Ағылшын тілі сабағында қолдануға тиімді әдіс-тәсілдер

Ағылшын тілі сабақтарындағы оқытудың белсенді әдістері

Қазіргі білім беру жүйесі әмбебап білімнің, қабілеттердің, дағдылардың, сондай-ақ оқушылардың өз бетінше жұмыс жасау тәжірибесі мен жеке жауапкершілігінің интегралды жүйесін қалыптастыруы керек. Мұғалім үшін бұл білім беруден басқа балалардың белсенді оқуы мен практикалық тәжірибесіне жағдай жасауына көшуін білдіреді. Оқушылар үшін бұл – ақпаратты пассивті ассимиляциядан белсенді іздеуге, сыни тұрғыдан ойлауға және тәжірибеде пайдалануға көшуі болып табылады. Мұғалімнің басты мәселесі – бағдарламаны сапалы меңгеруді қамтамасыз етуі,оқушылардың білім беру құзыреттіліктерін дамыту әдістерін іздеуі.

Ағылшын тілін оқытудың практикалық мақсаты – оны қарым-қатынас құралы ретінде оқытуды ескере отырып, коммуникативті бағыттылық принципін жетекші әдістемелік принцип ретінде қарастырған жөн. Бұл оқытуды оқушыларды ауызша (тыңдау, сөйлеу) және жазбаша (оқу, жазу) қарым-қатынасқа тартатындай құрылымдау керек дегенді білдіреді. Оқытудың белсенді әдістерін қолдану ақпараттық-түсіндірмелі оқытудан белсенді дамыта оқытуға көшуді қамтамасыз етеді, бұл оқу ақпаратын берудің монологтық әдістерін мұғалімдер мен оқушылар арасындағы қарым-қатынастың интерактивті формаларымен ауыстыруды көздейді. Бұл білім сапасының  жоғарылауынан   бірден көрінеді. Мұндай ағылшын тілі сабақтарында оқушылар жалықпайды, оқуына немқұрайлы қарамайды.

Сабақтың әр кезеңінде тапсырмаларын тиімді шешу үшін белсенді әдістерді қолданған жөн. Сабақтың әр кезеңіне және соған сәйкес оқытудың белсенді әдістеріне қысқаша тоқталайық. Әдістердің көпшілігі әмбебап болып табылады және оларды тек шет тілі сабақтарында ғана емес, басқа оқу пәндеріндегі сабақтарда да қолдануға болады.

Шет тілі сабағы басталмастан бұрын позитивті атмосфера қалыптастырып алған дұрыс (сабақтың басы, танысу).Сабақтың басынан бастап жағымды эмоционалды көңіл- күйді қалыптастыру маңызды, оған келесі белсенді әдістер көмектеседі.

➱ «Compliments».

      ❖ Мақсаты: Оқушылардың көңіл-күйін, психологиялық жағдайын білу, оны жақсарту, жетістік жағдайын жасау

     ❖ Құрал-жабдықтар: түрлі-түсті қағаздар немесе түрлі-түстер берілген плакат.

      ❖ Оқушыларға түрлі-түсті карточканы таңдау ұсынылады, ол оқушылардың көңіл-күйін, психологиялық жағдайын білуге ғана емес, оны жақсартуға, табысқа жету жағдайын жасауға мүмкіндік береді. Педагог балалардан көңіл-күйлерін сұрап, түсі олардың көңіл- күйлеріне сәйкес келетін картаны көтеруді сұрайды.

      ❖ Мысалы:

     ► Orange- happy, glad;
     ► Blue-not bad
     ► Gray- sad

      ❖ Мұғалім түстерді өзі таңдауына болады. Берілген түрлі-түсті карталар слайдта, тақтада ілініп тұрады немесе қағаз ретінде таңдауға беріледі. Осыдан кейін студенттер өздерінің жақсы көңіл-күйлерімен бөлісіп, парталасына ағылшын мақтау немесе алдағы сабаққа тілектерін айтулары керек. Мысалы,
бір-біріне сәттілік, жақсы баға, үздік жұмыс тілеу. Егер оқушының көңіл күйі болмаған жағдайдың өзіңде де ол оқуышы парталасына алдағы сабақтың жақсы өтуін, мұғалімді зер салып тыңдауды, тапсырмалардың барлығын дұрыс орындауды айтуына болады. Балалар бұл белсенді оқыту әдісін өте жақсы көреді.

 ➱ Келесі әдіс-тәсіл «Who are you?»

      ❖ Мақсаты: ағылшын тілінде сөйлеу дағдысын қалыптастыру.

      ❖ Құрал-жабдықтар: Көптеген әртүрлі ұсақ заттарды (немесе заттардың суреттерін).

      ❖ Оқушылар өздері туралы айтуына мүмкіндік береді, бұл бір уақытта сөйлеу жаттығулары ретінде қарастыруға болады. Көптеген әртүрлі ұсақ заттарды (немесе заттардың суреттерін) алдын ала жинап, қорапқа салу керек. Әрбір студент үш пәнді таңдап, оны осы пәндермен не байланыстыратынын айту керек. Мысалы: бір оқушы ойыншық ит, доп және күннен қорғайтын көзілдірік алды. Ол өзі туралы мынаны айта алады: My favorite season of the year is summer. Beacause in summer I am able to play with my dog, with balls.
Оқушылар кезекпен заттарды немесе суреттерді таңдап, өздері туралы айтады. Бұл жаттығуды, мысалы, оқушыларға қазіргі кездегі көңіл-күйлері немесе болашаққа жоспарлары туралы айтуына болады немесе тақырыпқа байланысты да сөйлемдер құрастыруға болады.

 ➱  «The steps»

      ❖ Мақсаты: Оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын, зейінін арттыру, сабақтың тақырыбын тұжырымдау.

    ❖Құрал-жабдықтар: табан ізі іспеттес түрлі-түсті қағаздар

      ❖ Сыныпта түрлі түсті іздерін салды. Сыныпқа кіре отырып, оқушылар өздеріне ұнаған жолды таңдайды. Әр ізде бір әріп жазылған. Бірлесе отырып, оқушылар сабақтың тақырыбы болатын сөзді құрастыру керек.

  ✦ «Тақырыпқа ену» кезеңі

Сабақ тақырыбына сәтті және ыңғайлы енудің бірнеше әдістері бар. Олардың барлығы логикалық және кеңістіктік ойлауды, аналитикалық қабілеттерді дамытуға ықпал етеді және эмоционалдық саланы дамытуға қызмет етеді.

 ➱  «Guess the theme»

      ❖ Алдымен оқушылар бірнеше кіші топтарға бөлінеді. Оларға бірнеше жұмбақтар ұсынылады. Әр жұмбақтың жауабы бір тақырыпқа келіп тоғысады. Мысалы: Бір топта күн, екіншісінде бұлт, үшінші топта жаңбыр түсті. Сабақтың тақырыбы: «Ауа райы».

  ➱  «Green tree – Yellow tree» әдісі

      ❖ Мақсаты: Оқушылардың үміттері мен алаңдаушылығын анықтау.

      ❖ Құрал-жабдықтар: жасыл және сары түсті стикерлер немесе қағаздар

      ❖ Тақтаға алдын ала схемалық түрде ағашты салу керек; артқы жағында екі жақты таспамен сары және жасыл жапырақтарды дайындаңыз. Әр оқушы екі қағаз алады: жасыл және сары. Жасыл түске балалар сабақтан не күтетінін, ал сары түске неден қорқатындарын + жазады. Оқушылар толтырылған құжаттарды сабақтың соңына дейін сақтайды. Сабақ соңында балалар жапырақтарын ағашқа жапсырады: жасыл - орындалған үмітпен немесе сары - орындалған қорқынышпен. Егер ағашта жасыл жапырақтар көбірек болса, сабақтың мақсатына қол жеткізілді. Ағаш «сарғайса», бұл сабақта қателіктер жіберілгенін білдіреді.

 ❖ Келесі кезең интерактивті лекция (енгізу) жаңа ақпаратты енгізу кезеңі болып табылады. Енгізу – бұл студенттерге жаңа ақпарат туралы қысқаша хабарлама, ол олардың сабақ тақырыбы бойынша одан әрі бірлескен жұмысы үшін нұсқаулық және негіз болады.

      ➱  «Pathfinders» әдісі

      ❖ Мақсаты: жаңа материалды баяндау, материалды құрылымдау, оқушылардың зейінін жандандыру.

      ❖ Материалдар: («Қоршаған ортаны қорғау» тақырыбы бойынша сабақ мысалында) кесектерге кесілген түрлі-түсті суреттер, табиғатты қорғау ұйымының хаты, газет жазбалары, есептер, маркерлер, суреттер.

      ❖ Тақтада оқушылар сабақтың тақырыбын шығарып, жұмыс кезеңдерін белгіледі, ендеше топқа бөлуді былай жүргізуге болады: барлығы суреттің бір бөлігін алып, қалған бөлшектері бар оқушыларды табады. Сурет қалыптасады, сол себепті топ қай тақырыпша жұмыс жасайтынын анықтайды: судың ластануы, ауаның ластануы, судың ластануы, ормандардың жойылуы т.б. Материалмен жұмыс жасау барысында оқушылар постер дайындап, есептің не екенін және оны шешу жолдарын түсіндіре отырып қорғайды. Жаңа тақырыпты өз бетімен меңгеру кезінде оқушылардың жаңа материалды жан-жақты және терең пысықтауға қызығушылық танытуы маңызды.

        ✦ Тақырыптың мазмұнын пысықтау кезеңі

      ➱  «Bus station» 

❖ Мақсаты: берілген тақырыпты шағын топтарда талқылап, талдауға үйрету.

      ❖ Материал: үлкен форматты парақтар , фломастер.

      ❖ Мұғалім жаңа тақырып бойынша талқыланатын сұрақтар санын анықтайды (оңтайлы 2-3). Қатысушылар сұрақтар саны бойынша топтарға бөлінеді. Топтар аялдамаларға таратылады. Әр аялдамада (қабырғада немесе үстелде) тақырып бойынша жазбаша сұрақ жазылған парақ бар. Мұғалім топтарға сұраққа байланысты жаңа тақырыптың негізгі тұстарын параққа жазып алу міндетін қояды.  5 минут ішінде топтар қойылған сұрақтарды талқылап, негізгі ойларды жазады. Содан кейін мұғалімнің бұйрығымен топтар сағат тілімен келесі аялдамаға көшеді. Қолданыстағы жазбалармен танысып, қажет болған жағдайда 3 минут ішінде толықтырады. Алдыңғы топ жасаған жазбаларды түзетуге болмайды. Содан кейін жаңа аялдамаға келесі көшу және танысуға, талқылауға және жазбаларыңызды қосуға тағы 3 минут. Топ бірінші аялдамасына қайтып келгенде, барлық жазбаларды қарап шығуға және материалды ұсыну үшін топ мүшесін таңдауға 3 минут кетеді. Одан кейін әр топ өз сұрақтары бойынша жұмыс нәтижесімен таныстырады. Соңында мұғалім барлық топтардың айтқанын қорытындылайды, қажет болған жағдайда түзетулер енгізіп, жұмысты қорытындылайды.

 ➱  «Tic-tac-toe (Крестики-нолики) »әдісі

  ә((((

      ❖ Мақсаты: сөздік, грамматика және аудару дағдыларын дамыту.

      ❖ Негізгі ойын ол “Крестики-нолики”.

      ❖ Ең алдымен тақтаға 9 ұяшықты кесте салу қажет.Содан соң оқушылар екі топқа бөлінеді. Бір топ – «Крестики», екіншісі – «Нолики». Кестеге сәйкес тақырыпқа байланысты 9 ағылшын тіліндегі сөйлем қажет. Мысалы: “Крестики” тобынан бір оқушы шығып берілген сөйлемдердің ішінен бірін таңдап аударуы керек. Егер оқушы дұрыс аударған жағдайда тақтадағы кестеге крестик белгілейді. Келесі кезекте “Нолики” тобынның оқушыларында. Осылай кезекпен кезек шығады. Бірақ шыққан оқушы сөйлемді аудара алмаған жағдайда тақтаға өз тобының белгісін белгілей алмайд және кезек әдеттегідей екінші командаға өтеді. Ойын көлденең/тік/диагональ бойынша үш бірдей таңба пайда болғанша жалғасады. Сонымен жеңген топқа ұпай беріледі. Осылай бінеше раунд ойнауға болады.

    ✦ Қорытындылау кезеңі. Рефлексия.

      ➱ «Healthy rest»

      ❖ Динамикалық үзіліске «Пайдалы демалу» ойынын қолдануға болады. Мұғалім, мысалы, «Түстер» тақырыбы бойынша сөздік қорын бекіту үшін, жасыл түсті затты атаса, оқушылар тұру керек, қызыл түс болса – отыру, сары түс – алақан соғу, көк түс – секіру, т.б.

   ➱  «GIOW» әдісі

      ❖ Қорытындылай келе, «GIOW» әдісін қолдануға болады, мұнда оқушылар тізбектей жауап береді: «Good...», «Interesting...», «Obstackles(hardships)...», «What I’ve learnt from this lesson...».

  ➱  «Computer». Әдісі

      ❖ Мақсаты: сабақты қорытындылау

      ❖ Құрал-жабдықтар: компьютер және оның жабдықтары көрсетілген сурет (тақтаға іліп қоюға болады)

      ❖ Бұл әдіске әрбір қатысушыға түрлі түсті төрт стикер беріледі. Оқушылар көргендерін, білгендерін, түсінгендерін, қандай сезімде болғандарын жазады. Содан кейін бұл мәлімдемелердің барлығы тақтадағы символдық компьютерге жабыстырылады. Мониторда – көргенім, пернетақтада – үйренгенім, жүйелік блокта – түсінгенім, тышқанда – сезгенім.

 ➱  «Stairs of succes».

      ❖ Мақсаты: сабақтан алған әсерімен бөлісу .

      ❖ Құрал-жабдықтар: баспалдақ салынған сурет (әр оқушыға жасауға болады, тақтаға бірден қоюға болады), жабыстыруға стикер,қағаздар немесе наклейкалар.

      ❖ Мұғалім оқушыларды жетістік баспалдағында орнын белгілеуге шақырады. Оқушы баспалдақтарды таңдай отырып өзінің сабақтан алған әсер мен білім деңгейін көсетеді. Бұл әдістер сабақты тиімді, сауатты, қызықты қорытындылауға және жұмысты аяқтауға көмектеседі.

     ➤ Айта кету керек, ағылшын тілі сабағын дайындау барысында мұғалімнің алдында белгілі бір тақырыпты оқудың ең тиімді әдісін таңдау ғана емес, сонымен қатар мәселені шешудің бірнеше әдістерін біріктіруге болады, бұл сөзсіз материалды жақсырақ түсінуі үшін маңызды. 

  ➤ Сонымен, шет тілін белсенді оқыту оқушылардың оқу-тәрбие процесіндегі белсенділігіне басымдық беруге бағытталған.Қазіргі білім беру жүйесіне сай мұғалімнің минималды ықпалымен оқушының өз бетінше ізденіп, білім алуына жағдай жасайды. Оқыту мен тәрбиелеумен қатар, оқу процесінде қызықты әдіс-тәсілдерді қолдану оқушыларда жоғарыда аталып өткен дағдыларды қалыптастырып қана қоймай , әрине әрбір сабақты қызықты өткізуге септігін тигізіп, берілген пәнді білім алушының ұнатуына және оны жақсы игеруіне алып келеді.