани білу жəне музыканы есте сақтау дағдыларын жақсы дамыта отырып,
музыкалық иллюстрациялармен сүйемелденген əңгімелерді қызығушылықпен тыңдай
білуге, əннің мағынасын түсінуге, таныс əндердегі дыбыстардың жоғарылығын
ажыратуға, музыкалық-ырғақтық қимылдарды жасауда музыка мен қимылдың
үйлесімділігін сақтауға, жалпы алғанда балаларға музыкалық тəрбие беруде оның
заңдылықтары мен қағидаларын сақтай отырып, балабақшаларға арналған типтік
бағдарлама бойынша «Музыка» ұйымдастырылған оқу іс-əрекетін өткізудің үлгілерін
жəне қосымша электронды құралдар мен құрал жабдықтардың дайын кешенін ұсынады;
балалардың жас ерекшелігіне сай əн тыңдау, əн айту жəне музыкалық-ырғақтық қимылдар
мен қарапайым би элементтерін меңгеруге үйрету, түрлі аспаптарда педагогтің
басшылығымен дыбыстар шығаруға талпындыру, ​музыкалық фразалардың жоғары жəне
төмен дыбысталуын ажырату, ырғақтың жəне əуеннің жеке екпінін дұрыс жеткізіп, əннің
сөзін есінде сақтай білу дағдыларын қалыптастырудың жаңа бағыттарын негізге алады;
«Музыка» ұйымдастырылған оқу іс-əрекеті оқыту технологияларының жаңа түрлерін
пайдалана отырып, баланың музыкаға қызығушылығын арттырудың, эстетикалық
қабылдауын қалыптастырудың тиімді жолдарын көрсетеді; музыкалық шығармалар
негізінде баланың шығармашылық жəне дербес əрекетін дамытудың əдіс-тəсілдерін
ұсынады.
«​
Музыка» ұйымдастырылған оқу іс-əрекетінің талданымын республикалық, облыстық,
қалалық, аудандық, ауылдық жерлерде орналасқан мектепке дейінгі мекемелер, балалар
білім беру орталығы, балаларды дамыту орталығы, балалар шағын орталығы, балалар
инклюзивті білім беру орталығы, балалар үйлері, жеке меншік балабақшаларда жəне үй
жағдайында бала тəрбиесімен айналасқысы келетін ата-аналарға да пайдалануға болады.
Сонымен қатар зерде бұзылысы бар балаларды тəрбиелеу мен оқытуда осы талданымның
арнайы бағдарламаға сəйкес келетін материалдарын да пайдалануға болады. Соның
нəтижесінде балада таныс өлеңдерді тану, өлеңде қайталанатын сөздерге қосылу,
қарапайым қимылдарды музыканың сүйемелдеуімен орындау, шеңберде орындалатын
қарапайым би қимылдарын музыканың сүйемелдеуімен немесе педагогпен бірлесе
орындаған өлеңнің мазмұнына сəйкес қайталау дағдылары нəтиже беруі мүмкін.
«​
Музыка» ұйымдастырылған оқу іс-əрекетінің талданымын дамуында күрделі
бұзылыстары бар балаларды тəрбиелеу мен оқытуда да пайдалануға мүмкіншілік бар.
Өйткені, бұл санаттағы балалардың 2-4 жас аралығындағы жас ерекшеліктері үшін ойын
түрінде өткізілген музыка сабағы балаларды музыкалық дыбысталу, ересек адамның
дауысына эмоционалды жақсы күйін таныту мен тұрақтандыру жəне музыка жетекшісінің
қолдау көрсетуімен тығылмаш ойындарға қатысуға талпындырады.
«Музыка» ұйымдастырылған оқу іс-əрекеті талданымының басты мақсаты: ​
заман
талабына сай жаңа технологияларды пайдалана отырып, баланың музыкаға
қызығушылығы мен эстетикалық қабілетін арттыруға жағдай жасау; т​үрлі жанрлы
музыкалық шығармалар ​түрлері туралы түсінік беру; ​музыкалық-ырғақтық қимылдарды
үйлесімді орындау дағдыларын қалыптастыру; ​мазмұнды музыкалық ойындарда
қимылдардың сипатын беруге жаттықтыру; кейбір музыкалық аспаптарды ажырата білу
қабілетін қалыптастыру.
«Музыка» ұйымдастырылған оқу іс-əрекеті талданымының басты міндеттері:
- ə​ртүрлі жанрдағы музыкалық шығармаларды тыңдаудың ережесін сақтау
қабілеттерін іске асыру;

- музыкалық дидактикалық жəне қимылды ойындарды қолдану арқылы балалардың
шығармашылығын арттыруға жағдай жасау;
- балалардың əртүрлі музыкалық жанр түрлері туралы түсініктерін дамыту;
- музыкалық-ырғақтық қимылдарды педагогпен бірге дұрыс орындай білу
дағдыларын қалыптастыру.
«Музыка» ұйымдастырылған оқу іс-əрекеті талданымында қолданылған
əдіс-тəсілдер:
Ғажайып сəт. ​Күтпеген кейіпкердің немесе ойыншықтың кенеттен пайда болуы
балалардың қызығушылығын оятып, шабыттандырады.
Шаттық шеңбері. ​Сабақ алдында балалардың көңіл-күйлерін көтеру. Шеңберде бір
бірімен еркін қарым-қатынас жасауы; көркем сөздер айту, ыстық ықылас білдіріп,
баланың өзіне деген сенімін арттырады.
Əңгіме əдісі. ​Сабақта жаңа материалды ​түсіндіру, баяндау, қимыл, жаттығуды көрсету,
​
ғажайып сəт (кейіпкердің аяқ асты пайда болуы), көркем сөз қолдану арқылы балаға жаңа
терминдерді (қимыл, шеңбер, секіру, ырғақ, би, айналу, аспап, жоғары, төмен) үйретуге
мүмкіндік береді.
Жаттығу. Əн тыңдауда жəне əн айтуда, тыныс алу мен дем шығару жаттығуларында,
қимылдарды​, ​жаттығуларды, музыкалық-ырғақтық қимылдарды, би элементтерін
меңгерту мақсатында қолданылады.
Қимылды жəне дидактикалық ойындар. ​Сабақта балалардың танымдық
қызығушылығы мен қимыл-қозғалысын арттырып,
жаңа оқу материалының жеке
тəжірибесін жүзеге асыруға көмектеседі.
Шығармашылық жұмыс. ​Балалардың өз күшіне, ептілігі мен қабілетіне сенімділігін
арттыру.
Бейнематериалдар көру. ​Оқу материалы мен жаңа тақырыптың, қимыл мен жаттығудың
мазмұнын тереңірек ашуға мүмкіндік береді.
Кейіпкерді сомдау. ​Музыкалық кейіпкерді сомдау (бауырсақ əндетеді, қоян секіреді,
қонжық маймаңдайды, торғай секеңдеп жүреді) мен əртүрлі дыбыстарды (су ағысы,
құстар əні, жел уілі, жаңбыр тамшысы) ажырату кезінде ​қолдануда балалар сол
кейіпкерлерге ұқсауға тырысу мен қызығушылық пайда болады.
«Музыка» ұйымдастырылған оқу іс-əрекетінің ерекшелігі.
Басқа сабақтармен салыстырғанда осы оқу іс-əрекеті кезінде балалар үнемі
шығармашылық жəне қозғалыс үстінде болады. Бұл жастағы балалардың жаңа
материалды қабылдауы мен қимыл-қозғалысы баяу болғандықтан үйретілетін əндер,
қолданылатын ырғақтық қимыл жаттығулары да балалардың жас ерекшеліктеріне,
физиологиялық жəне психологиялық даму ерекшеліктеріне сай алынған.
Жалпы перспективті жоспар бойынша бөлінген сағат саны -54. Біз ұсынып отырған
əдістемелік талданым бойынша сағат саны -36. Бұлай қысқартылып алыну себебі, кейбір
тақырыптық əндер мен материалдар жəне музыкалық-ырғақтық қимылдар, билер,
дидактикалық ойындар, қимылды ойындарды балалар бұл шақта бірден меңгеріп кете
алмайды. Сондықтан бір аптаның екі сабағының тақырыбы біріктіріліп қайталанады
немесе екі тақырыптың біреуі күрделі болса, сол тақырып қайталанып, екінші тақырыпты
музыка жетекшісі мен педагогтің шығармашылығына сай, балаларға қызықты болу үшін
түрлендіріп алуға болады.
«Музыка» ұйымдастырылған оқу іс-əрекетінде балалар музыкалық-ырғақтық қимыл
жаттығуларын үнемі педагогтің басшылығымен жəне көрсетуімен орындайды. Оқу
іс-əрекетіне міндетті түрде бір қимылды жəне бір музыкалық дидактикалық ойын түрі
алынады. Балалар қимылы баяу болғандықтан музыкалық-ырғақтық қимыл жаттығулары
топпен орындалады. Педагог немесе ата-ана бала музыкалық-ырғақтық жаттығуды
орындаған кезде қауіпсіздік ережесін естен шығармағаны дұрыс. Атап айтқанда, бір
орында тұрып, айналу, қолдарындағы заттарын сермеу, бірінің артынан бірі жүру, жеңіл
адым мен жеңіл секіру, қарапайым «галоп» элементтері, қоянша секіру. Үлкендердің

жаттығуларды алдымен өздері орындап көрсетуі тиіс, ол үшін педагог өз мамандығын
меңгерген білікті маман, ата-ана музыкалық-ырғақтық жаттығудың қалай орындалу
ережесімен арнайы жете таныс болуы керек.
«Музыка» ұйымдастырылған оқу іс-əрекетінің құрылымы балабақшаның типтік
бағдарлама талаптарына сай жүйелі, бірізді жəне білімдік, дамытушылық, тəрбиелік
бағытта жүргізілуі шарт.
«Музыка» ұйымдастырылған оқу іс-əрекетіне қойылатын талаптар.
- сабақ жоспарының балалардың жас ерекшеліктеріне сай құрылуы;
- сабақ өтілетін орынның таза, жарық, кең болуы; алдын-ала ауасының тазартылуы,
дымқыл шүберекпен сүртілуі, сабақ кезінде терезенің жабық болуы жəне бала
ағзасына қауіпсіз болуы;
- бала киімдері мен аяқ киімдерінің таза, бала денесі мен аяқ өлшеміне лайық
(əсіресе, аяқ киімнің кең немесе тар болмауы), эстетикалық талғам мен бала
денесіне ауа өткізіп тұратындай талаптарға сай болуы;
- бала қолданатын құралдардың əр сабақ сайын тазартылып, кір сабынмен жуылып,
кептірілуі;
- сабақ кезінде мəдени-гигиеналық тазалықтың сақталуы (сабақ алдында балалардың
міндетті түрде əжетханаға барып, дем алуына кедергі жасамайтындай тыныс
алатын мүшелерін тазартуы);
- сабақ ұзақтығының 15 минуттан аспауы;
- сабақ алдында баланың дене қызуы мен тамағының саулығын тексеру;
- əн айту кезінде баланың бар дауысымен айғайлап айтпауын қадағалау;
- əнді дұрыс айтпай отырған балаға көпшілік көзінше жиі ескерту айтпау;
- музыкалық-ырғақтық қимыл жаттығулары мен би элементтерін орындау кезінде əр
баланың қимылын жіті қадағалау;
- музыкалық-ырғақтық қимыл жаттығулары мен би элементтерін дұрыс жасай
алмаған балаларды көпшілік көзінше ескертулермен мазаламау;
- интербелсенді тақтаны жəне жоспарда сабақ мақсатына сай белгіленген
құрал-жабдықтарды міндетті пайдалану;
- сабақтың ойын түрінде өткізілуі;
- бала ағзасын шектен тыс шаршатып алмау.
«Музыка» ұйымдастырылған оқу іс-əрекетінің бағдарламасы.
Қыркүйек
1. Балабақша
2. Менің отбасым
3. Табиғат əлемі
4. Менің Қазақстаным
Қазан
1. Қош келдің, Алтын күз!
2. Күз сыйы
3. Ас атасы – нан
4. Жыл құстары
Қараша
1. Жомарт күз
2. Көлік
3. Жабайы табиғат əлемі
4. Ғажайыптар əлемінде
Желтоқсан
1. Алақай, қыс келді!
2. Жайнай бер, Қазақстан!
3. Қош келдің, Жаңа жыл!
4. Жаңа жылдық сыйлықтар

Қаңтар
1. Қыс қызығы
2. Қардың пайдасы
3. Аңдардың қысқы тіршілігі
4. Қыстайтын құстар
Ақпан
1. Мен жəне қоршаған орта
2. Алуан-алуан кəсіп бар, таңдай біл де кəсіп қыл
3. Техника жəне біз
4. Дені саудың – жаны сау
Наурыз
1. Көктем жаршысы – құстар
2. Жылғалардан су ақты
3. Салт-дəстүрлер мен фольклор
4. Өнер көзі – халықта
Сəуір
1. Ғарышқа саяхат
2. Жер-Ана
3. Көктемгі ағаштар
4. Бір шаңырақ астында
Мамыр
1. Бейбітшілік қорғанында
2. Табиғаттың гүлденуі
3. Көктемгі егістік
4. Жайдары жаз келді
Жоғарыда берілген бағдарламалық тақырыптар балалардың жас ерекшеліктеріне сай
алынған жəне сабақтың тақырыбы да сол тақырыптар мазмұнын қамтиды. Сонымен
қатар əдістемелік талданымда сабақ барысында берілген шағын тақпақтар мен көркем
сөздер тақырып мазмұнына сай жəне жеке шығармашылық бағытта алынған.
Əдістемелік талданымдағы тақырыптарға сай материалдарды музыка жетекшісі мен
педагог немесе ата-ана өз шығармашылығына жəне баланың жеке қызығушылығына
сай түрлендіріп алса да болады.
«Музыка» ұйымдастырылған оқу іс-əрекеті бойынша оқу жылының аяғында аяғында
балалар меңгереді:
- таныс əндерді таниды жəне дыбыстардың жоғарылығын ажыратады;
- əннің мағынасын түсінеді;
- ересекпен бірге əн айтуға ынта білдіреді;
- музыкалық аспаптарды ажыратып, атай алады (сылдырмақ, барабан, домбыра);
- музыкалық фразалардың жоғары жəне төмен дыбысталуын ажыратады;
- ырғақты жəне əуеннің жеке екпінін дұрыс жеткізіп, əннің сөзін есінде сақтайды;
- музыка сипатына сəйкес қозғалады.